چرخش دوباره ساعت 150ساله عمارت شمس العماره
روز گذشته مراسم راه اندازی مجدد ساعت ساختمان شمس العماره با حضور علی محمد سعادتی شهردار منطقه ۱۲ و جمعی از مسولان میراث فرهنگی اجرا شد. علی محمد سعادتی گفته بود که این ساعت از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۸۹ از کار افتاده بود که پس از این دوره تعمیر، ولی دوباره از مدار خارج شد تا امسال که دوباره صدای آن شنیده می‌شود و خاطره تهران قدیم را تداعی می‌کند.
کد خبر :
۹۲۶۲۴
بازدید :
۷۵۱۳
فرادید | ساعت دوطرفه‌ی واقع در عمارت شمس العماره پس از مدت‌ها خاموشی، روز گذشته مجددا تعمیر شد و صدای آن باری دیگر در کوچه‌هایی که مردمش مدت زیادی در انتظار صدای ساعت شمس العماره بودند پیچید. درباره این ساعت داستان‌های زیادی وجود دارد.
به گزارش فرادید، ساعتی که در بالای ساختمان شمس العماره قرار دارد، دارای قدمتی ۱۵۰ ساله است. این ساعت در سال‌های زیادی که پشت سر گذرانده شاهد ماجرا‌های تلخ و شیرین بسیاری در تهران قدیم بوده و ماجرا‌های جالبی هم پشت‌سر گذاشته و حالا راه اندازی دوباره‌اش سبب خوشحالی علاقه‌مندان به این آثار باستانی شده است.
ساعت شمس العماره بعنوان اولین ساعت عمومی پایتخت است که حدود ۱۵۰ سال پیش توسط ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه قاجار هدیه داده شد و سپس به دستور ناصرالدین‌شاه بر بلندای این عمارت نصب شد، این ساعت تنها راه اطلاع پایتخت‌نشین‌ها از زمان بود.
ساعت نام برده داستان‌های بسیاری به دنبال دارد که اکثر آن‌ها افسانه و باور مردم در آن زمان بوده است. در کتاب «طهران قدیم» نوشته جعفر شهری، پژوهشگر تاریخ تهران آمده است که «ساعت بزرگ دوطرفه‌ای بر بالای شمس‌العماره نصب شده بود که با زنگ پرصدایی اعلام وقت می‌نمود.
درباره صدای زنگ این ساعت نیز می‌گفتند که در ابتدا صدایی داشته که تا ۴ فرسخ می‌رسیده و در شهر به آن حدت که حامله با بلند شدن صدای آن، بچه ساقط می‌نموده و بیمار قالب تهی می‌کرده است! اگرچه این اغراق و مبالغه‌ای بیش نبود و آن را بیش از حد بزرگ کرده می‌گفتند، شکایت مکرر اهالی، شاه را مکلف می‌کند که دستور کر ساختن آن را داده تا با نمد صدای آن را خفیف بکنند. اما آنچه مقرون به حقیقت بود آنکه صدایش در سکوت شب‌ها تا اقصی نقاط شهر رسیده، مردم را مستحضر می‌نمود».
به گزارش فرادید، ساعتی که در بالای ساختمان شمس العماره قرار دارد، دارای قدمتی ۱۵۰ ساله است. این ساعت در سال‌های زیادی که پشت سر گذرانده شاهد ماجرا‌های تلخ و شیرین بسیاری در تهران قدیم بوده و ماجرا‌های جالبی هم پشت‌سر گذاشته و حالا راه اندازی دوباره‌اش سبب خوشحالی علاقه‌مندان به این آثار باستانی شده است.
ساعت شمس العماره بعنوان اولین ساعت عمومی پایتخت است که حدود ۱۵۰ سال پیش توسط ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه قاجار هدیه داده شد و سپس به دستور ناصرالدین‌شاه بر بلندای این عمارت نصب شد، این ساعت تنها راه اطلاع پایتخت‌نشین‌ها از زمان بود.
