کشف ِ قدرت شفابخشِ موسیقی: چگونه موسیقی مرزهای پزشکی را درمی‌نوردد؟

تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا گوش دادن به یک آهنگ دلنشین می‌تواند حالتان را دگرگون کند یا دردتان را آرام کند؟ علم امروز به طور فزاینده‌ای به قدرت شفا‌بخش موسیقی پی برده است. از  کاهش اضطراب و فشار خون گرفته تا تسکین دردهای مزمن،  موسیقی درمانی راهی امیدوارکننده برای بهبود سلامتی ما نشان داده است. اما این معجزه چگونه اتفاق می‌افتد؟

پروژه تحقیقاتی بزرگی به نام “ENSEMBLE” با حمایت مالی موسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) و به سرپرستی دکتر جفری دوسک، به دنبال رمزگشایی از این راز است. این شبکه بین‌المللی از دانشمندان و متخصصان، دست در دست هم داده‌اند تا با ایجاد یک پایه علمی محکم، دریچه‌های جدیدی را به روی درمان بیماری‌ها با قدرت موسیقی بگشایند.

قدرت شفابخش موسیقی

دکتر جفری دوسک و شبکه ENSEMBLE

دکتر جفری دوسک، مدیر بخش تحقیقات نتایج در موسسه ساموئلی، معتقد است که موسیقی درمانی می‌تواند به طرز چشمگیری به بهبود سلامت ما کمک کند. فرقی نمی‌کند  هدف کاهش اضطراب باشد، پایین آوردن فشار خون یا تسکین درد، موسیقی در این زمینه پتانسیل زیادی دارد.

اما تا همین اواخر، ما دقیقاً نمی‌دانستیم که این اتفاق از نظر بیولوژیکی چگونه رخ می‌دهد. حالا، یک پروژه بزرگ با حمایت مالی موسسه ملی سلامت (NIH) و به سرپرستی دو محقق از موسسه ساموئلی، قصد دارد شبکه‌ای از متخصصان را گرد هم آورد تا شواهد علمی در مورد اینکه چگونه درمان‌های مبتنی بر موسیقی (MBIs) به تسکین درد کمک می‌کنند، گسترش یابد.

دکتر جفری دوسک، سرپرست این پروژه است که نام آن “شبکه موثر برای پیشبرد شواهد علمی مرتبط با مکانیسم‌های درمان‌های مبتنی بر موسیقی برای درد و حمایت از تلاش‌های مشترک” (ENSEMBLE) است. 

اهداف اصلی شبکه ENSEMBLE:

همکاری بین‌رشته‌ای:  این شبکه می‌خواهد موسیقی‌درمانگران، دانشمندانی که مکانیسم‌های بیولوژیکی را مطالعه می‌کنند، و محققانی را که در سراسر کشور روی درد و درمان‌های یکپارچه سلامت کار می‌کنند، به هم متصل کند تا با هم همکاری کنند.

چارچوبی برای تحقیقات:  آن‌ها می‌خواهند یک چارچوب جامع برای انجام تحقیقات در مورد چگونگی کارکرد درمان‌های مبتنی بر موسیقی برای مدیریت درد ایجاد کنند.

پروژه‌های آزمایشی:  این شبکه از پروژه‌های تحقیقاتی کوچکی حمایت می‌کند که به بررسی مکانیسم‌های بیولوژژیکی جدید پشت تاثیرات درمان‌های مبتنی بر موسیقی بر انواع مختلف درد می‌پردازند.

چالش‌ها و راه‌حل‌ها:

تاکنون، موانع زیادی برای درک کامل مکانیسم‌های درمان‌های مبتنی بر موسیقی برای مدیریت درد وجود داشته است.

این موانع شامل  عدم همکاری موثر بین موسیقی‌درمانگران و دانشمندانی  که مکانیسم‌های بیولوژیکی درد را مطالعه می‌کنند،  روش‌های ناسازگار برای تعریف و اجرای درمان‌های مبتنی بر موسیقی ، اندازه‌گیری نتایج بیماران و جمع‌آوری داده‌های بیولوژیکی، و همچنین  بودجه و زیرساخت ناکافی برای حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی مشترک  بوده است.

این شکاف باعث شده بود که درمان‌های مبتنی بر موسیقی از سایر روش‌های درمانی یکپارچه برای درد که شواهد علمی قوی دارند، مانند طب سوزنی یا مدیتیشن، جدا بمانند.

اما دکتر دوسک می‌خواهد به گنجاندن درمان‌های مبتنی بر موسیقی در کنار این روش‌ها کمک کند.

