درباره روزی که رد پای دایناسور در ایران کشف شد

کرمانی‌ها روستای دشتخاک زرند را به سیب زمینی‌های خوب و درشتش می‌شناختند!اما حالا چند وقتی است که آوازه ردپای دایناسورها درحوض خانه یکی از اهالی روستای دشتخاک تا کرمان هم کشیده شده است.

ردپایی که حسابی کاظم برخورداری و خانواده‌اش را متعجب کرده چون آنها از ۳۰ سال پیش سروصورتشان را داخل آب همین حوض صفا می‌دادند اما از این قضیه بی‌خبر بودند!

کرمانی‌ها روستای دشتخاک زرند را به سیب زمینی‌های خوب و درشتش می‌شناختند؛!اما حالا مدتی است که آوازه ردپای دایناسورها درحوض خانه یکی از اهالی روستای دشتخاک تا کرمان هم کشیده شده ؛ ردپایی که حسابی کاظم برخورداری و خانواده‌اش را متعجب کرده چون آنها از ۳۰ سال پیش سروصورتشان را داخل آب همین حوض صفا می‌دادند اما از این قضیه بی‌خبر بودند!

کاظم برخورداری و اعضای خانواده‌اش هیچ وقت فکرش را هم نمی‌کردند که در دیواره حوضی که از ۳۰ سال پیش در حیاط خانه آنها جاخوش کرده، نقشی بی‌نظیر از عبور دایناسورها وجود داشته باشد؛ آن هم نه یک عبور تک نفره دایناسوری؛ بلکه یک عبور خانوادگی؛ یعنی دایناسور مادر به همراه بچه‌هایش!آنها بارها به نقش و نگار روی سنگ نگاه کرده بودند؛ حتی یکی از بچه‌های آقای برخورداری از دیدن این ردپاها در حوض خانه‌شان، تعجب کرده بود اما از آنجایی که فکر می‌کرد این ردپاها متعلق به چند مرغ عظیم الجثه(!) است، بی خیال پیگیری ماجرا شده بود تا امروز که خبر دایناسور شدن این مرغ‌های خیالی را شنیده !

تخته سنگ قدیمی

«این سنگ از کجا آمد؟» این سوال مشترک همه آنهایی است که این روزها آقاکاظم را در کوچه و خیابان‌های روستا می‌بینند. آقا کاظم هم یک جواب برای همه این سوال‌ها دارد: «۳۰ سال پیش در روزهایی که من هنوز کارگر معدن زغال سنگ بودم شرایطی برای ساختن خانه برایم به وجود آمد؛ برای همین تصمیم گرفتم برای تکمیل حوض خانه، تخته سنگ بزرگی را که در دو کیلومتری خانه افتاده بود به خانه انتقال بدهم و از آن به‌عنوان دیواره حوض استفاده کنم».

درهر حال خانواده برخورداری، ۳۰سال تمام هر روز کنار حوض آب خانه‌شان نشستند، دست و صورت شستند و ماهی‌های قرمز کف حوض را غذا دادند اما هیچ‌وقت نقش و نگاری که روی تخته‌سنگ بود نظرشان را جلب نکرد!

آنها فکرش را هم نمی‌کردند که این نقش و نگار پای خبرنگارها را به خانه آنها باز کند. ۳۰سال از عمرحوض خانه آقای برخورداری گذشت، تا اینکه ظهر یکی از روزهای مرداد ماه گذر یکی از اقوام کنجکاو به منزل آنها افتاد.

گرمای هوا هم او را به سمت حوض خانه هدایت کرد تا آبی به دست و صورتش بزند!اما سر حوض رفتن همان و خیره شدن به جا پاهای روی تخته سنگ همان! این جای پاهای غیرعادی که حس کنجکاوی این مرد را حسابی تحریک کرده بودند باعث شدند تا پای مهندس قربانی - یکی از اعضای شورای ده که خیلی اتفاقی فارغ‌التحصیل زمین‌شناسی هم بود- به خانه برخورداری‌ها باز شود و به این ترتیب یک اتفاق بزرگ و کم‌نظیر در روستای دشتخاک زرند گزارش شد؛ «پیدا شدن رد پای خانوادگی حداقل چهار دایناسور که ۲۰۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کردند!». 

