مشخصات موشک خیبر (قدر H)؛ سلاحی که پدافندهای پیشرفته را دور زد

فرادید| موشک بالستیک خیبر (قدر H)، که به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌های میان‌برد چندکلاهکه در زرادخانه نیروی هوافضای سپاه  شناخته می‌شود، در عملیات اخیر علیه اهداف استراتژیک در سرزمین‌های اشغالی به کار گرفته شده و توجه تحلیلگران نظامی را جلب کرده است.

به گزارش فرادید، این موشک، که به نام خیبر  نام‌گذاری شده، به دلیل ویژگی‌های پیشرفته، از جمله قابلیت حمل چندین کلاهک و دقت بالا، نقش مهمی در دکترین بازدارندگی ایران ایفا می‌کند. در این گزارش، جزئیات فنی، تاریخچه توسعه، قابلیت‌ها، محدودیت‌ها و کاربردهای این موشک بررسی می‌شود.

مشخصات فنی و طراحی  موشک خیبر (قدر H)

موشک خیبر (قدر H) یک موشک بالستیک میان‌برد دو مرحله‌ای است که از ترکیب سوخت مایع در مرحله اول و سوخت جامد در مرحله دوم بهره می‌برد. طول این موشک حدود ۱۵.۸۶ تا ۱۷.۵ متر و قطر آن حدود ۱.۲۵ متر است. وزن کلی آن بین ۱۴,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ کیلوگرم تخمین زده می‌شود، که شامل سرجنگی چندکلاهکه با وزن مجموع ۶۵۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم است. برد عملیاتی خیبر (قدر H) بین ۱,۶۵۰ تا ۱,۹۵۰ کیلومتر گزارش شده است، که امکان هدف قرار دادن نقاط استراتژیک در منطقه، از جمله سرزمین‌های اشغالی را فراهم می‌کند.

سیستم هدایت این موشک از ترکیبی از ناوبری اینرسی (INS) و GPS تشکیل شده است، که دقت آن را به حدود ۷ تا ۲۰ متر (CEP) می‌رساند. سرجنگی خیبر از نوع جداشونده (Multiple Reentry Vehicle - MRV) است، که در فاز نهایی پرواز به چندین کلاهک تقسیم می‌شود. این کلاهک‌ها مجهز به بالک‌های هدایت‌پذیر هستند و قابلیت مانور در فاز ورود به جو را دارند، که احتمال رهگیری توسط سامانه‌های پدافند موشکی مانند فلاخن داود یا پاتریوت را کاهش می‌دهد. سرعت نهایی کلاهک‌ها در فاز بازگشت به جو بین ۸ تا ۱۲ ماخ (حدود ۹,۸۰۰ تا ۱۴,۷۰۰ کیلومتر بر ساعت) است، که رهگیری آن‌ها را بسیار دشوار می‌کند.

طراحی خیبر (قدر H) به دلیل استفاده از مواد کامپوزیت در بدنه و کلاهک‌ها، وزن کمتری نسبت به موشک‌های مشابه مانند شهاب ۳ دارد. این کاهش وزن، همراه با شتاب بالای اولیه، امکان افزایش برد و چابکی را فراهم کرده است. همچنین، این موشک از پرتابگرهای متحرک زمینی استفاده می‌کند، که زمان آماده‌سازی و شلیک را به کمتر از ۳۰ دقیقه کاهش داده است.

مواد منفجره و سرجنگی موشک چند کلاهکی خیبر

سرجنگی چندکلاهکه خیبر (قدر H) یکی از ویژگی‌های برجسته این موشک است. وزن کل سرجنگی بین ۶۵۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم است، که به چندین کلاهک کوچکتر (معمولاً ۳ تا ۵ کلاهک) تقسیم می‌شود. هر کلاهک می‌تواند به‌طور مستقل هدایت شده و هدفی جداگانه را مورد اصابت قرار دهد. مواد منفجره استفاده‌شده در این کلاهک‌ها شامل ترکیبات پیشرفته مانند HMX (اکتاژن) یا RDX است، که قدرت تخریبی چندین برابر TNT دارند. برخی منابع گزارش کرده‌اند که این کلاهک‌ها می‌توانند از نوع شدیدالانفجار، خوشه‌ای یا حتی نفوذگر (برای تخریب پناهگاه‌های زیرزمینی) باشند.

تاریخچه توسعه خیبر (قدر H)

موشک خیبر (قدر H) بر پایه موشک قدر توسعه یافته است، که خود نسخه‌ای ارتقایافته از موشک شهاب ۳ محسوب می‌شود. توسعه این موشک در اوایل دهه ۱۳۸۰ خورشیدی توسط نیروی هوافضای سپاه و با همکاری سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع آغاز شد. هدف اصلی، افزایش دقت، برد و قابلیت حمل کلاهک‌های چندگانه نسبت به موشک‌های قبلی بود. این موشک به عنوان بخشی از برنامه تقویت توان بازدارندگی ایران در برابر تهدیدات منطقه‌ای طراحی شد.

قدر H اولین بار در رزمایش‌های داخلی آزمایش شد، اما استفاده عملیاتی آن در عملیات «وعده صادق ۳» در ۱ و ۲ تیر ۱۴۰۴ (۲۲ و ۲۳ ژوئن ۲۰۲۵) گزارش شد. بر اساس اطلاعیه‌های سپاه، این موشک در موج بیست و یکم این عملیات برای اولین بار با سرجنگی چندکلاهکه شلیک شد و اهدافی در شمال، جنوب و مرکز سرزمین‌های اشغالی را مورد اصابت قرار داد. توسعه این موشک تحت نظارت متخصصانی مانند سردار حسن طهرانی مقدم، که به عنوان پدر برنامه موشکی ایران شناخته می‌شود، انجام گرفت.

