ردپای تاریخ در خشت و کاهگل؛ دلیل مقاومت خانه‌های این محله در برابر زلزله چیست؟
شواهد بیانگر این است که معماری محله نفرآباد – هاشم آباد تحت تأثیر معماری سنتی ایرانی است. خواندن قصه ساخت و معماری خانه های محله نفر آباد و هاشم آباد خالی از لطف نیست.
میرحسین موسوی پژوهشگر در این‌باره می‌گوید: «اغلب اهالی خانه‌های‌شان را با خشت و کاه گل می‌ساختند به نحوی می‌توان گفت در تهیه مصالح به‌ویژه خشت خودکفا هم بوده‌اند. برای ساخت خانه از دو نوع خشت استفاده می‌کردند، آنها با استفاده از خاک گودبرداری شده از محل، خشت‌های باکیفیت تولید می‌کردند. این خشت‌ها به‌طور معمول با کاه گل ترکیب می‌شدند که خاصیت عایق حرارتی داشت و در نتیجه، از هدررفت گرما در زمستان و گرم شدن منازل در تابستان جلوگیری می‌کرد. نوع دوم آجر ختایی یا سقلت بود که در کف اتاق‌ها، حیاط یا لبه باغچه استفاده می‌شده است و از لحاظ شکل و شمایل مربعی شکل ودر ابعاد ۲۰ در ۲۰ سانتیمتر بود.
موسوی از ویژگی های خانه های این محله می گوید: «برخی خانه‌ها پنج دری یا سه دری بوده که این موضوع در خانه‌های بزرگ رعایت می‌شد، ایوان داشته‌اند، حوض داشته‌اند، برخی خانه‌ها دارای اصطبل برای نگهداری احشام بود. یکی از ویژگی‌های معماری این محله، خانه‌سازی در عمق زمین است. برخی از بناهای محل از سطح کوچه پایین‌تر قرار دارند و هنوز هم اگر به گوشه کنار محله سری بزنید خانه‌هایی که ورودی آنها از سطح کوچه پایین‌تر است وجود دارد. دلایل متعددی وجود داشته دلیل نخست برای ساخت و تعمیر هر ساله خانه‌ها بوده که از خاک گودبرداری و ذخیره آن استفاده می کردند. دوم حفظ فضای خانه و اهالی خانه از دید افراد غریبه و نامحرم، سوم از نظر سرمایش و گرمایش و چهارم دسترسی آسان و راحت به سیستم آبرسانی توسط میراب‌ها و تأمین آب داخل خانه بود.»
به گفته موسوی استفاده از طاق‌های ضربی در بازار باباخان و وجود بادگیر برای تأمین سیستم سرمایش خانه‌ها در فصل تابستان از دیگر ویژگی‌های خانه‌های محله است.این پژوهشگر درباره بازسازی محله می گوید: «معمولاً در قدیم برای بهسازی و ترمیم خانه‌ها در محله نفرآباد به جای از بین بردن خشت و گل قبلی، به آن سالانه لایه کاه گل اضافه می‌کردند. این موضوع باعث می شد زمان زلزله بنا سالم بماند.»
منبع: همشهری
