(تصاویر) این 6 گونه منقرض شده به لطف علم «انقراض‌زدایی» زنده می شوند
انقراض‌زدایی یا علم احیای گونه‌های منقرض‌شده در حال پیشرفت است. در این مطلب، شش موجود منقرض‌شده‌ای را معرفی می‌کنیم که محققان آن‌ها را به زندگی بازگرداندند.
فرادید| دانشمندان در آستانه احیای گونه‌های منقرض‌شده هستند. گونه‌های نمادینی مانند ماموت پشمالو، دودو و گرگ تاسمانی به زودی دوباره روی زمین قدم خواهند زد.
به گزارش فرادید، انقراض‌زدایی با نمونه‌های دی‌ان‌ای گونه‌های گمشده آغاز می‌شود. گاهی این ژنوم کامل است و گاهی ممکن است آن‌ها ژن‌های گونه‌های منقرض‌شده را به ژنوم یک حیوان زنده پیوند بزنند. سپس، محققان در فرآیندی به نام انتقال هسته‌ای، این توالی را در تخمک گرفته‌شده از یک گونه زنده نزدیک، پیوند می‌زنند که دی‌ان‌ای اصلی آن برداشته شده است. حیوان حاصل از نظر ژنتیکی شبیه حیوان منقرض‌شده است.
دانشمندان تا کنون حداقل یک گونه را زنده کرده‌اند. سال ۲۰۰۳، محققان در اسپانیا انتقال هسته‌ای را برای زیرگونه‌ای از بز کوهی پیرنه به نام بوکاردو انجام دادند که سال ۲۰۰۰ منقرض شد. یک بچه بوکاردو متولد شد، اما چند دقیقه بعد به دلیل نقص ریوی مرد.
علم انقراض‌زدایی از آن زمان پیشرفت کرده و ممکن است کمتر از یک دهه طول بکشد تا دوباره شاهد زنده شدن برخی از گونه‌های منقرض‌شده باشیم.
خوب یا بد، دانشمندان در فکر زنده کردن دوباره این شش حیوان منقرض هستند.
ماموت پشمالو
ماموت‌های پشمالو بین ۳۰۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال پیش، در آخرین عصر یخبندان (۲.۶ میلیون تا ۱۱.۷۰۰ سال پیش) می‌زیستند، اگرچه جمعیتی کوچک و منزوی از آن‌ها تا حدود ۴۰۰۰ سال پیش در جزیره رانگِل زنده ماندند. جمعیت اصلی در تندرایی پرسه می‌زدند که در سراسر آسیای کنونی، اروپا و آمریکای شمالی امتداد داشت. تغییر آب و هوا در پایان عصر یخبندان، همراه با شکار انسان و کم شدن تنوع ژنتیکی در جمعیت، احتمالاً ماموت‌های پشمالو را به سمت انقراض سوق داده است.
یخبندان دائمی در قطب شمال لاشه ماموت‌های پشمالو و حتی ساختار سه‌بعدی ژنوم آن‌ها را حفظ کرده است، به این معنا که دانشمندان می‌توانند DNA سالم را استخراج کنند و به طور بالقوه یک توالی ژنتیکی شبیه توالی‌های حیوانات اصلی را فراهم کنند. این کار به نوبه خود، محققان را قادر می‌سازد انتقال هسته‌ای را با تخمک فیل مدرن انجام دهند تا گونه‌ای شبیه ماموت پشمالو را به وجود آورند. پیشرفت‌های تازه حاکی از آنست که انقراض‌زدایی ماموت‌های پشمالو نزدیک است، طوری که شرکت انقراض‌زدایی مستقر در ایلاات متحده به نام Colossal Biosciences ادعا کرده که نخستین بچه ماموت خود را تا سال ۲۰۲۸ تولید خواهد کرد.
دودو
دودو یک پرنده بزرگ و بدون پرواز بومی جزیره موریس، جزیره‌ای در سواحل ماداگاسکار بود. دودوها در قرن هفدهم در نتیجه مستقیم استعمار اروپا منقرض شدند و بنابراین به نمادی از انقراض ناشی از فعالیت انسان تبدیل شدند. استعمارگران سال ۱۵۹۸ وارد موریس شدند و با خود انبوهی از گونه‌های غیربومی از جمله موش، گربه و حتی میمون آوردند. این حیوانات لانه‌های حاوی تخم و جوجه‌ی دودوها را غارت کردند و تعداد دودوها در جزیره را تنها در چند دهه به سطوح بحرانی کاهش دادند. این اتفاق همراه با جنگل‌زدایی و شکار دودو توسط انسان، در نهایت منجر به مرگ این گونه تا سال ۱۶۸۱ شد.
