تصاویر؛ 10 انیمیشن دهه 90 میلادی که به خوبی آثار دیزنی‌اند

والت دیزنی در دهه‌ی 90 میلادی بی‌تردید فرمانروای بلامنازع دنیای انیمیشن بود، اما تنها استودیویی نبود که دست به آفرینش آثار خلاقانه و ماندگار می‌زد. انیمیشن در آن دهه شکوفایی چشمگیری را در سبک‌ها و ژانرهای گوناگون تجربه کرد که این رسانه را بیش از هر زمان دیگری به جریان اصلی سینما کشاند. فناوری‌های نوین نیز راه را برای تولید فیلم‌های بلند انیمیشن هموار ساختند و بسیاری از آن‌ها امروز در شمار کلاسیک‌های جاودانه قرار گرفته‌اند.

بخش بزرگی از درخشان‌ترین آثار دیزنی مثل شیرشاه (The Lion King)، دیو و دلبر (Beauty and the Beast)، مولان (Mulan) و علاالدین (Aladdin) در دهه‌ی نود متولد شدند. این دوره به رنسانس دیزنی شهرت یافت چرا که پس از مرگ والت دیزنی در سال 1966 و سال‌ها موفقیت‌های نه‌چندان قابل توجه، بار دیگر روح تازه‌ای در کالبد این استودیو دمید و شکوه از دست‌رفته‌اش را زنده کرد.

فیلم‌های دیزنی در دهه‌ی نود از سبکی نسبتا یکدست برخوردار بودند و این یکدستی تنها به جلوه‌های بصری محدود نمی‌شد. ترانه‌های به‌یادماندنی، پیام‌های امیدبخش و طنزی شیرین و خانوادگی نیز از ویژگی‌های جدانشدنی این آثار بود. در کنار آن‌ها، انیمیشن‌های موفق دیگری هم در همان دهه پا به عرصه گذاشتند. برخی با طنین و سبک مشابه دیزنی و برخی دیگر همچون جواهراتی اصیل و متفاوت که نشان می‌داد دهه‌ی نود تنها به نام دیزنی رقم نخورده است. با این مقدمه در ادامه با ما همراه و با 10 انیمیشن دهه 90 میلادی آشنا شوید که قادرند با بهترین انیمیشن‌های دیزنی رقابت کنند.

10. آناستازیا (Anastasia)

• محصول: 1997
• کارگردان: دان بلات، گری کولدمن
• صداپیشه‌ها: مگ رایان، جان کیوسک، کلسی گرمر
• امتیاز راتن تومیتوز: 83 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.2 از 10

آناستازیا بهترین نمونه در دنیای انیمیشن دهه 90 میلادی است که با وجود ترانه‌های موزیکال، شاهزاده‌ای دلیر و یک ضدقهرمان هولناک بی‌تردید ظاهر و حال ‌و هوایی شبیه آثار دیزنی دارد. با این حال این اثر نه محصول دیزنی که ساخته‌ی استودیوی فاکس قرن بیستم است. هرچند نشانه‌های تاثیرپذیری از دیزنی در جای‌جای آن انکارناپذیر است، اما آناستازیا فراتر از یک تقلید سطحی عمل می‌کند. این انیمیشن روایتی مسحورکننده ارائه می‌دهد و با انتخاب‌های هنری جسورانه و خاص، جایگاه خود را به‌عنوان یکی از آثار ماندگار دهه تثبیت می‌کند.

آناستازیا بر پایه‌ی افسانه‌ای شهری و پرآوازه ساخته شده است و شاهزاده آناستازیا رومانوف را دنبال می‌کند که از سوقصد نسبت به خاندانش جان سالم به در برده و برای حفاظت از خود، سال‌ها به‌عنوان دختری گمنام و روستایی زیسته است. فیلم همچنین به خیال‌پردازی دیگری دامن می‌زند و راسپوتین را شبیه عارفی مرموز و تاریک‌سرشت به تصویر می‌کشد که در سودای قدرتی اهریمنی می‌سوزد. این انیمیشن آمیزه‌ای از تاریخ و تخیل است که در کنار هم، تجربه‌ای سرشار از سرگرمی و خیال را رقم می‌زند.