ساعت نام برده داستان‌های بسیاری به دنبال دارد که اکثر آن‌ها افسانه و باور مردم در آن زمان بوده است. در کتاب «طهران قدیم» نوشته جعفر شهری، پژوهشگر تاریخ تهران آمده است که «ساعت بزرگ دوطرفه‌ای بر بالای شمس‌العماره نصب شده بود که با زنگ پرصدایی اعلام وقت می‌نمود.
درباره صدای زنگ این ساعت نیز می‌گفتند که در ابتدا صدایی داشته که تا ۴ فرسخ می‌رسیده و در شهر به آن حدت که حامله با بلند شدن صدای آن، بچه ساقط می‌نموده و بیمار قالب تهی می‌کرده است! اگرچه این اغراق و مبالغه‌ای بیش نبود و آن را بیش از حد بزرگ کرده می‌گفتند، شکایت مکرر اهالی، شاه را مکلف می‌کند که دستور کر ساختن آن را داده تا با نمد صدای آن را خفیف بکنند. اما آنچه مقرون به حقیقت بود آنکه صدایش در سکوت شب‌ها تا اقصی نقاط شهر رسیده، مردم را مستحضر می‌نمود».
روایتی از ساعت ۱۵۰ ساله عمارت شمس العماره
نقل است که ناصرالدین‌شاه قاجار، علاقه بسیاری ساعت داشته به قدری که در سفر‌های گوناگون او به مناطق مختلف جهان، به ناصرالدین شاه یک ساعت بعنوان تحفه اهدا می‌شد. در کاخ گلستان ۳۰ ساعت وجود دارد که در واقع هدیه‌های دریافت شده توسط این پادشاه است که در کاخ نگه‌داری می‌کرد. با توجه به دوره ناصرالدین شاه باید گفت که ساعت مکانیکی در آن دوره اوج صنعت محسوب می‌شد.
علاوه بر این داستان، قصه‌های زیادی هم در مورد علاقه ملکه ویکتوریا به ناصرالدین‌شاه قدبلند و خوش‌چهره نیز گفته می‌شود و این یکی از دلیل‌هایی است که نشان دهنده عجیب نبودن انتخاب ساعت توسط ملکه برای هدیه دادن است چراکه ساعت دو‌طرفه ملکه انگلستان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ساعت مجموعه ناصرالدین‌شاه بود.
اما پس از به پایان رسیدن حکومت قاجار و روی کار آمدن حکومت پهلوی تا مدت‌ها نیز ساعت به کار خودش ادامه می‌دهد تا اینکه حکومت پهلوی نسبت به ساعت بی توجهی کرده و نسبت به تعمیر و رسیدگی به آن چشم پوشی می‌کنند.
همین امر باعث می‌شود که ساعت عمارت شمس العماره پس از چندین سال نشان دادن زمان، در یکی از روز‌های سال ۱۳۰۴ و در ساعت ۶:۱۰ دقیقه به خواب عمیقی فرو رفته و به باد فراموشی سپرده شود.
اواخر سال ۱۳۸۹ بود که میراث فرهنگی خاموشی چندساله ساعت شمس العماره می‌افتند و مسئولیت تعمیر ساعت را به یکی از خبره‌ترین ساعت سازان کشور به نام محمد ساعتچی محول می‌کنند. از زبان این ساعت ساز روایت شده که در تمام سال‌های گذشته بار‌ها برای تعمیر ساعت شمس‌العماره اقدام شده، اما هربار تعمیرکار‌ها زده‌اند چشم ساعت را کور کرده و یکی از چرخ‌دنده‌هایش را از کار انداخته‌اند.
علاوه بر این داستان، قصه‌های زیادی هم در مورد علاقه ملکه ویکتوریا به ناصرالدین‌شاه قدبلند و خوش‌چهره نیز گفته می‌شود و این یکی از دلیل‌هایی است که نشان دهنده عجیب نبودن انتخاب ساعت توسط ملکه برای هدیه دادن است چراکه ساعت دو‌طرفه ملکه انگلستان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ساعت مجموعه ناصرالدین‌شاه بود.
