راز پرنده‌ای که 120 میلیون سال قبل با 800 سنگ در گلویش خفه شد

فرادید| در قلمرو دیرین‌شناسی گاهی به چیزهایی برمی‌خوریم که اصلاً منطقی به نظر نمی‌رسند. نمونه‌اش کشف فسیل گونه‌ای ناشناخته از پرنده‌ای ۱۲۰ میلیون ساله است که در هنگام مرگ گلویش پر از سنگ بوده است.

به گزارش فرادید؛ این پرنده به اندازه گنجشک (که اکنون با نام Chromeornis funkyi شناخته می‌شود) در انتهای منقارش دندان‌های بزرگی داشت، شبیه به یک پرنده فسیلی بزرگ‌تر به نام Longipteryx، اما از جهات دیگر کاملاً متفاوت بود. برای دکتر «جینگ‌مای اوکانر»، معاون بخش خزندگان فسیلی در موزه فیلد شیکاگو، کاملاً روشن بود که با یک گونه جدید روبه‌رو است، اما او هرگز حدس نمی‌زد هنگام بررسی دقیق‌تر چه چیزی پیدا خواهد کرد.

تودۀ خاکستری اطراف گلو محل تجمع سنگ‌ها را نشان می‌دهد

درون گردن این پرنده، توده‌ای از سنگ‌های ریز وجود داشت. نحوه فسیل شدن آن‌ها نشان می‌داد که بعد از مرگ وارد بدن نشده‌اند، بلکه به احتمال زیاد علت مرگ بوده‌اند: این سنگ‌ها در گلوی پرنده گیر کرده و باعث خفگی‌اش شده بودند. اما معمای بزرگ این است که اصلاً این سنگ‌ها چگونه وارد گلویش شده بودند.

اوکانر می‌گوید: «اولین فکرم این بود که این‌ها سنگ‌های سنگدان هستند، اما خیلی عجیب بود که این توده در مری قرار داشت. در ابتدا فکر می‌کردم این توده از دستگاه گوارش به بالا رانده شده، اما هرچه بیشتر بررسی کردم، روشن‌تر شد که این توده از هر نظر غیرعادی است؛ نه فقط جایگاهش، بلکه اندازه، شکل و حجمش هم عجیب بود».

سنگ‌های سنگدان یا «گاسترولیت‌ها» ابزاری برای هضم غذا هستند که امروزه هم بعضی جانوران از آن استفاده می‌کنند. در واقع حیوان با بلعیدن چند سنگ، آن‌ها را مانند هاون و دسته هاون درون بدنش به کار می‌گیرد تا غذا را خرد کند. خزندگان، مثل کروکودیل‌ها، و پرندگان از این روش استفاده می‌کنند.

اما مشکل اینجاست که در میان هزاران فسیلی که از پرندگان هم‌خانواده این گونه پیدا شده، هیچ‌وقت نشانه‌ای از وجود سنگدان دیده نشده است. اوکانر و همکارانش تصمیم گرفتند همه فسیل‌هایی را که با سنگ‌های گوارشی پیدا شده بودند بررسی کنند تا ببینند آیا این پرنده تنها نمونه از نوع خود بوده است یا نه.

پرنده در زمان حیاتش احتمالا چنین شکل و شمایلی داشته است

آن‌ها میانگین اندازه و تعداد سنگ‌های سنگدان را بر اساس اندازه بدن پرندگان محاسبه کردند و با این فسیل عجیب مقایسه کردند. نتیجه این بود که آنچه در گلوی این پرنده دیده می‌شد، اصلاً سنگ‌های سنگدان نبوده است.

این پرنده بسیار کوچک بیش از ۸۰۰ سنگ در گلویش داشت که بسیار بیشتر از حد طبیعی بود. علاوه بر این، بر اساس چگالی، مشخص شد که برخی از آن‌ها حتی سنگ هم نبوده‌اند، بلکه گلوله‌های ریز خاک رس بوده‌اند.

در نتیجه، با یک فسیل بسیار عجیب روبه‌رو هستیم. در واقع، به گفته اوکانر، در میان همه فسیل‌هایی که او می‌شناسد (و تعدادشان کم نیست)، هرگز موردی نشنیده که کسی سنگ‌هایی را در گلوی یک جانور پیدا کند. پس چه بلایی سر این پرنده آمده است؟

یک توضیح ممکن، بیماری است. می‌دانیم پرندگانی که امروز زنده‌اند، وقتی بیمار می‌شوند، ممکن است رفتارهای بسیار عجیبی از خود نشان دهند و بلعیدن مقدار زیادی مواد عجیب هم می‌تواند یکی از این رفتارها باشد. وقتی این توده سنگ با معده‌اش سازگار نبوده، پرنده ممکن است تلاش کرده آن را بالا بیاورد، اما توده در گلو گیر کرده است. فشار این توده به گردن و مجرای تنفسی، آخرین وعده غذایی مرگبار او را رقم زده است.

پیدا کردن علت مشخص مرگ در یک فسیل نادر است، اما غیرممکن نیست. اوکانر نمونه‌های جالب دیگری هم از فسیل‌هایی دارد که داستان‌های شگفت‌انگیزی را روایت می‌کنند.

او گفت: «من فسیل یک پرنده دیگر از گروه enantiornithine را هم بررسی که یک تخم داخل بدنش حفظ شده بود .آن تخم هم غیرعادی بود، چون پوسته‌اش بیش از حد نازک بود. ما به این نتیجه رسیدیم که پرنده به علت گیر کردن تخم (حالتی که تخم به هر دلیلی نمی‌تواند از بدن خارج شود) مرده است».

او ادامه داد: «همچنین روی یک فسیل پرنده به نام Yanornis کار کردم که روده‌هایش دچار انسداد شده بودند. در شکمش سنگ‌هایی وجود داشت که در ابتدا تصور می‌شد سنگ‌های سنگدان هستند، اما من نشان دادم که در واقع سنگ‌های ریزی بودند که روده‌ها را پر کرده بودند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که انسداد روده ایجاد شود و در نهایت به مرگ منجر می‌شود».