9. شبح درون پوسته (Ghost in the Shell)

• محصول: 1995
• کارگردان: مامورو اوشی
• صداپیشه‌ها: آتسوکو تاناکا، آکیدو اوتسوکا، لماسا کایومی
• امتیاز راتن تومیتوز: 95 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.9 از 10

شبح درون پوسته نقطه‌ی عطفی در تاریخ انیمیشن و اثری است که ثابت کرد این رسانه لزوما قرار نیست تنها برای کودکان باشد. فیلم در همان صحنه‌ی نخست با ترور یک دیپلمات خارجی آغاز می‌شود؛ افتتاحیه‌ای تکان‌دهنده که تماشاگر را برای ورود به جهان پرتنش و خشن یک تریلر تکنولوژیک بی‌همتا آماده می‌سازد.

شبح درون پوسته همچنان یکی از تاثیرگذارترین و پرقدرت‌ترین آثار تاریخ انیمیشن و فیلمی است که هیجان تعقیب ‌و گریزها و نبردهای نفس‌گیرش را با روایتی تفکربرانگیز درهم می‌آمیزد. کاوش هوشمندانه‌ی آن در ماهیت واقعیت و هویت انسانی، پیوندی ژرف با دیگر کلاسیک‌های علمی-‌تخیلی مانند بلید رانر (Blade Runner) و ماتریکس (The Matrix) برقرار می‌کند که همگی پرسشی مشترک را پیش می‌کشند: به‌راستی انسان بودن یعنی چه؟

8. شاهزاده مونونوکه (Princess Mononoke)

• محصول: 1997
• کارگردان: هایائو میازاکی
• صداپیشه‌ها: یوجی ماتسودا، یوریکو ایشیدا، یوکو تاناکا
• امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8.3 از 10

بسیاری از درخشان‌ترین آثار استودیو جیبلی مثل شهر اشباح (Spirited Away) و همسایه‌ من توتورو (My Neighbor Totoro) با جهان‌های خیال‌انگیز و کودکانه شناخته می‌شوند. با این حال شاهزاده مونونوکه نیز هرچند در دل جهانی پرجزئیات و فانتزی روایت می‌شود، اما گاه به شکلی تکان‌دهنده خشن است و مضامینی چون جنگ و مرگ را پیش می‌کشد که بیش از آن‌که برای کودکان باشد، مخاطب بزرگسال را خطاب قرار می‌دهند.

تصویری که شاهزاده مونونوکه از جنگل ترسیم می‌کند سرشار از جزئیات خلاقانه است که تماشاگر را وسوسه می‌کند بار دیگر به فیلم بازگردد و تک‌تک گوشه‌های این چشم‌انداز خیال‌انگیز را از نو جست‌وجو کند. هایائو میازاکی بارها تصاویری شگفت‌انگیز پیش چشم می‌گذارد بدون ‌آن‌ که توضیحی صریح برایشان ارائه دهد؛ رویکردی که این احساس را پدید می‌آورد که با جهانی کامل، زنده و تمام‌ عیار روبه‌رو هستیم.

7. داستان اسباب‌بازی (Toy Story)

• محصول: 1995
• کارگردان: جان لستر
• صداپیشه‌ها: تام هنکس، تیم آلن، آنی پاتس
• امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8.3 از 10

فیلم‌های کمی به ‌اندازه‌ی داستان اسباب‌بازی توانسته‌اند چشم‌انداز انیمیشن مدرن را دگرگون کنند. این نخستین فیلم بلند انیمیشن ساخته‌شده با گرافیک کامپیوتری، سبکی نو خلق کرد که تنها در عرض چند سال به استاندارد صنعت سینما در هالیوود بدل شد.

داستان اسباب‌بازی فراتر از یک شگفتی فنی، یکی از بهترین آثار پیکسار به شمار می‌رود. جای تعجب نیست که این استودیو بزرگ‌ترین فرنچایز خود را بر پایه‌ی این موفقیت دلنشین سال 1995 بنا کرد. داستان اسباب‌بازی با دقتی قابل توجه و طنزی فراوان، ماهیت خیال‌پردازی کودکی را به‌طرزی بی‌نظیر به تصویر می‌کشد.

