غول‌پیکرترین میمون جهان چگونه منقرض شد؟

فرادید| برای دهه‌ها، انقراض گیگانتوپیتکوس یکی از بزرگ‌ترین معماهای حل‌نشده دیرین‌شناسی بود. این میمون عظیم‌الجثه که بیشتر با کینگ‌کنگ واقعی مقایسه می‌شد، نزدیک به سه متر قد و وزنی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم داشت. اکنون یک تیم بین‌المللی بزرگ بالاخره زمان و دلیل ناپدید شدن این غول را مشخص کرده و یافته‌های آن‌ها هشدار روشنی برای بحران تنوع زیستی امروز دارد. 

به گزارش فرادید، محققان در جنوب چین، شش روش مختلف تاریخ‌گذاری را روی رسوبات غارها و فسیل‌های ۲۲ مکان در استان گوآنگشی ترکیب کردند. آن‌ها نشان دادند گیگانتوپیتکوس بین حدود ۲۹۵۰۰۰ تا ۲۱۵۰۰۰ سال پیش ناپدید شد، پس از آنکه بیش از دو میلیون سال در این منطقه زندگی کرده بود. تیم تحقیق این بازه‌ی زمانیِ انقراض را لحظه‌ای توصیف می‌کند که در آن یک گونه‌ی متخصص که زمانی موفق بود، دیگر نتوانست با محیط به‌سرعت در حالِ تغییر کنار بیاید. 

یینگچی ژانگ، دیرین‌شناس آکادمی علوم چین، راز ناپدید شدن این میمون را «معمای بزرگ دیرین شناسی» می‌نامد. بیش از ۸۵ سال، دانشمندان تنها با دندان‌ها و چند فک و تخمین‌های تقریبی سن کار می‌کردند. بدون تاریخ‌گذاری دقیق، روشن نمیشد که آیا تغییرات اقلیمی، رقابت یا انسان‌های اولیه عامل اصلی بودند. همان‌طور که کیرا وِست‌اِوِی، زمان‌شناس زمین توضیح می‌دهد: «بدون تاریخ‌گذاری دقیق، شما صرفاً در مکان‌های اشتباه به دنبال سرنخ می‌گردید.» 

از بهشت جنگل تا خانه پرتنش

مطالعه جدید، تصویر دقیقی از جهانی که گیگانتوپیتکوس در آن می‌زیست ارائه می‌دهد. دانه‌های گرده، میکروذغال، فسیل حیوانات و رسوبات غار نشان می‌دهند از حدود ۲.۳ میلیون سال پیش، چشم‌انداز منطقه مجموعه‌ای غنی از جنگل‌های همیشه‌سبز و برگ‌ریز همراه قطعاتی از چمنزار بود. این زیست‌بوم‌های پربار می‌توانستند چند گونه نخستی‌سان را هم‌زمان حمایت کنند، از جمله این میمون غول‌پیکر و نزدیک‌ترین خویشاوندش، اورانگوتان پونگو ویدن‌رایش. 

با گذشت زمان، این تعادل شروع به تغییر کرد. بین حدود ۷۰۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰۰ سال پیش، آب و هوا در جنوب چین خشک‌تر و فصلی‌تر شد. جوامع جنگلی تغییر کردند، گیاهانِ مقاوم به اختلال گسترش یافتند و جنگل‌ها به مناطق مخلوط‌تری از چوب و چمنزار تبدیل شدند. تا حدود ۲۰۰۰۰۰ سال پیش، پوشش درختی به شدت کاهش یافت، سرخس‌ها و چمن‌ها گسترش یافتند و سطح ذغال افزایش یافت که نشان‌دهنده آتش‌سوزی‌های مکررتر بود. 

در این چشم‌اندازِ در حال تغییر، گیگانتوپیتکوس شروع به مبارزه کرد. سوابق فسیلی نشان می‌دهد که محدوده‌ی زیست آن کاهش یافت و تنها در بخش‌هایی از گوآنگشی باقی ماند. همزمان، شمار دندان‌های یافت‌شده از این میمون در غارها نسبت به دندان‌های پونگو کاهش یافت و این نشانه‌ای از کاهش جمعیت این غول است. 

جانوری که در بدن خود گرفتار شد

شواهد دندانی نشان می‌دهد چرا سرنوشت این دو میمون متفاوت بود. بافت‌های ریزسایش روی دندان‌ها و ترکیبات شیمیایی مینای دندان نشان می‌دهند هر دو گونه ابتدا در جنگل‌های بسته می‌زیستند و به‌شدت به میوه وابسته بودند و مواد گیاهی فیبری به‌عنوان غذای جایگزین داشتند. با کاهش میوه، پونگو رژیم غذایی خود را انعطاف‌پذیرتر کرد و به زیستگاه‌های بازتر و فصلی مهاجرت کرد. 

گیگانتوپیتکوس مسیر دیگری را طی کرد. او به جنگل‌های بسته پایبند ماند و بیشتر به غذاهای جانبی با کیفیت پایین تکیه کرد. عناصر ردیابی در دندان‌های او از الگوهای واضح و منظم به الگوهای مبهم و پراکنده در نزدیکی بازه‌ی انقراض تغییر کردند که نویسندگان آن را نشانه‌ای از استرس طولانی‌مدت غذایی و دسترسی کمتر به آب می‌دانند. به بیان ساده، این میمون غول‌پیکر به اندازه‌ای غذا می‌خورد که زنده بماند، نه به اندازه‌ای که سالم و مقاوم باقی بماند. 

اندازه بدن و سبک زندگی هم مشکل را تشدید کرد. گیگانتوپیتکوس کاملاً زمینی، عظیم و احتمالاً کند بود. این ترکیب به معنای نیاز انرژی بالاتر، تحرک کمتر و احتمالاً نرخ تولیدمثل پایین‌تر نسبت به اورانگوتان‌های سبک و چابک بود. وقتی جنگل‌ها تکه‌تکه و بازتر شدند، این متخصص نمی‌توانست منابع را در سراسر منطقه دنبال کند. 

نه انسان، بلکه تغییر اقلیم و انعطاف‌ناپذیری

یکی از نتایج شگفت‌انگیز مطالعه اینست که چه چیزی رخ نداد. برخلاف بسیاری از انقراض‌های بزرگ‌جثه بعدی در استرالیا و آمریکا، شواهدی مبنی بر نقش انسان‌ها یا هومینین‌های باستانی در نابودی گیگانتوپیتکوس وجود ندارد. این گونه مدت‌ها پیش از آنکه انسان‌ها اکوسیستم‌های جنوب شرق آسیا را تغییر دهند، ناپدید شد. 

در عوض، سرنوشت این میمون غول‌پیکر توسط افزایش تغییرات محیطی همراه با سبک زندگی انعطاف‌ناپذیر رقم خورد. وقتی این جنگل‌ها شروع به تکه‌تکه شدن و تغییر کردند، همان ویژگی‌هایی که میمون را چشمگیر می‌کرد، به نقطه ضعف تبدیل شدند. 

مترجم: زهرا ذوالقدر