"صنعت مد" با کرونا چه تغییراتی خواهد کرد؟

لباسی که به تن می‌کنیم، به ویژه در روزگار بی‌ثباتی و آشتفگی، همواره ارزش‌ها و آرمان‌های مان را آشکار کرده است؛ اکنون زمان تغییر در صنعت مد فرا رسیده است.

سال ۲۰۲۰ بدون تردید یکی از چالش‌برانگیزترین مقاطع در تاریخ معاصر به شمار می‌آید. به سبب همه‌گیری کرونا، جهان به یک‌باره دستخوش تغییر شد. گستردگی و عمق این دگرگونی‌ها آن قدر زیاد بوده که کارشناسان و تحلیل‌گران بی‌شماری به تجزیه و تحلیل تحولات امسال مشغول شده‌اند.

در این میان مد همچنان یکی از بهترین عرصه‌ها برای بررسی تغییرات فرهنگی به شمار می‌آید. کارولین استیونسن، سرپرست مطالعات فرهنگی و تاریخی در کالج مد لندن، می‌گوید: "مد یک نشانه قدرتمند بصری در زمان معاصر قلمداد می‌شود. با تجزیه و تحلیل رواج مدی خاص در دوره‌ای مشخص، می‌توان به ارزش‌ها و آرمان‌های جامعه در آن دوران پی برد. "

جالب است که بدانیم تحلیل گرایش‌های مد در دوره بی‌ثبات کنونی از چه خبر می‌دهد. پیش از این هم جهان دچار معضلات گسترده شده است. برای مثال، هر دو جنگ جهانی سبب شد تا با اقداماتی گسترده لباس‌ها را تا حد ممکن مقرون‌به‌صرفه و کارآمد طراحی کنند.

در تلاش برای صرفه‌جویی در مصرف مواد اولیه به سبب ضرورت‌های جنگ، کت و شلوار‌های چهار دکمه که پارچه کم‌تری می‌بردند، جایگزین مدل شش دکمه شدند. شلوار دمپاپاکتی منسوخ شد - این اتفاق برای بسیاری مردان که این نوع شلوار را می‌پوشیدند ناخوشایند بود.

بعد از جنگ جهانی اول، به جز در لباس‌های زیر زنانه، استفاده از زیپ و کش چندان مطلوب تلقی نمی‌شد. همین گرایش‌ها در دوران رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ نیز رایج بود. در این دوران آمریکایی‌ها به لباس‌های پرزرق و برق پشت کردند و به سراغ طراحی‌های جایگزین رفتند.

لباس کارآمد، همان‌طور که از نامش بر می‌آید، ساده و راحت بود - و گاهی اندکی نیز تزئین می‌شد. در موزه سلطنتی جنگ یکی از لباس‌های سرهمی غیرنظامی دیده می‌شود که شانه‌های پف‌دار، پاچه‌های دمپا‌گشاد، قیطان‌دوزی و کلاه پارچه‌ای شیکی دارد. در این طراحی تمایلی شدید به بیان خلاقانه مشاهده می‌شود.

در همان زمان، با حمایت دولت طرح «صرفه‌جویی و تعمیر»، برای تشویق مردم به احیاء و تعمیر لباس‌های فرسوده اجرا شد. استیونسن اشاره می‌کند که هنگامی که جهان در دهه ۱۹۵۰ از جنگ جهانی دوم رهایی یافت، سلیقه جدیدی پدید می‌آید که در طراحی لباس‌های مجموعه نگاه جدید کریستین دیور تجسم یافت: "نگاه جدید نمایان‌گر تصویر جدیدی از رونق بود. "

در این دوران تازه بر مد چه خواهد گذشت؟ چگونه مد می‌تواند انعکاس‌دهنده تغییر و تحولاتی باشد که مردم جهان طی چند ماه گذشته متحمل شده‌اند؟ آیا در شرایطی که فروشگاه‌ها و کارخانه‌ها تعطیل شده‌اند و مصرف‌کنندگان در شرایط اقتصادی سخت و نگران‌کننده‌ای به سر می‌برند، مد می‌تواند ادامه حیات بدهد؟

خطوط و برش‌های ساده، ویژگی طراحی لباس در دوران سخت است. در روزگار عُسرت، به دشواری می‌توان فرهنگی یافت که با اسراف و تجمل همراهی کند. تنها استثنا در این عرصه ظاهراً در دهه ۱۹۶۰ پیش آمد؛ دهه پرفراز و نشیبی که در آن جنبش حقوق مدنی، اعتراضات ضد جنگ، ترور‌های سیاسی و شکاف نسلی رخ داد.

پس از قرن‌ها که همه تقریباً یکسان لباس می‌پوشیدند، در این دهه جوانان سرانجام کمد لباس شخصی خود را به دست آوردند و در طراحی لباس‌های این نسل از همه ظرفیت‌های انقلابی تأثیرات هنر شرق- آثار چاپی و نقش‌مایه‌ها - و نیز طرح پوشاک نظامی سود جسته شد.

