شکست سریال‌های مناسبتی؛ کار به دست کاردان سپرده شود!
در حوزه سریال سازی (به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های جذب مخاطب)، لازم است کسانی دعوت به همکاری شوند که امتحان خود در ساخت آثار ارزشمند و پرمخاطب را پس داده‌اند.
آن چه واضح است این که سریال‌های ماه مبارک رمضان ۱۴۰۱ موفق نبودند. آمار رسمی صدا و سیما گواه صادقی این ناکامی است.
چندی پیش نظرسنجی مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما منتشر شد که بر اساس آن سریال‌های «خوشنام» ۲۶ درصد مخاطب، «از سرنوشت ۴» ۲۰.۸ درصد مخاطب و «مسافران شهر» ۵.۵ درصد بیننده داشتند. این آمار پایین‌تر از میزان بیننده سریال‌های رمضان در سال‌های پیش است.
نکته کلیدی این که تا لحظه آخر، نام سریال‌های رمضان رسانه‌ای نشده بود و این یعنی مدیران برای انتخاب آثار شاخص، گزینه‌های چندانی در اختیار نداشته‌اند. با علم به این مساله می‌توان دریافت که چرا تلویزیون، برغم آگاهی از ضعف کیفی سریال‌ها، سراغ این ترکیب رفت؟
رمضان به پایان رسید و پرونده سریال‌های مناسبتی شبکه سه و پنج بسته شد و بزودی سریال‌های شبکه یک و دو به آخر خط می‌رسند.
درس مهم، اما برای مدیران، اما باقی است: تلویزیون به روز‌های اوج بازنخواهد گشت مگر آن که کار به دست کاردان سپرده شود. از قضا، شکست سریال‌های نوروز و رمضان اهمیت این موضوع را دوچندان جلوه می‌دهد؛ خاصه وقتی بدانیم سریال‌های دیگری برای این دو مناسبت مد نظر بوده است.
نیمه دوم سال گذشته، پیمان جبلی سکان هدایت سازمان صدا و سیما را در دست گرفت. او سودایی بزرگ برای تحول تلویزیون در سر داشت و دارد. آن زمان گمان او و همفکرانش این بود که باید تحول را از سریال‌ها شروع کند.
پس، در اولین گام دستور توقف چندین سریال صادر شد که برخی از آن‌ها قرار بود برای نوروز و رمضان آماده شوند. آن سریال‌ها برغم داشتن قرارداد با تلویزیون، در همان مراحل اولیه تعطیل شدند و چند سریال جدید جای آن‌ها ساخته شد.
«خداداد» و «دردسر‌های شیرین» برای نوروز شبکه دو و پنج کلید خوردند و اجازه ساخت «زیرخاکی ۳» برای پخش در شبکه یک صادر شد. شبکه سه هم سراغ «نجلا ۲» رفت و پخش آن در رمضان ادامه یافت. شبکه پنج برای ماه رمضان هم سریال جدید «مسافران شهر» را آماده کرد و شبکه یک و دو دست به دامان سریال‌هایی شدند که ابتدا به ساکن مخصوص رمضان نبودند.
ترکیب مقدم و عنقا
قرار بود باکس سریال نوروز و رمضان ۱۴۰۱، ویژه‌ترین اتفاق قرن جدید باشد. از همین رو بود که مدیریت تلویزیون سراغ نام‌های مطرح رفت. یکی از آن‌ها سیروس مقدم است که تصمیم داشت در مرکز سیما فیلم، سریالی برای ماه رمضان به تهیه کنندگی حامد عنقا کارگردانی کند.
مقدم «سلطان سریال سازی» لقب دارد و هر چه در تلویزیون ساخته، پرمخاطب بوده است. او آثار موفق «اغما»، «روز حسرت»، «مدینه» و «پایتخت ۴» را برای رمضان کارگردانی کرده. کافی است بدانیم طبق اعلام نظرسنجی مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما، «پایتخت۴» با حدود ۶۲ درصد بیننده، ۸۴ درصد میزان رضایت آن‌ها را به‌همراه داشته است.
