معمای تابلوی نقاش مرموز حل می‌شود؟
نمایشگاه جدیدی در لندن، نقاشی «نوازنده‌ی گیتار» اثر «یوهانس ورمیر» را برای اولین‌بار در بیش از ۳۰۰ سال اخیر درکنار همتای مرموزش قرار داده است، تا برای مخاطبان این فرصت را فراهم کند که خود درباره اصالت نقاشی شبیه به «نوازنده گیتار» قضاوت کنند.
با توجه به اینکه ۳۷ نقاشی با اطمینان به «یوهانس ورمیر» نسبت داده می‌شود، او همچنان یکی از مرموزترین نقاشان تاریخ هنر باقی مانده است. احتمال وسوسه‌انگیزِ افزودن حتی یک اثر به کارنامه هنری این نقاش، مدت‌هاست که بحث‌ها را بر سر یک نقاشی با موضوع دختری در حال نواختن گیتار در «موزه هنر فیلادلفیا»(PMA) برانگیخته است.
این اثر تقریبا یک کپی دقیق از «نوازنده‌ی گیتار» اثر «ورمیر»(۱۶۷۲) است و این پرسش را مطرح می‌کند که آیا ممکن است آن هم توسط این استاد افسانه‌ای هلندی نقاشی شده باشد. نمایشگاه جدیدی در لندن از عموم دعوت می‌کند که خودشان تصمیم بگیرند.
در این نمایشگاه برای اولین‌بار در بیش از ۳۰۰ سال اخیر، این دو نقاشی در کنار یکدیگر در «کِن‌وود هاوس»(Kenwood House) جایی که نسخه‌ی اصل لندن نگهداری می‌شود، به نمایش گذاشته می‌شوند. این اتفاق به لطف امانت دادن نقاشی مشکوک، از موزه هنر فیلادلفیا امکان‌پذیر شده است. نمایشگاه «دید دوگانه: ورمیر در کِن‌وود» روز گذشته افتتاح شد و تا ۱۱ ژانویه ۲۰۲۶ ادامه دارد که با ۳۵۰ سالگی درگذشت ورمیر در ۱۶۷۵ میلادی، مصادف است.
مورخان هنری از دهه ۱۹۲۰ تاکنون بحث می‌کنند که اگر نقاشی موزه فیلادلفیا قرار نبوده یک کپی دقیق از نسخه‌ی لندن باشد، اصلا چرا خلق شده است. در حالی که بازدیدکنندگان شباهت‌های زیادی بین این دو اثر خواهند دید، برخی تفاوت‌های آشکار هم به چشم می‌آید. مهم‌ترین آن‌ها نبودن حلقه‌های آویخته‌ی مو بر سر دختر در نسخه‌ی فیلادلفیا است، که همچنین با نور و سایه به شکلی متفاوت پردازش شده است. نکته‌ی اساسی این است که نقاشی لندن با امضای ورمیر است، در حالی که نقاشی موزه فیلادلفیا فاقد امضاست.
«وندی مانک‌هاوس»(Wendy Monkhouse)، متصدی ارشد «انگلیش هریتیج» در «کِن‌وود »گفت: «این که روبه‌روی شاهکاری از ورمیر بایستید یک تجربه‌ی خیره‌کننده است، چه رسد به اینکه همتای تقریبا همسانش را در کنارش ببینی.» او افزود: «این یک نقاشی شگفت‌انگیز با جزئیات فوق‌العاده است که شامل تابلوی داخل نقاشی روی دیوار، میزی پوشیده از کتاب‌ها و چین‌های پارچه‌ی آبی مجلل، مرواریدهای نیمه‌شفافی که بر گردن دختر نشسته و نور را منعکس می‌کنند، می‌شود.»
کارشناسان مدت‌ها زمان صرف رمزگشایی این نسخه‌ی معماگونه کرده‌اند، چراکه مقایسه‌ی دو نقاشی با شرایط بسیار متفاوتشان دشوار است: نسخه‌ی لندن از جمله سالم‌ترین آثار ورمیر است و بخش زیادی از اصالت خود را حفظ کرده، این در حالی است که نسخه‌ی فیلادلفیا فرسودگی قابل‌توجهی دارد که از جمله آن به آسیب ناشی از پاک‌سازی‌های نادرست گذشته می‌توان اشاره کرد.
در سال‌های اخیر تلاشی جدید برای یافتن پاسخ به این معمای صدساله شکل گرفته است. تحلیل‌های جدید روی هر دو اثر امکان مقایسه‌ی مداوم مواد، تکنیک و روند کار را فراهم کرده است تا مشخص شود آیا ممکن است هر دو توسط یک دست خلق شده باشند یا خیر.
اگرچه کارشناسان هنوز به نتیجه‌ی قطعی نرسیده‌اند، اما برخی یافته‌های اولیه را اعلام کرده‌اند. نخستین مورد مربوط به لایه‌های زمینه‌ی هر یک از این دو نقاشی است که با یکدیگر تفاوت دارند، هرچند این مسئله ممکن است ناشی از آن باشد که ورمیر احتمالا بوم‌های خود را از یک منبع خارجی و آماده خریداری می‌کرده است. نقاشی تاییدشده ورمیر با یک زمینه‌ی خاکستری ـ قهوه‌ای روشن آماده شده که از سرب سفید و گچ ساخته شده و با رنگدانه‌های خاکی و سیاه تنظیم شده است، که با دیگر آثار متأخر ورمیر سازگار است. اما زمینه‌ی نقاشی فیلادلفیا قهوه‌ای تیره ساخته شده است.
رنگ‌ها نیز تفاوت‌های کلیدی نشان دادند. سبزی که در منظره‌ی نقاشی پشت دختر در اثر تاییدشده ورمیر دیده می‌شود، از رنگی موسوم به «سبز خاکی» است. در نسخه‌ی فیلادلفیا این رنگ با ترکیب نیلی (indigo) و اُخرایی ساخته شده است. ورمیر از رنگ محبوب خود، لاجوردی (ultramarine) استفاده کرده است که انتخابی گران‌قیمت است؛ اما در نسخه‌ی فیلادلفیا این رنگ با رنگ‌دانه‌ی ارزان‌تر نیلی (indigo) جایگزین شده است.
«یوهانس ورمیر» را اغلب برای خلق تابلوهای نقاشی با موضوعات زندگی روزمره طبقه متوسط جامعه می‌شناسیم. او در سال ۱۶۳۲ میلادی متولد و در سال ۱۶۷۵ میلادی درگذشت و کارنامه کوچکی از خود به جای گذاشت. «ورمیر» مرموزترین هنرمند در بین نقاشان چیره‌دست هلندی است؛ چراکه با وجود نقاشی‌های مشهورش، هیچ اطلاعات شخصی از او وجود ندارد، نه پرتره‌ای، نه نامه‌ای، نه دست‌نوشته یا خاطراتی.
نمایشگاه «دید دوگانه: ورمیر در کِن‌وود» تا تاریخ ۱۱ ژانویه ۲۰۲۶ میلادی در «کِن‌وود هاوس»واقع در لندن، در حال برگزاری است.
منبع: ایسنا