اما در این دوران تازه بر مد چه خواهد گذشت؟ چگونه مد می‌تواند انعکاس‌دهنده تغییر و تحولاتی باشد که مردم جهان طی چند ماه گذشته متحمل شده‌اند؟ آیا در شرایطی که فروشگاه‌ها و کارخانه‌ها تعطیل شده‌اند و مصرف‌کنندگان در شرایط اقتصادی سخت و نگران‌کننده‌ای به سر می‌برند، مد می‌تواند ادامه حیات بدهد؟

و اگر بقایش مستمر باشد چه شکل و شمایلی خواهد یافت؟ آینده‌پژوهان مد در تلاش برای پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها ماه‌هایی پرمشغله و آشفته را سپری کرده‌اند. ابی بولر، مشاور آینده نگری استراتژیک در پژوهشکده آینده، می‌گوید: "

اکنون مهم‌ترین دستور کار در بسیاری از برند‌ها رعایت شرایط بهداشتی و سلامتی است. در حال حاضر، در طراحی لباس‌ها این دغدغه‌ها و نگرانی‌های شدید به صورت آشکار دیده می‌شود. برای مثال، مجموعه تازه دیزل دارای رویه ضد باکتری است. "

همان‌گونه که در هنگام جنگ شانه‌های پف‌دار جلوه‌ای متفاوت به لباس‌ها بخشید، در روز‌های کرونا هم می‌توان با پوشاک مناسب این دوره به طنزآفرینی پرداخت و سختی‌ها را با شادی آسان‌تر کرد. ماسک‌های صورت دامب‌گود با عباراتی مانند "من آن‌قدر زندگی کرده‌ام که خوش‌بین نباشم"، نسل اینترنت را مخاطب قرار داده است.

نافرمانی از نظم موجود در دنیای جدید مد موج می‌زند. آینده‌نگران این صنعت پیش‌بینی کرده‌اند که نسل لباس‌های مناسب برای بقای بهتر در آینده با جهش رشد مواجه خواهند شد؛ برای مثال پوشاکی با طراحی چند‌تکه که می‌توانند با آب و هوای مختلف سازگار شوند. جرالدین واری، آینده‌پژوه، می‌گوید: "انتظار می‌رود در آینده شرایط زندگی در شهر‌ها سخت‌تر شود.

"او با اشاره به این که مجموعه آی‌اس‌پی نایک پاسخی خلاقانه به مشکلات زیست‌محیطی است، می‌گوید: "این پوشاک با بهره‌گیری از چهار اصل بداهه‌پردازی و پالایش و حفاظت و سازگاری با محیط انسان و شرایط زیستی‌اش تطبیق یافته است. "

در طراحی‌های جدید گرایش به نزدیک‌کردن پوشاک بیرون به لباس توی خانه افزایش یافته است. استیونسن می‌گوید: "هرچه با آینده‌ای پیش‌بینی‌ناپذیرتر و بی‌ثبات‌تر مواجه می‌شویم، لباس دیگر کم‌ترابزاری برای هویت‌بخشی ظاهری به شمار می‌آید، بلکه بیش‌تر به جزیی از مفهوم خانه و سرپناه بدل می‌شود که در تلاطم‌های جهانی آسایش و آرامش می‌بخشد.

اکنون کم‌تر لباس به تن می‌کنیم که به چشم بیاییم، بلکه ویژگی‌هایی مثل راحتی و دم دستی و رسمی‌نبودن را - که احساس راحتی بیش‌تری القاء می‌کنند - ترجیح می‌دهیم. "

افزون بر این، ضرورت حفظ فاصله اجتماعی با گسترش عرضه دیجیتال و نمایش مجازی همراه شده است. بولر می‌گوید: "هفته‌های مد دیجیتال در حال پیدایش و ظهور هستند و از مشارکت بیش‌تر مجازی استقبال می‌کنند. " جرالدین واری نیز مجذوب ظرفیت‌های دیجیتال شده است:

"ابتکاراتی مانند آخرین کمپین بربری با همراهی کندال جنر که نسخه سی‌جی‌آی این مدل را به نمایش گذاشت، ظرفیت‌ها و امکانات عرصه دیجیتال را در صنعت مد نشان می‌دهد. "

نمایش لباس با طراحی پریا فرزانه برای بهار/تابستان ۲۰۲۱ در هفته مد لندن در کشتزاری خارج از شهر برگزار شد

دگرگونی عمیق
تغییرات عمیق‌تری در راه است. ایده‌های رشد سریع، موفقیت شخصی، رضایت‌طلبی و هویت‌یابی از طریق مصرف‌گرایی - که در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ بسیار تحسین می‌شدند - اکنون خیالاتی واهی و در عین حال کاملاً مخرب تلقی می‌شوند. بولر می‌گوید: "پس از دهه‌ها توسعه طلبی، در حال گروه‌یابی، تجدید نظر و تمرکز مجدد هستیم.