6. ساوث پارک: گنده‌تر، درازتر و بریده‌نشده (South Park: Bigger, Longer & Uncut)

• محصول: 1999
• کارگردان: تری پارکر
• صداپیشه‌ها: تری پارکر، مت استون، مری کی برگمن
• امتیاز راتن تومیتوز: 81 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.7 از 10

معمولا اقتباس‌های سینمایی از سریال‌های محبوب با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند، اما ساوث پارک: گنده‌تر، درازتر و بریده‌نشده به همان اندازه که در سریال خشن و شوخ است، در فیلم هم همین خصلت را حفظ می‌کند. علاوه بر این، فیلم ایده‌ای درست برای یک ماجراجویی سینمایی ارائه می‌دهد و شخصیت‌های اصلی مستقیم درگیر جنگی با کانادا و حتی نفوذ شیطان به زمین می‌شوند، ماجرایی که هم خنده‌دار و هم دیوانه‌وار است.

پس از گنده‌تر، درازتر و بریده‌نشده، فیلم‌های دیگری هم از دنیای ساوث پارک ساخته شدند، اما هیچ کدام نتوانستند همان جادوی نخستین اثر را بازآفرینی کنند. این انیمیشن دهه 90 میلادی با ترانه‌های موزیکال و نبرد پایانی پرآشوب که همه در خدمت خلق تجربه‌ای سرگرم‌کننده‌اند و در عین حال با طنز خاص سریال کاملا همسوست از تنها تبدیل شدن به یک قسمت بلند از سریالش پا را فراتر می‌گذارد.

5. غول آهنی (The Iron Giant)

• محصول: 1999
• کارگردان: برد برد
• صداپیشه‌ها: جنیفر انیستون، هری کانیک جونیور، وین دیزل
• امتیاز راتن تومیتوز: 96 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8.1 از 10

برد برد بعدها فیلم‌های راتاتویی (Ratatouille) و شگفت‌انگیزان (The Incredibles) را برای پیکسار کارگردانی کرد، اما غول آهنی ثابت می‌کند که او در انیمیشن دو‌بعدی هم استاد است. این اقتباس از کتاب محبوب و کودکانه تد هیوز با آزادی‌های خلاقانه‌ای در روایت داستان همراه است و نتیجه، یکی از بهترین آثار انیمیشن دهه 90 میلادی را رقم زده است.

غول آهنی داستان علمی‌-تخیلی چشم‌نوازی است که در بستر جنگ سرد روایت می‌شود و به همین واسطه، فرصت می‌یابد تا ماهیت تعارضات انسانی و پارانویا را به‌تصویر بکشد. در نهایت، فیلم به‌عنوان یک افسانه‌ی دلگرم‌کننده و باورپذیر عمل می‌کند که با نگاه شخصیت کودک و ربات قاتل ساده‌دلش، تاثیر شگفت‌انگیزی بر مخاطب می‌گذارد.

4. دزد و پینه‌دوز (The Thief & The Cobbler)

• محصول: 1993
• کارگردان: ریچارد ویلیامز
• صداپیشه‌ها: وینسنت پرایس، مارگارت فرنچ، متیو برادریک
• امتیاز راتن تومیتوز: 56 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.1 از 10

دزد و پینه‌دوز یکی از خلاقانه‌ترین و اصیل‌ترین انیمیشن‌های زمان خود است که تقریبا هر قاب آن سرشار از شگفتی‌های بصری است. این فیلم سال‌ها با فراز و فرودهای تولید دست ‌و پنجه نرم کرد و حتی مدت‌ها پس از انتشار، نسخه‌های جدیدی از آن در حال آماده‌سازی بودند. در ابتدا به‌عنوان یک اثر عجیب کنار گذاشته شد، اما به مرور زمان با بازبینی منتقدانه، جایگاه خود را در تاریخ انیمیشن تثبیت کرد.

دزد و پینه‌دوز از منابع متنوع و گسترده‌ای الهام می‌گیرد. لحظاتی در آن یادآور فیلم‌های کلاسیک دیزنی هستند، در حالی که ترکیب‌بندی‌های صاف و ساده‌اش اغلب با جزئیات غنی هنر کلاسیک ایرانی رنگ‌آمیزی شده‌اند. همین لایه‌های متعدد و پیچیده باعث شده‌اند که دزد و پینه‌دوز به یک اثر کالت و کلاسیک بدل شود که هر بار توجه بیشتری می‌طلبد.

