چین؛ امپراتوری میلیارد دلاری «مارماهی»

فرادید| پرورش مارماهی یکی از پنهان‌ترین، گران‌ترین و رقابتی‌ترین بازارهای آبزی‌پروری در جهان است و در قلب این ماشین صنعتی خاموش، چین است که مسئول بیش از ۷۰ درصد مارماهی پرورشی جهان است. 

به گزارش فرادید، آنچه شمار کمی از مردم می‌دانند اینست که پشت این ارقام، مزارع عظیم صنعتی وجود دارند که کمابیش شبیه شهرهای زیرآبی عمل می‌کنند؛ با سیستم‌های پمپاژ، فیلتراسیون و کنترل بیولوژیکی که ۲۴ساعته فعال هستند.  مارماهی به‌ویژه در آسیا، میلیاردها دلار درآمد ایجاد می‌کند. در ژاپن، قیمت آن می‌تواند از بسیاری از تکه‌های ممتاز تن هم بالاتر باشد. اما این چین است که دشوارترین و حساس‌ترین مرحله زنجیره را در اختیار دارد: پرورش در مقیاس وسیع. 

در ادامه، خواهید دید این کشور چگونه یک امپراتوری را بر پایه یک ماهی نادر، گران‌قیمت و از دید فنی پیچیده ساخته است. 

چرا مارماهی اینقدر ارزشمند است؟ 

مارماهی ژاپنی و مارماهی اروپایی جزو مرغوب‌ترین غذاهای دریایی در جهان هستند. ژاپن از دیرباز بزرگ‌ترین مصرف‌کننده بوده، با مصرف سنتی غذای «unagi kabayaki» که قیمت هر کیلوگرم را در دوره‌های تقاضای بالا می‌تواند به بیش از ۱۰۰۰ دلار آمریکا برساند. 

اما یک مشکل وجود دارد: مارماهی‌ها در اسارت در مقیاس تجاری تولیدمثل نمی‌کنند. لاروها باید در طبیعت صید شوند که فرآیندی پیچیده و فصلی با مقررات سختگیرانه است.  اینجا چین نقشی حیاتی در بازار جهانی ایفا می‌کند. شرکت‌های چینی در تبدیل مواد ظریف، مانند مارماهی‌های شیشه‌ای (نوزادان شفاف) به حیوانات بالغ با نرخ بقای بالا تخصص دارند و مراحل را با مهارتی اجرا می‌کنند که شمار کمی از کشورها قادر به انجام آن هستند. 

چگونه چین شهرهای کاملی برای چاق کردن مارماهی ساخته است

مزارع عظیم چینی تنها دریاچه یا مخازن موقت نیستند. آن‌ها از مدل‌های صنعتی مشابه نیروگاه‌ها پیروی می‌کنند: 

• سیستم‌های آبزی‌پروری با گردش مداوم آب (RAS) 
• کنترل دما با دقت میلی‌متری، حیاتی برای رشد بدون استرس مارماهی
• رژیم غذایی بسیار کنترل‌شده شامل پروتئین حیوانی، پودر ماهی و ویتامین‌ها
• عملیات ۲۴ساعته با پایش خودکار اکسیژن، نیتریت و آمونیاک
• مخازنی با ظرفیت ده‌ها هزار متر مکعب، برخی با مساحتی بیش از استادیوم‌ها

یک مزرعه به تنهایی می‌تواند هزاران مخزن داشته باشد، با چرخه‌های تولید چنان دقیق که فرآیندی شبیه خط مونتاژ دارند، با این تفاوت که زیر آب انجام می‌شوند. این واحدها در اصل در استان‌های فوجیان، گوآنگدونگ و جیانگشی فعالیت می‌کنند که قلب صنعت جهانی پرورش مارماهی محسوب می‌شوند. 

چرا چین بیش از ۷۰ درصد تولید جهان را در اختیار دارد؟ 

سه عامل برتری مطلق چین را توضیح می‌دهند: 

• تکنولوژی اختصاصی چاق‌کردن: مرحله انتقال از مارماهی شیشه‌ای به جوان‌ترین مارماهی، حساس‌ترین بخش چرخه است. چین پروتکل‌های تغذیه و ایمنی خاصی توسعه داده که نرخ بقای مارماهی را افزایش و هزینه‌ها را کاهش داده است. 