"تام بری، مدیر پایایی سکوی برند تجملی فارفچ، هم با این نظر موافق است: "قطعاً آگاهی درباره مصرف و مصرف‌گرایی افزایش یافته است. این موضوع بسیار دل‌گرم کننده است و به نوبه خود سبب ایجاد تغییرات بیش‌تر خواهد شد. " مردم کم‌تر می‌خرند، اما بهتر خرید می‌کنند.

بری می‌افزاید: "به نظر می‌رسد مردم بیش از پیش به خرید کالا‌های با کیفیت‌تر و با قیمت بالاتر تمایل دارند و بدین‌سان، به صورت ناخودآگاه عادت به مصرف بیش‌تراز مد می‌افتد. بسیار مهم است که چنین تفکری در تمام سطوح بازار گسترش و نفوذ پیدا کند.

" حتی اگر صرف هزینه بیش‌تر در موردی خاص، در شرایطی که درآمد کاهش یافته، واقع‌گرایانه به نظر نمی‌رسد، زود تصمیم نگیرید باز هم فکر کنید. آلیسون فینگست، تاریخ‌نگار مد، اوایل سال جاری به نشریه این‌استایل گفت: درآمد کم‌تر یعنی این که پول کم‌تری با خرید لباس‌هایی که در پایان یک فصل از مد می‌افتند دور ریخته شود.

پس اولویت با لباس‌هایی خواهد بود که بیش‌تر از چند ماه مد باشند. " به نظر می‌رسد صنعت مد در حال بازنگری در مصرف‌گرایی، قوی‌ترین محرک شتاب‌دهنده در این عرصه، است.

افزون بر این، آگاهی از این که در حال حاضر برای خوش‌لباس‌بودن واقعا به اندازه کافی پوشاک در دسترس داریم، سبب گرایش دوباره به ترمیم و تعمیر لباس‌ها شده است. طراحان نیز بر همین هدف متمرکز شده اند. مثلا برند لباس مردانه بریتانیایی کانلی از صاحبان فروشگاه‌های لباس‌های قدیمی در پورتبلو مارکت دعوت به همکاری کرده است.

کریستوفر ریبرن، از استودیوی طراحی ریبرن نیز اخیراً فروشگاه‌های لباس‌های غیرفرسوده دست دوم و پوشاک نظامی پوشیده‌نشده را راه‌اندازی کرده است. این لباس‌ها در چارچوب مد غیر فصلی می‌گنجند و پس از چند ماه به اصطلاح از مد نمی‌افتند.

ریبرن هنگام راه‌اندازی این فروشگاه‌ها به ووگ گفت: "‌قرار نیست این‌جا لباس‌های جدید طراحی کنیم، بلکه می‌خواهیم سازوکاری نو طرح بریزیم که مبتنی بر طراحی مسئولانه باشد.

" او از فعالیت‌های طراحان مشهوری مانند کوین ژرمانیر و مدی ویلیامز و ابتکاراتی مانند جایزه ری‌درس دیزاین در صنعت مد، که به گسترش الگو‌های طراحی و مصرف جدید می‌پردازند، ابراز خرسندی می‌کند. براساس داده‌های جهانی، به نظر می‌رسد بازار‌های فروش لباس‌های پوشیده‌شده و دست دوم تا سال ۲۰۲۳ به ارزش ۵۱ میلیارد دلار برسد.

بری با این پیش‌بینی موافق است: "در بازارپوشاک علاقه چشمگیری به خرید لباس‌های استفاده‌شده دیده می‌شود. افزون بر این به نظر می‌رسد تولیدکنندگان به جای تولید جدید نیز ترجیح می‌دهند که کالا‌های عرضه‌نشده را که لزوما مطابق مد نیستند ارایه کنند و مصرف‌کنندگان نیز استقبال می‌کنند. "

ریبرن ادامه می‌دهد: "مد همچنان از نظر کارکردی و فرهنگی نقشی اساسی در جامعه دارد. در سطح فردی، توانایی ابراز وجود به فرد می‌دهد - در سطح جمعی توانایی برقراری ارتباط و تعلق‌پذیری را امکان‌پذیر می‌کند.

به دلیل این کارکرد‌ها مد از بین نخواهد رفت، اما این صنعت نیز باید به مسئولیت‌های خود عمل کند و بخشی از فرایند ساختن آینده‌ای روشن‌تر باشد. " ابی بولر به آینده بسیار امیدوار است: "وضعیت مد در سال ۲۰۳۰؟ به نظرم لباس‌های روزمره کارآمدتر می‌شوند.

در صنعت مد فضایی برای مجموعه‌های دیجیتالی خلاق ایجاد می‌شود که به مردم فرصت می‌دهند پیوسته به شیوه‌های جدید و کم‌مصرف‌تر لباس انتخاب کنند و بپوشند. بازار خرده‌فروشی نیز با تمرکز بیش‌تر بر روی لباس‌های دست‌دوز سفارشی و طراحی‌های دورانی (قابل بازیافت) توسعه خواهد یافت. " در افق آینده همه این گزینه‌ها بر روی میز است.