تفاوت با موشک خیبر (خرمشهر-۴): برخی منابع، از جمله رسانه‌های ایرانی، خیبر (قدر H) را با موشک خیبر (خرمشهر-۴) اشتباه گرفته‌اند. خیبر (خرمشهر-۴)، که در ۴ خرداد ۱۴۰۲ رونمایی شد، یک موشک بالستیک هایپرسونیک با برد ۲,۰۰۰ کیلومتر و سرجنگی ۱,۵۰۰ کیلوگرمی است که از سوخت مایع استفاده می‌کند و قابلیت حمل کلاهک‌های بارانی (تا ۸۰ راکت کوچکتر) را دارد. در مقابل، خیبر (قدر H) نسخه‌ای از خانواده قدر است که با سرجنگی چندکلاهکه و ترکیبی از سوخت مایع و جامد طراحی شده است.

قابلیت‌ها و مزایای  خیبر (قدر H)

سرجنگی با چندکلاهک: توانایی حمل چندین کلاهک مستقل، خیبر (قدر H) را به ابزاری استراتژیک برای هدف قرار دادن همزمان چندین نقطه تبدیل کرده است. این ویژگی، سامانه‌های پدافند موشکی دشمن را تحت فشار قرار داده و احتمال موفقیت حمله را افزایش می‌دهد.

دقت بالا: با CEP کمتر از ۲۰ متر، این موشک قادر به هدف‌گیری دقیق تأسیسات نظامی، پایگاه‌ها و زیرساخت‌های استراتژیک است.

مانورپذیری کلاهک‌ها: کلاهک‌های جداشونده با بالک‌های هدایت‌پذیر، امکان مانور در فاز نهایی را فراهم می‌کنند، که رهگیری توسط سامانه‌های پدافند مانند Arrow یا Patriot را دشوار می‌کند.

برد مناسب: برد ۱,۶۵۰ تا ۱,۹۵۰ کیلومتری، خیبر (قدر H) را برای هدف قرار دادن نقاط کلیدی در منطقه، از جمله پایگاه‌های نظامی آمریکا و اسرائیل، مناسب می‌کند.

زمان آماده‌سازی کوتاه: استفاده از سوخت جامد در مرحله دوم و پرتابگرهای متحرک، زمان آماده‌سازی را به کمتر از ۳۰ دقیقه کاهش داده، که امکان واکنش سریع به تهدیدات را فراهم می‌کند.

تاکتیک‌های غافلگیرکننده: در عملیات «وعده صادق ۳»، خیبر (قدر H) با تاکتیک‌های جدید، مانند شلیک در مسیرهای غیرقابل پیش‌بینی، استفاده شد که اثربخشی آن را افزایش داد.

محدودیت‌های خیبر

وابستگی به سوخت مایع در مرحله اول: استفاده از سوخت مایع در مرحله اول، آماده‌سازی اولیه را نسبت به موشک‌های تمام سوخت جامد (مانند خیبرشکن) پیچیده‌تر می‌کند و ممکن است زمان واکنش را در شرایط اضطراری افزایش دهد.

آسیب‌پذیری در برابر پدافند پیشرفته: اگرچه کلاهک‌های مانورپذیر رهگیری را دشوار می‌کنند، سامانه‌های پدافند موشکی مدرن با رادارهای فرکانس پایین یا حسگرهای مادون قرمز ممکن است بتوانند کلاهک‌ها را شناسایی کنند.

هزینه تولید: توسعه و تولید موشک‌های چندکلاهکه مانند خیبر (قدر H) هزینه‌بر است، که ممکن است تعداد تولید آن را محدود کند.

محدودیت برد: با برد حداکثر ۱,۹۵۰ کیلومتر، این موشک برای اهداف دوردست‌تر، مانند پایگاه‌های آمریکا در اروپا یا اقیانوس هند، مناسب نیست و ایران برای چنین اهدافی به موشک‌های قاره‌پیما نیاز دارد.

کاربردهای نظامی  خیبر (قدر H)

خیبر (قدر H) برای هدف قرار دادن تأسیسات استراتژیک، مانند پایگاه‌های نظامی، مراکز فرماندهی، فرودگاه‌ها و زیرساخت‌های صنعتی طراحی شده است. در عملیات «وعده صادق ۳» در ۱ و ۲ تیر ۱۴۰۴، این موشک برای اولین بار با سرجنگی چندکلاهکه علیه اهدافی در سرزمین‌های اشغالی استفاده شد. بر اساس اطلاعیه‌های سپاه، این موشک در موج بیست و یکم عملیات، پایگاه‌های نظامی، تأسیسات صنعتی (مانند منطقه اشدود) و مراکز اطلاعاتی را هدف قرار داد.

این موشک به دلیل قابلیت چندکلاهکه، امکان اشباع سامانه‌های پدافند موشکی دشمن را فراهم می‌کند، که در تاکتیک‌های نظامی ایران برای غلبه بر دفاع‌های چندلایه‌ای مانند Arrow و David’s Sling حیاتی است. همچنین، خیبر (قدر H) به عنوان بخشی از دکترین بازدارندگی ایران عمل می‌کند، که هدف آن جلوگیری از حملات احتمالی با نمایش توان تخریبی است.