اما پس از به پایان رسیدن حکومت قاجار و روی کار آمدن حکومت پهلوی تا مدت‌ها نیز ساعت به کار خودش ادامه می‌دهد تا اینکه حکومت پهلوی نسبت به ساعت بی توجهی کرده و نسبت به تعمیر و رسیدگی به آن چشم پوشی می‌کنند.
همین امر باعث می‌شود که ساعت عمارت شمس العماره پس از چندین سال نشان دادن زمان، در یکی از روز‌های سال ۱۳۰۴ و در ساعت ۶:۱۰ دقیقه به خواب عمیقی فرو رفته و به باد فراموشی سپرده شود.
اواخر سال ۱۳۸۹ بود که میراث فرهنگی خاموشی چندساله ساعت شمس العماره می‌افتند و مسئولیت تعمیر ساعت را به یکی از خبره‌ترین ساعت سازان کشور به نام محمد ساعتچی محول می‌کنند. از زبان این ساعت ساز روایت شده که در تمام سال‌های گذشته بار‌ها برای تعمیر ساعت شمس‌العماره اقدام شده، اما هربار تعمیرکار‌ها زده‌اند چشم ساعت را کور کرده و یکی از چرخ‌دنده‌هایش را از کار انداخته‌اند.
اولین تعمیر هدیه ملکه ویکتوریا چه زمانی بود؟
محمد ساعتچی ۸۵ساله می‌گوید که ساعت‌سازی را از پدرش به ارث برده و سال‌های زیادی است که در این راه فعالیت می‌کند. او درباره روزی که تعمیر ساعت را برعهده گرفته، گفته است که «زمانی این ساعت به دست من رسید که از حدود ۴۰چرخ‌دنده ساعت فقط چهارتای آن باقی مانده بود! برای همین با همان نگاه اول گفتم این ساعت درست‌بشو نیست! بگذارید من خودم یک ساعت دیگر می‌سازم و جایگزین این ساعت می‌کنم.»
پیشنهاد این ساعت ساز با موافقت مسئولان وقت کاخ گلستان مواجه می‌شود و همان‌موقع ساعتچی راهی کارگاهی در زیرزمین عمارت شمس‌العماره شده تا کارش را برای ساخت یک ساعت جدید آغاز کند. او به صورت جدی ساخت ساعت جدید را شروع می‌کند، اما در میانه کار یک اتفاق باعث تغییر نظرش شده و تصمیم می‌گیرد همان ساعت قدیمی را تعمیر کند.
به گفته محمد ساعتچی، یک روز که در کارگاه مشغول به‌کار بوده، پیرمردی با سختی بسیار به کارگاه می‌آید و خودش را یکی از کارمندان بازنشسته کاخ گلستان معرفی می‌کند. خیلی اصرار دارد که ساعتچی این ساعت را تعمیر کند و می‌گوید که حتی از خارج کشور به ما پیشنهاد دادند که این ساعت را بگیرند و به جای آن یک ساعت دیگر به ما بدهند، اما قبول نکردیم.
این ساعت ساز برجسته می‌گوید که «من خیلی تحت‌تأثیر حرف‌های این پیرمرد قرار گرفتم. همان‌موقع یاد سفرم به نروژ افتادم. در یکی از کوهستان‌های این کشور یک کلیسای مفرغی بود که یکی از اتاق‌های آن را شبیه موزه درست کرده بودند. در این اتاق یک میخ بزرگ وجود داشت که در شرح آن نوشته بودن احتمالا این میخ یکی از میخ‌هایی است که وایکینگ‌ها از آن در کشتی‌هایشان استفاده می‌کردند! همان موقع با خودم گفتم‌ای دل غافل! آن‌ها برای یک میخ نمایشگاه برگزار می‌کنند، آن‌وقت ما چنین ساعت ارزشمندی داریم که قدرش را نمی‌دانیم و خارجی‌ها می‌خواهند آن را از ما بگیرند و در نمایشگاه‌هایشان به نمایش بگذارند. برای همین رو به ساعت کردم و گفتم من تو را درست می‌کنم!».
