چرا ماده‌ها بیشتر از نرها عمر می‌کنند؟

فرادید| شاید معمای دیرینه‌ی بیشتر عمر کردن زنان نسبت به مردان به کوچکترین و بزرگترین سلول‌های بدن مربوط باشد: اسپرم و تخمک که در تولیدمثل انسان نقش اساسی دارند. 

به گزارش فرادید، دانشمندان ژاپنی برای نخستین بار نشان دادند در مهره‌داران، سلول‌هایی که در ماده‌ها به تخمک و در نرها به اسپرم تبدیل می‌شوند، سبب ایجاد تفاوت‌های جنسی در طول عمر می‌شوند و حذف سلول‌ها منجر به عمر متوسط یکسان در حیوانات می‌شود. 

این آزمایش‌ها روی برکه‌ماهی‌های فیروزه‌ای کوچک انجام شد، یک گونۀ آب شیرین که در عرض دو هفته به بلوغ جنسی می‌رسد و برای چند ماه زندگی می‌کند، اما محققان گمان می‌کنند مکانیسم بیولوژیکی مشابهی می‌تواند بر شکاف طول عمر در انسان‌ها و سایر گونه‌ها نیز اثر بگذارد. 

پروفسور توهرو ایشیتانی، نویسنده ارشد این مطالعه در دانشگاه اوزاکا، گفته است: «فرایند پیری در برکه‌ماهی شبیه به انسان است، بنابراین فکر نمی‌کنم در انسان لزوماً پیچیده‌تر باشد. من فکر می‌کنم این تحقیق گامی به سوی درک کنترل پیری در انسان خواهد بود.» 

در سطح جهان، به طور متوسط، زنان حدود ۵ درصد بیشتر از مردان عمر می‌کنند. عوامل متعددی در ایجاد این نابرابری نقش دارند؛ مثلا مردان جوان بیشتر در تصادفات و از طریق خودکشی جانشان را از دست می‌دهند و زنان اغلب سبک زندگی سالم‌تری دارند. اما این تفاوت در سایر گونه‌ها نیز دیده شده: میمون‌های ماده و میمون‌های دنیای قدیم بیشتر از همتایان نر خود عمر می‌کنند. 

برای انسان‌ها، اندازه شکاف عمر متوسط بین کشورها بسیار متفاوت است. عمر متوسط برای متولدین بریتانیا بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ برای مردان ۷۸.۶ سال و برای زنان ۸۲.۶ سال است. در عین حال، در روسیه، مردان حدود ۱۳ سال زودتر از زنان می‌میرند که بخشی از آن به دلیل مصرف زیاد الکل و سیگار کشیدن است. 

ایشیتانی گفته که داشتن اسپرم یا تخمک یکی از بارزترین تفاوت‌ها بین زن و مرد است، بنابراین بررسی اینکه آیا آن‌ها بر طول عمر اثر می‌گذارند یا خیر منطقی بود. در یک سری آزمایش، تیم او نشان داد از بین بردن تولید سلول‌های زایا که به اسپرم یا تخمک تبدیل می‌شوند، منجر به طولانی‌تر شدن عمر مردان و زنان جوانی می‌شود که جوان‌تر از حد معمول جان باختند و اساساً شکاف طول عمر را از بین می‌برد. 

ایشیتانی گفته است: «ما انتظار داشتیم حذف سلول‌های زایای زن و مرد طول عمر مردان و زنان را افزایش دهد، اما این روش فقط طول عمر مردان را افزایش می‌دهد و طول عمر زنان را کوتاه می‌کند. این نتیجه غیرمنتظره بود، اما متوجه شدیم این کشف ممکن است تفاوت‌های جنسی در طول عمر را روشن کند.» 

محققان توضیح می‌دهند که چگونه مسدود کردن تولید اسپرم و تخمک، اثرات منفی روی ماهی می‌گذارد. تغییرات هورمونی در ماه‌ها به بهای حفظ بافت‌های سالم، رشد را تحریک می‌کند، در حالی که کاهش استروژن، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد. نرها ویتامین D بیشتری در کبد خود تولید کردند که به طور بالقوه دلیل سلامت بهتر استخوان، ماهیچه و پوست آن‌ها بود. 

محققان در ادامه دریافتند که دادن ویتامین D به برکه‌ماهی سبب افزایش طول عمر و افزایش ۲۱ درصدی در نرها و ۷ درصدی در ماده‌ها شده است. در حالی که هیچ اثر بدی مشاهده نشد، استفاده از «مقدار مناسب» مهم بود. در بریتانیا، مقامات بهداشتی مصرف روزانه ۱۰ میکروگرم یا ۴۰۰ واحد بین المللی مکمل ویتامین D را در پاییز و زمستان توصیه می‌کنند. مصرف بیش از ۱۰۰ میکروگرم یا ۴۰۰۰ واحد بین‌المللی در روز می‌تواند مضر باشد. 

اینکه آیا اسپرم عمر متوسط مردان را کم می‌کند یا نه مشخص نیست، اما ایشیتانی گفته که شواهدی برای پشتیبانی از این ایده وجود دارد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۲ روی ۸۱ اخته کره‌ای نشان داد آن‌ها ۱۴ تا ۱۹ سال بیشتر از مردان اخته‌نشده با پیشینه اجتماعی-اقتصادی مشابه زندگی می‌کنند. اما سوابق مربوط به قرن ۱۶ تا ۱۹ است و عوامل دیگر به سختی قابل حذف هستند. 

دکتر دیوید کلنسی که در دانشگاه لنکستر در مورد راه‌هایی برای افزایش طول عمر سالم تحقیق می‌کند، گفته که در مطالعات روی حیوانات دیگر، مسدود کردن باروری سبب افزایش طول عمر می‌شود، به‌ویژه در ماده‌ها که نشان‌دهنده تعادل بین رشد و تولیدمثل در مقابل نگهداری و طول عمر است. 

کلنسی گفته: «اینجا، برداشتن اسپرم یا سلول‌های پیش‌ساز تخمک سبب کاهش طول عمر زنان شد، اما در مردان این طول عمر افزایش یافت و این مورد احتمالاً با مکانیسم افزایش فعالیت ویتامین D ارتباط داشت. روشن است که سیگنال‌هایی که این سلول‌ها انجام می‌دهند و طول عمر را تنظیم می‌کنند، بین جنس‌های این ماهی‌ها و احتمالاً در سایر حیوانات نیز متفاوت است.»

مترجم: زهرا ذوالقدر