امروزه دی‌ان‌ای dodo در نمونه‌های موزه تاریخ طبیعی حفظ شده است. سال ۲۰۲۲، دانشمندان نخستین ژنوم دودو را با استفاده از یک نمونه حفظ‌شده‌ی عالی در کلکسیونی در دانمارک فراهم کردند. اما برای زنده کردن این گونه موانع زیادی وجود داشت که شامل نیاز به مهندسی تنوع ژنتیکی در توالی DNA دودو میشد تا به جمعیتی از کلون‌ها ختم نشود. از جنبه مثبت، با توجه به اینکه DNA این پرنده درون تخمک خودش وجود دارد، احیای دودو بسیار سریع‌تر و آسان‌تر از ماموت پشمالو یا گرگ تاسمانی است.
گرگ تاسمانی
گرگ تاسمانی، کیسه‌دار گوشت‌خوار گرگ‌مانندی با نوارهایی در قسمت پایین کمرش بود. این حیوان روزگاری در سراسر استرالیای کنونی رشد می‌کرد. این گونه بین ۳۰۰۰ تا ۲۰۰۰ سال پیش از سرزمین اصلی ناپدید شد، اما جمعیتی از آن‌ها در جزیره تاسمانی باقی ماند. اواخر قرن نوزدهم، نخستین مهاجران اروپایی در تاسمانی برای شکار گرگ تاسمانی جایزه تعیین کردند، چون مردم آن‌ها را شکارچیان حریص دام‌ها می‌دانستند. متعاقباً، کشتار این گرگ‌ها را به سمت انقراض سوق داد و آخرین آن‌ها سال ۱۹۳۶ در باغ وحش مرد.
گرگ‌های تاسمانی کاندید خوبی برای انقراض‌زدایی هستند چون نمونه‌های دست‌نخورده زیادی برای استخراج DNA آن‌ها وجود دارد. هر موزه بزرگی یکی از آن‌ها را در کلکسیون خود می‌خواست، بنابراین صدها نمونه از آن‌ها در سراسر جهان وجود دارد که برخی از آن‌ها به طور استثنایی حفظ شدند. اما DNA بسیار تکه‌تکه است، یعنی برای دست یافتن به یک توالی عملکردی به ویرایش زیادی نیاز است. پاسک و همکارانش ژنوم کامل گرگ تاسمانی را سال ۲۰۱۷ توالی‌یابی کردند و سال ۲۰۲۳، محققان RNA یک گرگ تاسمانی را استخراج کردند، اما برای تولد دوباره این گونه، باید بر چالش‌های بیشتری غلبه کرد.
کبوتر مسافر
کبوتر مسافر روزگاری فراوان‌ترین گونه پرنده در آمریکای شمالی بود و بین ۲۵ تا ۴۰ درصد از کل جمعیت پرندگان را در منطقه کنونی ایالات متحده، قبل از قرن هفدهم، تشکیل می‌داد. مهاجران اروپایی کبوترها را برای گوشت‌شان شکار کردند و به تدریج زیستگاه این پرندگان را از بین بردند و سبب انقراض آن‌ها شدند. کبوترهای مسافر در گله‌های بزرگ سفر می‌کردند و به‌صورت جمعی زادوولد می‌کردند، همین امر سبب شد در برابر شکار بسیار آسیب‌پذیر باشند. آخرین کبوتر مسافر، ماده‌ای به نام مارتا به افتخار مارتا واشنگتن، سال ۱۹۱۴ درگذشت.