در کارنامه عنقا سریال «پدر» در مقام تهیه کننده و نویسنده دیده می‌شود که موضوعات دینی را در بستر ملودرام روایت کرد. این سریال در شهریور ۹۷، با بیش از ۵۵ درصد مخاطب و ۷۴ درصد رضایت، پربیننده‌ترین سریال تابستان شد. عنقا برای مناسبت رمضان فیلمنامه «نردبام آسمان» را نوشت که لطیفی ساخت و سریالی پربیننده لقب گرفت.
«تنهایی لیلا» دیگر محصول مشترک او و لطیفی است که سال ۹۴ حدود ۸۸ درصد رضایت مخاطبان را داشته. نویسندگی و تهیه کنندگی «بر سر دو راهی» دیگر سریال عنقا است که آمار بازدید این ملودرام نوروزی در تلویبیون بیش از دیگر سریال‌ها بود.
«انقلاب زیبا» با فیلمنامه عنقا هم جزو آثار پر بیننده سال ۹۳ قرار گرفت و هم عزت الله ضرغامی، رئیس وقت صدا و سیما آن را ترازی برای سریال‌های انقلابی دانست.
حامد عنقا و بهرنگ توفیقی
غیبت پرشمار؛ از عسگرپور، نعمت الله و سایر رفقا
محمدمهدی عسگرپور دیگر کارگردانی است که قرار بود سریالی برای رمضان ۱۰۴۱ بسازد. این سریال «حضرت اجل» نام داشت و مراحل پیش تولید آن به تهیه کنندگی ایرج محمدی و نویسندگی سعید مطلبی شروع شده بود. مطلبی همان کسی است که چه پیش از انقلاب و چه پس از آن، غالب آثارش پرمخاطب بوده اند. سه فصل «ستایش» برای موفق دانستن یک فیلمنامه نویس کفایت می‌کند. سال ۹۸ فصل سوم این سریال با ۵۸.۴ درصد یکه تازی کرد.
حتی آمار مخاطبان سریال «یاور» که رمضان سال گذشته با فیلمنامه مطلبی و به کارگردانی سعید سلطانی پخش شد، ۱۴ درصد بیش از پربیننده‌ترین سریال امسال بود!
عسگرپور برای مناسبت رمضان، دو سریال پر بیننده «جراحت» و «رهایم نکن» را ساخته است و در کارنامه اش آثار موفقی، چون «شیدایی»، «گل‌های گرمسیری» و «نفس گرم» دیده می‌شود. کافی است بدانیم «جراحت» با ۷۴ درصد بیننده و ۸۵ و ۲ دهم درصد رضایت، پربیننده‌ترین مجموعه رمضانی سال ۸۹ شد.
بهرنگ توفیقی هم تصمیم داشت «سوده خانم» را برای رمضان شبکه یک به تهیه‌کنندگی مهدی دارابی و نویسندگی سعید نعمت‌اله بسازد. توفیقی جزو کارگردان‌هایی است که در دهه نود متولد شد و آثار پرمخاطبی در تلویزیون ساخت؛ مثل «انقلاب زیبا»، «پشت بام تهران»، «زیر پای مادر» (رمضان سال ۹۶)، «پدر»، «بر سر دو راهی» و «افرا».
از قضا نعمت الله نویسنده برخی از این سریال‌ها است. در کارنامه این فیلمنامه نویس، سریال‌های «رستگاران»، «زیر هشت»، «جراحت»، «شیدایی»، «برادر جان» و ... هم دیده می‌شود. خوب است به یاد بیاوریم که «برادرجان» با ۵۱.۴ درصد بیننده پرمخاطب‌ترین سریال رمضان ۹۸ شده است.
آرمان زرین کوب هم برای ساخت سریال نوروزی شبکه دو قرارداد امضا کرده بود که شاخص‌ترین سریال او «ستایش» است. اگر این سریال‌ها ساخته می‌شدند، رمضان امسال اتفاقی ویژه رقم نمی‌خورد؟
رئیس سازمان صدا و سیما عزم خود برای تحول را آغاز کرده و نشانه‌های آن در ساختار شبکه خبر مشخص شده است.
پیمان جبلی نیک می‌داند که برای رسیدن به نقطه مطلوب باید نقشه راه درستی در اختیار داشته باشد. در حوزه سریال سازی (به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های جذب مخاطب)، لازم است کسانی دعوت به همکاری شوند که امتحان خود در ساخت آثار ارزشمند و پرمخاطب را پس داده‌اند.