این یک پیشرفت مهم برای بیماران مبتلا به درد خواهد بود. درد مزمن یک چالش جدی برای سلامت عمومی است که می‌تواند منجر به کاهش کیفیت زندگی و بدتر شدن سایر بیماری‌ها شود.

در حالی که بیماران می‌توانند با مواد افیونی و سایر داروها تسکین قابل توجهی پیدا کنند، بسیار مهم است که گزینه‌های بیشتری برای آن‌ها فراهم شود و به کاهش بار دارویی آن‌ها کمک شود؛ این یک هدف مهم برای دکتر دوسک است.

دکتر دوسک می‌گوید:  “کاری که تمام دوران حرفه‌ای خود انجام داده‌ام، مطالعه استفاده از روش‌های غیردارویی برای تسکین سلامت روان یا تسکین درد است.”

اگر ENSEMBLE بتواند به ساخت شواهد علمی برای مکانیسم‌های درمان‌های مبتنی بر موسیقی برای مدیریت درد کمک کند، دریچه‌ای برای ترکیب درمان‌های مبتنی بر موسیقی با داروها برای مدیریت موثر درد و بهبود کیفیت زندگی باز خواهد شد.

در ادامه به برخی از نتایج جالب محققان در این پروژه و نیز تحقیقات مشابه دیگر در زمینه تاثیر و نقش موسیقی از تخفیف و تسکین درد گرفته تا شفا گرفتن نگاهی می انداریم.

 چگونه امواج صوتی به یاری تن و روان می‌آیند؟

موسیقی،  فراتر از یک سرگرمی یا ابزاری برای بیان احساسات،  همواره یار و همراه انسان در طول تاریخ بوده است. از لالایی‌های مادرانه که آرامش را به ارمغان می‌آورند تا سرودهای حماسی که شور و انگیزه می‌بخشند، موسیقی قدرتی شگفت‌انگیز در تسخیر قلب و ذهن ما دارد.

اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که این قدرت می‌تواند در دنیای پزشکی و درمان هم نقش ایفا کند؟ بله، علم امروز با جدیت به این سوال پاسخ مثبت می‌دهد و روز به روز شواهد بیشتری از معجزات موسیقی درمانی را آشکار می‌سازد.

تاریخچه کوتاه: از اهرام مصر تا اتاق عمل

شاید فکر کنید استفاده از موسیقی درمانی یک پدیده جدید است، اما ریشه‌های آن به هزاران سال پیش باز می‌گردد! در مصر باستان، یونان و روم، موسیقی برای درمان بیماری‌های روحی و جسمی به کار گرفته می‌شد.

حتی در برخی فرهنگ‌های بومی، شمن‌ها و درمانگران از آواز و ریتم برای شفا استفاده می‌کردند. در قرن بیستم، به ویژه پس از جنگ‌های جهانی، پزشکان متوجه شدند که موسیقی می‌تواند به بهبود حال سربازان مجروح و کاهش دردهای آن‌ها کمک کند و این نقطه آغازی شد برای مطالعات علمی جدی‌تر در این زمینه.

چگونه موسیقی کار می‌کند؟ سفری به مغز و بدن ما

موسیقی یک زبان جهانی است که نیازی به ترجمه ندارد و مستقیماً با سیستم عصبی ما ارتباط برقرار می‌کند. وقتی به موسیقی گوش می‌دهیم، اتفاقات زیادی در بدن ما رخ می‌دهد:

رقص هورمون‌ها:  موسیقی می‌تواند باعث ترشح هورمون‌هایی مانند “اندورفین” (هورمون شادی و مسکن طبیعی بدن) و “دوپامین” (هورمون لذت و انگیزه) شود. این هورمون‌ها نه تنها حس خوب را در ما ایجاد می‌کنند، بلکه می‌توانند به کاهش درد و استرس نیز کمک کنند. در مقابل، سطح هورمون‌های استرس مانند “کورتیزول” کاهش می‌یابد.

تنظیم ضربان قلب و تنفس:  ریتم موسیقی تاثیر مستقیمی بر ضربان قلب و الگوی تنفس ما دارد. موسیقی آرام و ملایم می‌تواند ضربان قلب را کاهش داده و تنفس را عمیق‌تر و منظم‌تر کند که منجر به آرامش می‌شود.

فعالیت مغزی:  موسیقی نواحی مختلفی از مغز را فعال می‌کند، از جمله بخش‌هایی که مسئول احساسات، حافظه و حتی حرکت هستند. این تحریک مغزی می‌تواند به  بهبود عملکرد شناختی و حتی بازسازی نورون‌ها  کمک کند. به همین دلیل، موسیقی درمانی در بیماران سکته مغزی یا افرادی با آسیب‌های مغزی نتایج امیدوارکننده‌ای داشته است.