کار تعمیر ساعت شمس العماره ۱۸ماه طول می‌کشد و طی این مدت، محمد ساعتچی را با مشکلات ریز‌ودرشت زیادی مواجه می‌کند. اما پس از پایان کار او با احساس رضایت بسیاری روی نیمکت مقابل عمارت شمس‌العماره نشسته و به ساعتی که مرمت کرده نگاه می‌کند و می‌گوید ارزشش را داشت.
پیشنهاد این ساعت ساز با موافقت مسئولان وقت کاخ گلستان مواجه می‌شود و همان‌موقع ساعتچی راهی کارگاهی در زیرزمین عمارت شمس‌العماره شده تا کارش را برای ساخت یک ساعت جدید آغاز کند. او به صورت جدی ساخت ساعت جدید را شروع می‌کند، اما در میانه کار یک اتفاق باعث تغییر نظرش شده و تصمیم می‌گیرد همان ساعت قدیمی را تعمیر کند.
به گفته محمد ساعتچی، یک روز که در کارگاه مشغول به‌کار بوده، پیرمردی با سختی بسیار به کارگاه می‌آید و خودش را یکی از کارمندان بازنشسته کاخ گلستان معرفی می‌کند. خیلی اصرار دارد که ساعتچی این ساعت را تعمیر کند و می‌گوید که حتی از خارج کشور به ما پیشنهاد دادند که این ساعت را بگیرند و به جای آن یک ساعت دیگر به ما بدهند، اما قبول نکردیم.
این ساعت ساز برجسته می‌گوید که «من خیلی تحت‌تأثیر حرف‌های این پیرمرد قرار گرفتم. همان‌موقع یاد سفرم به نروژ افتادم. در یکی از کوهستان‌های این کشور یک کلیسای مفرغی بود که یکی از اتاق‌های آن را شبیه موزه درست کرده بودند. در این اتاق یک میخ بزرگ وجود داشت که در شرح آن نوشته بودن احتمالا این میخ یکی از میخ‌هایی است که وایکینگ‌ها از آن در کشتی‌هایشان استفاده می‌کردند! همان موقع با خودم گفتم‌ای دل غافل! آن‌ها برای یک میخ نمایشگاه برگزار می‌کنند، آن‌وقت ما چنین ساعت ارزشمندی داریم که قدرش را نمی‌دانیم و خارجی‌ها می‌خواهند آن را از ما بگیرند و در نمایشگاه‌هایشان به نمایش بگذارند. برای همین رو به ساعت کردم و گفتم من تو را درست می‌کنم!».
کار تعمیر ساعت شمس العماره ۱۸ماه طول می‌کشد و طی این مدت، محمد ساعتچی را با مشکلات ریز‌ودرشت زیادی مواجه می‌کند. اما پس از پایان کار او با احساس رضایت بسیاری روی نیمکت مقابل عمارت شمس‌العماره نشسته و به ساعتی که مرمت کرده نگاه می‌کند و می‌گوید ارزشش را داشت.
تعمیر مجدد ساعت شمس العماره پس از گذشت چندسال
پس از تعمیر ساعت معروف عمارت شمس العماره، مدت‌ها پیش برای چندمین بار این ساعت از حرکت ایستاد، چون ساعت ۱۵۰ ساله بسیار قدیمی بوده و نیاز به رسیدگی زیادی دارد، به همین جهت باید هفته‌ای دوبار به صورت تخصصی کوک می‌شد. اما این کار سخت و هزینه‌بر بوده و میراث فرهنگی تعمیر ساعت را کنسل می‌کند و این بار ساعت با نشان دادن هفت به خواب می‌رود.
