تصاویر تماشایی محافظت از یخچال زمان ناصرالدین‌شاه

در گذر از خیابان خانی‌آباد فضایی سبز و زیبا می‌بینید با دیوارهای کاهگلی درون آن که به نظر می‌رسد از گذشته‌های خیلی دور روایت‌ها در سینه دارد برای بازگو کردن.

شهرداری بدون اینکه دست به این آثار تاریخی بزند بوستانی ١١هزار مترمربعی اطراف آن ساخته است و این رفتار به خودی خود گیرا و تماشایی از آب درآمده است.

اینطور به نظر می‌رسد که این دیوارها بازمانده‌ای از کارکرد یخچال‌های قدیمی هستندکه تهرانی‌های قدیم، زمانی که هنوز برق نیامده بود یخ مورد نیاز خود را از آنجا تهیه می‌کردند.

با همین سرنخ  در تاریخ جلو می‌رویم... در گذشته حدود ۱۰ یخچال در محله خانی‌آباد وجود داشت که بیشترشان تخریب شده‌اند. ضمن اینکه در این محل پدر غلامرضا تختی هم یخ می‌فروخت و برخی محلی‌ها معتقدند این یخچال هم متعلق به پدر تختی بوده است.

داریوش شهبازی، تهران‌شناس، می‌گوید: «تهرانی‌ها در گذشته نه‌چندان دور، مانند دیگر هموطنان‌مان، در زمستان با استفاده از سرمای طبیعی، یخ مورد نیاز خود را فراهم و به شیوه‌ای آن را تا فصل گرما نگهداری می‌کردند.یخچال جایی بود که در آنجا به طور طبیعی یخ تهیه می‌شد و یخ‌های فراهم‌شده را کارگران یخ‌سازی به انبار یخ که همان یخچال بود، منتقل می‌کردند و پس از پر شدن ظرفیتش در را می‌بستند. تابستان‌ها در انبار را می‌گشودند و یخ‌ها را کم‌کم به بازار عرضه می‌کردند.»

شهبازی ادامه می‌دهد:«در نقشه نجم‌الدوله (اولین نقشه‌ تهران قدیم)موقعیت این محل به نمایش گذاشته شده است. به محض ورود به شهر از دروازه خانی‌آباد (یکی از دروازه‌های تهران ناصری) در ضلع غربی خیابان دروازه خانی‌آباد، خیابان تختی فعلی، زمینی وسیع متعلق به وزیر قرار داشته. کمی که از دروازه به سمت شمال می‌رفتید، باغی در سمت چپ راه بود که در دل این زمین وسیع محاط شده بود. این باغ به میرزا جعفرخان و حاجی محمدتقی‌خان نایب کشیک آقاسی‌باشی تعلق داشت.

از سرگذشت این باغ خبر نداریم و نمی‌دانیم چه شده تا در آن بعدها یخچال ساخته شده است، ولی یخچال پارک گل‌محمدی همان باغ میرزاجعفرخان است که بعدها در آن یخچال درست شده است. سندی از این یخچال در دست نیست تا زمان ساخت آن را بدانیم ولی قطع به یقین این اتفاق در سال‌های اواخر عصر قجر و بعد از دوره ناصری رخ داده است.»

منبع: همشهری