گرالیتورها در روستای دشتخاک

کشف این تخته‌سنگ سروصداهای زیادی در منطقه به پا کرد. خیلی‌ها برای دیدن حوض قدیمی پشت در خانه برخورداری صف کشیدند؛ از مردم عادی ده دشتخاک گرفته تا مسؤولان زمین‌شناسی. 

سرپرست مدیریت زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب خاوری ایران که این سنگ را از نزدیک دیده، درباره آن می‌گوید: «تخته‌سنگ کشف شده از نوع ماسه سنگ‌های ریزدانه و متعلق به ردیف رسوبی ژوراسیک زیرین است که حدود ۱۵ ردپای کوچک و بزرگ دایناسور در آن وجود دارد».

اتفاقا ایده خانوادگی بودن ردپاها هم از سوی او مطرح شده است؛ «ردپاهای روی این تخته‌سنگ نشان می‌دهند که یک خانواده دایناسور شامل مادر و فرزندان کوچک و بزرگ در ساحل گلی یک تالاب بزرگ که بین ۱۹۰ تا ۲۰۰ میلیون سال پیش در منطقه دشتخاک فعلی وجود داشته قدم می‌زده‌اند».

به هرحال به عقیده مسعود ناظم زاده شعاعی، اهمیت علمی این جای پاها- صرف نظر از اینکه بسیار کمیاب و بی‌نظیرند- در این است که حاوی اطلاعات با ارزشی از نوع خزندگانی هستند که در آن دوره زندگی می‌کردند.

یکی از اطلاعاتی که از طریق بررسی ردپاها به دست آمده، شناسایی گونه ونوع آنهاست. سرپرست زمین‌شناسی جنوب خاوری ایران در این‌باره می‌گوید: «این ردپاها مربوط به دایناسورهای گوشتخوار متوسط‌الجثه‌ای هستند که به احتمال زیاد گروهی از دایناسورهای سه‌انگشتی به نام گرالیتور (Grallitor) بوده‌اند که بر اساس تخمین‌ها ارتفاع آنها بین دو تا سه متر بوده است».

 زرند دایناسورخیز

کشف نشانه‌ای از دایناسورهای منقرض شده زیاد در کشورمان اتفاق نمی‌افتد؛ به همین خاطر شاید بتوانیم به دایناسورهای روستای دشتخاک لقب بهترین نمونه‌های کشف شده را بدهیم.

گرچه چهار سال قبل هم یک گروه از زمین‌شناسان برزیلی، فسیل تعدادی از دندان‌های یک دایناسور گوشتخوار را در بیابان‌های اطراف زرند پیدا کردند!البته کشف دایناسورها در زرند فقط مربوط به سال‌های اخیر نمی‌شود و ۴۰سال پیش، یعنی در سال ۱۳۴۸ هم کارشناسان زمین‌شناسی کشور و شرکت ملی فولاد آثاری را از جای پای دایناسورها حوالی ده علیرضای شهرستان زرند پیدا کردند تا شهرستان زرند لقب دایناسورخیزترین نقطه ایران را به دست بیاورد!

اما کشف آثار دایناسورها فقط محدود به زرند نمی‌شود؛ در غربی‌ترین نقطه ایران، یعنی منطقه البرز باختری هم سه سال پیش آثاری از ردپای یک‌گونه از دایناسورها کشف شد.

بهتراست بدانید که این کارشناسان در اولین قدم‌های خود برای تحقیق، از خانواده برخورداری خواستند محل پیدا کردن تخته‌سنگ را به آنها نشان بدهند اما از آنجایی که قضیه مربوط به ۳۰سال پیش بود، آقا و خانم برخورداری دو جای مختلف از محل پیدا کردن تخته سنگ را به آنها معرفی کردند که کارشناسان زمین‌شناسی هم تصمیم گرفتند هر دو نقطه را مورد کاوش قرار دهند تا اطلاعات بیشتری از دایناسورها به دست بیاورند.

اما نکته جالب درباره ردپاهای کشف شده، برجسته بودن آنهاست. مسعود ناظم‌زاده شعاعی در این‌باره می‌گوید: «برخلاف تصور عموم، رد پاها به صورت برجسته روی سنگ دیده می‌شوند. البته این ردپاها در ابتدای تشکیل به صورت فرورفتگی بوده‌اند اما به تدریج رسوبات روی آنها قرار گرفته و شکلی برجسته به آنها داده‌اند».

منبع: همشهری