اما چندماه پیش مسئولان شمس‌العماره به این نتیجه می‌رسند که باید ساعت را دوباره بیدار کنند و هزینه تعمیراتش را هم با به نمایش گذاشتن آن ۳۰ ساعت موجود در کاخ گلستان و باز کردن در بخش‌هایی از کاخ که تا الان بسته بوده تامین کنند.
روز گذشته مراسم راه اندازی مجدد ساعت ساختمان شمس العماره با حضور علی محمد سعادتی شهردار منطقه ۱۲ و جمعی از مسولان میراث فرهنگی اجرا شد.
علی محمد سعادتی گفته بود که «بازگشایی در باب عالی کاخ گلستان دغدغه درازمدت ما بود، بنابراین با مدیریت این مجموعه تاریخی و فرهنگی صحبت کردیم و مجوز‌های لازم را برای مرمت و بازگشایی آن گرفتیم. راه‌اندازی ساعت ملکه ویکتوریا هم بخشی از پروژه باب عالی است.»
به گفته او، این ساعت از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۸۹ از کار افتاده بود که پس از این دوره تعمیر، ولی دوباره از مدار خارج شد تا امسال که دوباره صدای آن شنیده می‌شود و خاطره تهران قدیم را تداعی می‌کند. سعادتی تاکید کرد که قرار است کارشناسانی به این منظور آموزش داده شوند تا دیگر شاهد خاموشی ساعت شمس‌العماره نباشیم.
آفرین امامی، مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان نیز در این مراسم حضور داشت و اعلام کرد که «به‌کار انداختن ساعت شمس‌العماره پیش‌نیاز بازگشایی باب عالی بود که موضوع با شهرداری منطقه ۱۲ مطرح و با استقبال و حمایت آن‌ها نیز مواجه شد. هدف مجموعه جهانی کاخ گلستان این است که ساعت به‌صورت متوالی کار کند و صدای آن در منطقه شنیده شود. اجازه نمی‌دهیم بار دیگر ساعت ساکت شود.»
اما چندماه پیش مسئولان شمس‌العماره به این نتیجه می‌رسند که باید ساعت را دوباره بیدار کنند و هزینه تعمیراتش را هم با به نمایش گذاشتن آن ۳۰ ساعت موجود در کاخ گلستان و باز کردن در بخش‌هایی از کاخ که تا الان بسته بوده تامین کنند.
روز گذشته مراسم راه اندازی مجدد ساعت ساختمان شمس العماره با حضور علی محمد سعادتی شهردار منطقه ۱۲ و جمعی از مسولان میراث فرهنگی اجرا شد.
علی محمد سعادتی گفته بود که «بازگشایی در باب عالی کاخ گلستان دغدغه درازمدت ما بود، بنابراین با مدیریت این مجموعه تاریخی و فرهنگی صحبت کردیم و مجوز‌های لازم را برای مرمت و بازگشایی آن گرفتیم. راه‌اندازی ساعت ملکه ویکتوریا هم بخشی از پروژه باب عالی است.»
به گفته او، این ساعت از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۸۹ از کار افتاده بود که پس از این دوره تعمیر، ولی دوباره از مدار خارج شد تا امسال که دوباره صدای آن شنیده می‌شود و خاطره تهران قدیم را تداعی می‌کند. سعادتی تاکید کرد که قرار است کارشناسانی به این منظور آموزش داده شوند تا دیگر شاهد خاموشی ساعت شمس‌العماره نباشیم.
آفرین امامی، مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان نیز در این مراسم حضور داشت و اعلام کرد که «به‌کار انداختن ساعت شمس‌العماره پیش‌نیاز بازگشایی باب عالی بود که موضوع با شهرداری منطقه ۱۲ مطرح و با استقبال و حمایت آن‌ها نیز مواجه شد. هدف مجموعه جهانی کاخ گلستان این است که ساعت به‌صورت متوالی کار کند و صدای آن در منطقه شنیده شود. اجازه نمی‌دهیم بار دیگر ساعت ساکت شود.»
۰
