سنتاروس؛ از افسانه تا واقعیت

از گذشته تاکنون، اساطیر و افسانه‌ها نقش مهمی را در ادبیات و علوم مختلف جهان نظیر علم نجوم ایفا می‌کنند. در میان اساطیر یونانی، سنتاروس یکی از این اسطوره‌ها است که به‌عنوان یکی از معروف‌ترین موجودات افسانه‌ای به شمار می‌رود. این موجود افسانه‌ای، بدنی نیمه انسان و نیمه اسب دارد که می‌توان آن را در آسمان شب نیز رصد کرد.

ویل دورانت، نویسنده و مورخ شهیر آمریکایی، در کتاب تاریخ تمدن، سنتاروس (Centaurus)، را بر اساس دیدگاه تاریخی چنین تعریف می‌کند: «قنطورس یا سنتاروس نام یکی از اقوام یونان قدیم است که در کوهستان‌های اطراف کوهستان پلیون زندگی می‌کردند. هنر یونان آنان را به صورت نیم انسان و نیم اسب نشان می‌داد، این تصور یا به دلیل این بوده‌است که آن‌ها سرشتی توحش آمیز داشته‌اند یا از آن روی است که در سوارکاری مهارت بسیار داشته و سخت توانا بودند، به‌صورتی که اسب و سوار به‌صورت حیوانی واحد تصور می‌شدند.».

اما سنتاروس تنها محدود به موجودی افسانه‌ای در ادبیات و اساطیر یونانی نمی‌شود، چرا که یکی از درخشان‌ترین و بزرگترین صورت‌های فلکی در آسمان نیز با این نام شناخته می‌شود.

به نقل از سی اسکای، قنطورس یا سنتاروس (Centaurus Constellation)، با مساحتی معادل ۱۰۶۰ درجه مربع، نهمین صورت فلکی بزرگ واقع در نیمکره جنوبی آسمان است. این صورت فلکی یکی از ۴۸ صورت فلکی است که برای اولین بار توسط بطلمیوس، فیلسوف و اخترشناس یونانی قرن دوم، شناسایی شد.

قدمت سنتاروس که به شکل یک سنتور (centaur)، موجودی نیمه انسان و نیمه اسب از اساطیر یونان است، به دوران بابلیان باستان می‌رسد. بابلیان، سنتاروس را به عنوان مرد-گاومیش (Bison-man) می‌شناختند و آن را به صورت یک گاومیشِ چهار پا با سر یک مرد به تصویر می‌کشیدند.

درواقع، یونانیان باستان آن را به‌عنوان یک سنتور می‌شناختند، اما به طور دقیق مشخص نیست که نشان دهنده کدام سنتور است. ممکن است نشان دهنده Chiron باشد، موجودی که به طور تصادفی توسط هرکول زخمی شد و پس از مرگ او، هرکول با دادن جایگاهی در میان ستارگان، او را گرامی داشت. تصویر این صورت فلکی در آسمان تداعی کننده موجودی است نیمه انسان و نیمه اسب، موجودی در حال قربانی کردن حیوانی که به شکل صورت فلکی گرگ (Lupus Constellation) نشان داده می‌شود.

صورت فلکی سنتاروس یا قنطورس، شامل چندین ستاره درخشان است و ستاره آلفا سنتاروس (Alpha Centauri)، نزدیکترین ستاره به منظومه شمسی ما است. همچنین، دو ستاره از ۱۰ ستاره پر نور آسمان به این صورت فلکی تعلق دارد. قنطورس، پنجمین کهکشان درخشان و یکی از نزدیک‌ترین کهکشان‌های رادیویی به منظومه شمسی است. این کهکشان، عدسی شکل یا مارپیچی است و خطوط گرد و غبار تاریک آن به راحتی در آسمان قابل مشاهده است.

درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی سنتاروس، Rigel Kentaurus است که با نام آلفا سنتاروس نیز شناخته می‌شود. این ستاره، با قدر۰.۰۱- سومین ستاره درخشان در آسمان شب و نزدیکترین منظومه ستاره‌ای به زمین است که تنها ۴.۳۷ سال نوری از زمین فاصله دارد.

دومین ستاره درخشان در این صورت فلکی، Hadar نامگذاری شده است. این ستاره با قدر ۰.۶۱، دهمین ستاره درخشان در آسمان و به شکل یک ستاره بزرگ آبی رنگ، نزدیک به ۳۴۹ سال نوری از زمین فاصله دارد.

Menkent، سومین ستاره درخشان با قدر ۲.۰۶ شناخته می‌شود. این ستاره بزرگ نارنجی رنگ، فاصله‌ای حدود ۶۰ سال نوری از زمین دارد.

اگرچه سنتاروس فاقد اجرام مسیه (Messier objects) است، اما دارای اجرامی قابل توجه در اعماق آسمان است. برای مثال، Omega Centauri یک خوشه ستاره‌ای کروی بسیار بزرگ است که از بیش از ۱۰ میلیون ستاره تشکیل شده و به‌عنوان درخشان‌ترین خوشه کروی شناخته می‌شود. این خوشه ستاره‌ای با چشم غیر مسلح از زمین نیز قابل رویت است.

سیاره‌ای آبی (Blue Planetary)، که با نام The Southerner نیز شناخته می‌شود، درخشان‌ترین سحابی سیاره‌ای در آسمان جنوبی است. علاوه بر این، NGC ۴۹۴۵ یک کهکشان مارپیچی در صورت فلکی سنتاروس است.

این سحابی سیاره‌ای و کهکشان مارپیچی به راحتی با یک تلسکوپ کوچک قابل مشاهده است. قنطورس شامل تعدادی کهکشان کم نور دیگر نیز است، اما این کهکشان‌ها را تنها با تلسکوپ‌های پیشرفته می‌توان رصد کرد.

منبع: ایسنا