موزه‌ها ده‌ها نمونه کبوتر مسافر تاکسیدرمی‌شده را نگهداری می‌کنند که دانشمندان DNA آن‌ها را استخراج و توالی‌یابی کرده‌اند. اما DNA به قدری تکه‌تکه است که بعید است محققان بتوانند کبوتر مسافر را به شکل اصلی خود بازگردانند. اما شرکت بیوتکنولوژی Revive & Restore قصد دارد برش‌هایی از DNA کبوتر مسافر را در ژنوم کبوترهای دم نواری امروزی معرفی کند که این کار سبب پیدایش پرندگانی شبیه گونه‌های منقرض‌شده می‌شود. این شرکت قصد دارد نخستین نسل این کبوترها را سال ۲۰۲۵ دوباره زنده کند و پس از آن رهایی آزمایشی آن‌ها در طبیعت را آغاز کند. در صورت موفقیت، این پروژه پتانسیل مداخله ژنومی را اثبات می‌کند و به بازسازی اکولوژی جنگل‌های شرق آمریکای شمالی کمک می‌کند. »
نیاگاو
نیاگاو اجداد وحشی همه گاوهای مدرن، از جمله گاوهای اهلی هستند. آن‌ها جانوران شاخدار غول‌پیکری بودند که در سراسر آفریقای شمالی، آسیا و تقریباً در تمام اروپا هزاران سال گسترش یافته بودند. نخستین فسیل‌های این حیوان مربوط به حدود ۷۰۰۰۰۰ سال پیش است. نیاگاوها بزرگترین پستانداران زمینی بودند که پس از پایان آخرین عصر یخبندان در اروپا باقی ماندند، اما انسان‌ها آن‌ها را با شکار بی‌رویه و تخریب زیستگاه به سمت انقراض سوق دادند. آخرین نیاگاوها سال ۱۶۲۷ در جنگل ژاکتوروف لهستان مردند.
تلاش‌های بی‌وقفه برای «منقرض‌زدایی» این گونه با سایر گونه‌های منقرض‌شده از این جهت فرق دارد که نیازی به مهندسی ژنتیک ندارند. بیشتر دی‌ان‌ای نیاگاوها در نژادهای گاو مدرن وجود دارد و محققان را بر آن شدند تا روشی جایگزین به نام زادگیری دوباره را امتحان کنند که شامل انتخاب و پرورش گاوهایی می‌شود که ویژگی‌ها و رفتارهای فیزیکی شبیه نیاگاوها دارند. این گاوها عمدتاً نژادهای اروپای جنوبی هستند که در شرایط نسبتاً وحشی نگهداری می‌شوند. این پروژه که در هلند مستقر است، بیش از شش نسل گاو تولید کرده و به تولید گاوی شبیه نیاگاوها نزدیک شده است.
کواگا
کواگا یک زیرگونه منقرض‌شده از گورخر دشتی و پراکنده‌ترین گونه گورخر است. کواگاها بومی آفریقای جنوبی بودند و نسبت به سایر گورخرها خطوط راه‌راه کمتری در قسمت عقبی خود داشتند. آن‌ها توسط شکارچیان به خاطر پوست‌عجیب‌شان و توسط کشاورزانی که می‌خواستند بدون رقابت با حیوانات دیگر دام‌هایشان را چرا کنند، شکار شدند. آزار و شکنجه بی‌امان کواگاها در قرن ۱۹ سبب انقراض آن‌ها شد و آخرین کواگا اسیر سال ۱۸۸۳ مرد. تنها هفت اسکلت کواگا باقی مانده و به همین دلیل، آن‌ها نادرترین اسکلت‌های جهان هستند.
مانند زادگیری دوباره برای نیاگاوها، تلاش برای احیای کواگاها نیازی به مهندسی ژنتیک ندارد. از سال ۱۹۸۷، پروژه کواگا در آفریقای جنوبی به طور انتخابی گورخرهای دشتی را با نوارهای کمتر از حد معمول برای این گونه پرورش داده تا حداقل ژن‌های مسئول الگوی راه‌راه مشخصه کواگا را بازیابی کند، اما این پروژه بحث‌برانگیز است و منتقدان استدلال می‌کنند که حیوان حاصل همچنان یک گورخر دشتی خواهد بود و بهتر است این هزینه صرف پروژه‌های حفاظتی دیگر شود. ممکن است با استخراج دی‌ان‌ای از مغز استخوان یک اسکلت یا از یک نمونه تاکسیدرمی‌شده و سپس تزریق آن به تخمک گورخر، کواگ‌ها را شبیه‌سازی کرد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