کاهش درد (به ویژه دردهای مزمن):  یکی از چشمگیرترین تاثیرات موسیقی، توانایی آن در کاهش دردهای مزمن است. موسیقی می‌تواند توجه بیمار را از درد منحرف کرده و آستانه تحمل درد را بالا ببرد. همچنین، همانطور که اشاره شد، ترشح اندورفین به عنوان یک مسکن طبیعی عمل می‌کند.

کاهش اضطراب و استرس:  در دنیای پرهیاهوی امروز، استرس و اضطراب بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی بسیاری از ما شده است. موسیقی می‌تواند به آرامش ذهن کمک کرده و سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال کند که مسئول “آرامش و هضم” است، در نتیجه حس آرامش و امنیت را به ارمغان می‌آورد.

کاربردهای شگفت‌انگیز موسیقی درمانی در پزشکی امروز:

موسیقی درمانی دیگر فقط یک روش مکمل نیست، بلکه به طور فزاینده‌ای در کنار درمان‌های سنتی به کار گرفته می‌شود:

کاهش درد پس از عمل جراحی:  بیماران پس از عمل جراحی اغلب با درد و اضطراب دست و پنجه نرم می‌کنند. گوش دادن به موسیقی ملایم می‌تواند نیاز به مسکن‌ها را کاهش داده و روند بهبودی را تسریع بخشد.

بهبود وضعیت بیماران پارکینسون و سکته مغزی:  ریتم و ملودی موسیقی به بیماران پارکینسون کمک می‌کند تا بهتر حرکت کنند و تعادل خود را حفظ کنند. برای بیماران سکته مغزی، موسیقی درمانی می‌تواند به بازگرداندن توانایی‌های گفتاری و حرکتی کمک شایانی کند.

کاهش تهوع در بیماران سرطانی:  شیمی‌درمانی اغلب با عوارض جانبی ناخوشایندی مانند تهوع همراه است. موسیقی می‌تواند به کاهش این عوارض کمک کرده و تجربه درمان را برای بیماران قابل تحمل‌تر کند.

مدیریت درد زایمان:  مادران باردار می‌توانند از موسیقی برای آرامش در طول زایمان و کاهش شدت درد استفاده کنند.

بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آلزایمر و زوال عقل:  موسیقی می‌تواند خاطرات قدیمی را در این بیماران زنده کند، روحیه آن‌ها را بهبود بخشد و حتی به کاهش سرگردانی و بی‌قراری آن‌ها کمک کند.

کاهش استرس و اضطراب در بخش‌های مراقبت ویژه (ICU) : محیط ICU می‌تواند برای بیماران بسیار استرس‌زا باشد. موسیقی می‌تواند به ایجاد فضایی آرام‌تر کمک کرده و روند بهبودی را تسهیل کند.

کمک به کودکان با اختلالات طیف اوتیسم:  موسیقی‌درمانی می‌تواند به بهبود مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و حرکتی در کودکان اوتیسمی کمک کند.

سلامت روان:  موسیقی در کنار روان‌درمانی برای درمان افسردگی، اضطراب، PTSD و سایر مشکلات سلامت روان بسیار موثر است.

آینده روشن: گام‌های بلند در علم و تحقیق

امروزه، دانشمندان در تلاشند تا با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند اسکن مغزی، دقیقاً بفهمند که هارمونی خوش اصوات چگونه بر مغز و بدن ما تاثیر می‌گذارد.

پروژه‌هایی مانند ENSEMBLE  نمونه‌ای از این تلاش‌های مشترک بین‌المللی هستند. این تحقیقات نه تنها به ما کمک می‌کنند تا مکانیسم‌های پشت این پدیده را بهتر درک کنیم، بلکه راه را برای توسعه روش‌های درمانی جدید و موثرتر هموار می‌کنند.

سخن آخر:

موسیقی، این پدیده جهانی و زیبا، بیش از آنکه تصور می‌کنیم، در زندگی ما نقش دارد.  از تسکین درد گرفته تا بهبود روحیه و حتی کمک به بازسازی مغز ، نوای دلنشین می‌تواند به واقعیتی علمی و درمانی تبدیل شود.

پس دفعه بعد که به آهنگ مورد علاقه‌تان گوش می‌دهید، به یاد داشته باشید که این فقط یک ملودی نیست، بلکه یک ارکستر سمفونی از شفاست که در درون شما به اجرا درآمده است.

منبع: عصر ایران