• مقیاس صنعتی بی‌نظیر: چین در دهه گذشته بیش از ۱ میلیون تن مارماهی تولید کرده است (شامل تولید داخلی و صادرات مجدد). هیچ کشور دیگری به این مقیاس نزدیک نیست. 
• تدارکات یکپارچه:   چین موارد زیر را کنترل می‌کند:  صید بین‌المللی، افزایش وزن، فرآوری،  صادرات به ژاپن، کره جنوبی و اروپا

ژاپن همچنان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده است، اما به شدت به مارماهی چاق‌شده در چین وابسته است تا بازار داخلی خود را تامین کند. 

چه اتفاقی در این مزارع عظیم رخ می‌دهد؟ 

فرآیند به مراحل مشخص تقسیم می‌شود: 

• مرحله اولیه: مارماهی‌های شیشه‌ای از ماهیگیران کشورهای آسیایی (بیشتر چین، تایوان و فیلیپین) خریداری می‌شوند و در حالی که فقط چند میلی‌متر طول دارند به مخازن می‌رسند. 
• سازگاری: لاروها در فرآیند آهسته و دقیق تطبیق شیمیایی با آب قرار می‌گیرند. 
• چاق شدن: تکنسین‌ها ماه‌ها رژیم غذایی و متابولیسم حیوان را کنترل می‌کنند تا بدون استرس رشد کند؛ اقدامی حیاتی برای حفظ ارزش گوشت. 
• رده‌بندی: مارماهی‌ها بر پایه اندازه، وزن و مقصد تجاری جدا می‌شوند. 
• فرآوری:  برش، فیله‌کردن، دودی کردن، انجماد سریع؛ همه برای حفظ استاندارد بازار ژاپن انجام می‌شود. 

چرا پرورش مارماهی دشوار است؟ 

مارماهی با چالش زیستی منحصربه‌فردی روبه‌روست: چرخه تولیدمثل آن هنوز برای اهداف صنعتی به‌طور کامل تحت کنترل علم نیست. پژوهشگران ژاپنی توانسته‌اند چرخه را در آزمایشگاه کامل کنند، اما این کار هنوز از دید اقتصادی عملی نیست.  این موضوع بازار را بسیار گران، کمیاب و وابسته به طبیعت نگه می‌دارد، ارزش ماهی را بالا می‌برد و اهمیت چین را به عنوان بازیگر اصلی زنجیره‌ی چاق‌کردن افزایش می‌دهد. 

بازار میلیارد دلاری که جهان در تلاش برای رسیدن به آن است

ژاپن سرمایه‌گذاری زیادی برای کاهش وابستگی به چین انجام می‌دهد. اروپا در تلاش برای بازسازی جمعیت‌های تهدیدشده است. کره به دنبال جایگزین‌های پایدارتر است. اما هیچ‌کس به ظرفیت فنی و مقیاس چین نزدیک نشده است. 

تولید چین به قدری بزرگ است که بر موارد زیر اثر می‌گذارد: 

• قیمت جهانی
• عرضه غذایی
• روش‌های صید
• جریان‌های صادرات در آسیا 

این بازاری است که هر کیلوگرم آن بیشترین ارزش را نسبت به هر ماهی پرورشی دیگر ایجاد می‌کند. 

آینده مارماهی در جهان

جمعیت‌های مارماهی اروپایی و ژاپنی در حال کاهش هستند. بنابراین، رقابت جهانی برای فناوری تولیدمثل مصنوعی، کاهش صید شکارچی، بهبود محیط زیست و گواهی‌های بین‌المللی وجود دارد. 

اگر علم بتواند چرخه تولیدمثل صنعتی را کامل کند، ژئوپولیتیک این بخش می‌تواند به‌طور کامل تغییر کند، اما تا آن زمان، چین همچنان امپراتوری مطلق مارماهی باقی خواهد ماند.

مترجم: زهرا ذوالقدر