3. کابوس پیش از کریسمس (The Nightmare Before Christmas)

• محصول: 1993
• کارگردان: هنری سیلیک
• صداپیشه‌ها: دنی الفمن، کریس ساراندون، کاترین اوهارا
• امتیاز راتن تومیتوز: 95 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.9 از 10

هنری سلیک از کارگردانانی است که برخی از جالب‌ترین آثار استاپ‌موشن را خلق کرده. کابوس پیش از کریسمس نخستین فیلم بلند او بود و نمونه درخشان از سبک منحصربه‌فردش به حساب می‌آید. اگرچه این فیلم به شدت با تیم برتون گره خورده است، اما آثار بعدی او مانند جیمز و هلوی غول‌پیکر (James and the Giant Peach) و کورالاین (Coraline) نشان می‌دهند که اثر هنری سلیک بی‌تردید جایگاه و تاثیر ویژه خود را دارد.

کابوس پیش از کریسمس به یک اثر کلاسیک مخصوص ایام تعطیلات هالووین و کریسمس بدل شده و مخصوص کسانی است که به دنبال تجربه‌ای کمی متفاوت‌اند. مناظر عجیب و اکسپرسیونیستی و شخصیت‌های هیولاوار آن، لذت‌های زیرکانه‌ای برای تمام سنین فراهم می‌کنند و در خلال آن‌ها داستانی سرگرم‌کننده نیز روایت می‌شود. تنها نکته‌ی منفی، کوتاهی زمان فیلم است که گاهی حس می‌شود بیش از حد زود به پایان می‌رسد.

2. پورکو روسو (Porco Rosso)

• محصول: 1992
• کارگردان: هایائو میازاکی
• صداپیشه‌ها: شوئیچیرو موری یاما، توکیکو کاتو، آکیدو اوتسوکا
• امتیاز راتن تومیتوز: 96 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.7 از 10

پورکو روسو یکی از جواهرهای کم‌تر شناخته‌شده‌ی استودیو جیبلی با پس‌زمینه‌های چشم‌نواز و داستانی هیجان‌انگیز در ژانر ماجراجویی و اکشن است. این انیمیشن دهه 90 میلادی در آسمان‌های ایتالیا و در دوران ظهور فاشیسم بین دو جنگ جهانی روایت می‌شود، اما با لمسی از رئالیسم جادویی که همه ‌چیز را تازه و غیر قابل ‌پیش‌بینی نگه می‌دارد.

پورکو روسو صحنه‌های پرواز نفس‌گیری دارد، اما در عین حال داستانی جذاب را روی زمین روایت می‌کند. پورکو به‌عنوان انسانی با سر خوک شخصیتی عجیب و در عین حال قابل‌ همدردی است و تماشای تلاش‌های او برای یافتن تعادل میان زندگی حرفه‌ای و آشفتگی‌های سیاسی پیرامونش، تجربه‌ای دلنشین و گیرای سینمایی است.

1. عزیز مصر (The Prince of Egypt)

• محصول: 1998
• کارگردان: سایمون ولز، برندا چپمن
• صداپیشه‌ها: وال کیلمر، رالف فاینس، میشل فایفر
• امتیاز راتن تومیتوز: 79 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 7.2 از 10

عزیز مصر نیز اغلب با آثار دیزنی اشتباه گرفته می‌شود، اما این فیلم محصول استودیوی دریم‌ورکس است و پیش از آن‌که این استودیو به سمت انیمیشن‌های سه‌بعدی کامپیوتری مانند شرک (Shrek) و ماداگاسکار (Madagascar) برود ساخته شده بود. فیلم بازآفرینی جسورانه و پرمفهومی از داستان موسی است؛ داستانی با تمام قدرت و عظمت لازم برای به تصویر کشیدن چنین روایت تاریخی و الهام‌بخشی.

عزیز مصر یک داستان از کتاب مقدس است که حتی غیرمسیحیان نیز می‌توانند از آن لذت ببرند. این انیمیشن دهه 90 میلادی روایت احساسی و تاثیرگذاری از خانواده و عدالت ارائه می‌دهد و مقیاس حماسی عهد عتیق را از دریچه‌ای نو به نمایش می‌گذارد. برخی صحنه‌های عزیز مصر مانند بلاهای کابوس‌وار و کشمکش میان موسی و فرعون به‌سختی از ذهن پاک می‌شوند و تجربه‌ای ماندگار و تکان‌دهنده خلق می‌کنند.

منبع: مجله مایکت