گنجینۀ نقره‌های ملکۀ مصر از کجا آمده بود؟

فرادید| محققان تجزیه و تحلیل دستبندهای یافت‌شده در مقبره ملکه حتپ‌حرس اول را به تازگی به پایان رسانده‌اند. این نخستین تجزیه و تحلیل این مجموعه در چند دهه اخیر است. 

به گزارش فرادید، دستبندهای کشف‌شده در مقبره‌ی دست‌نخورده‌ی ملکه حتپ‌حرس (حدود ۲۵۸۹-۲۵۶۶ قبل از میلاد)، نشان‌دهنده‌ی بزرگترین و مشهورترین مجموعه مصنوعات نقره مصر باستان است. از آنجا که نقره تا عصر برنز میانه به ندرت در آثار باستان‌شناسی مصر یافت می‌شود، این دستبندها را می‌توان امتیازاتی سلطنتی انگاشت. 

تجزیه و تحلیل تازه‌ای که از دستبندها انجام شده نشان می‌دهد نقره‌ی به کار رفته در آن‌ها به احتمال زیاد از معادن کیکلادها گرفته شده است؛ یک گروه از جزایر یونانی در دریای اژه.

این کشف خاص است، چون تا جایی که می‌دانیم گواه نخستین فعالیت‌های تجاری میان مصر و یونان هستند. 

از آنجا که مصر فاقد منابع داخلی سنگ نقره بوده است، کارشناسان به این نتیجه رسیدند که شاید نقره‌ی ملکه از سنگ معدن طلای غنی از نقره جدا شده باشد یا از جبیل (لبنان امروزی) وارد شده باشد. اما تا به حال تجزیه و تحلیلی روی این دستبندها انجام نشده بود، بنابراین هر یک از این نظریه‌ها اثبات‌نشده باقی مانده بودند. 

گروهی از کارشناسان به سرپرستی کارین سُوادا (گروه تاریخ و باستان‌شناسی، دانشگاه مک کواری، سیدنی، استرالیا) نمونه‌هایی از دستبندهای پوسیده را از این مجموعه که اکنون در موزه هنرهای زیبای بوستون نگهداری می‌شود، تجزیه و تحلیل کردند و یافته‌های خود را در «مجله‌ی علوم باستان‌شناسی» منتشر کردند. 

بر اساس چکیده‌ی مقاله، این تیم از XRF حجیم، میکرو XRF، SEM-EDS، پراش‌سنجی اشعه ایکس و MC-ICP-MS برای به دست آوردن ترکیبات عنصری و کانی‌شناسی و نسبت‌های ایزوتوپ سرب، برای درک ماهیت و پردازش متالورژیکی فلز و شناسایی منبع احتمالی سنگ استفاده کردند. مشخص شد که قطعات از نقره با آثار مس، طلا، سرب و عناصر دیگر تشکیل شده است. مواد معدنی عبارتند از نقره، کلرید نقره و ردی از کلرید مس. 

منبع سنگ معدن نقره (Ag) را می‌توان با بررسی نسبت‌های ایزوتوپ سرب (Pb) در نمونه ردیابی کرد. محققان در واقع ترکیب ایزوتوپ سرب یک نمونه را با نمونه‌های موجود در پایگاه داده galena (PbS) که شامل حدود ۷۰۰۰ محل واقع بین اقیانوس اطلس و ایران بود، مقایسه کردند. نکته‌ی تعجب‌آور بود این بود که نسبت‌های ایزوتوپ سرب با سنگ معدن سیکلاد (جزایر دریای اژه، یونان) و تا حدی کمتری از لاوریون (آتیکا، یونان) مطابقت دارد و همانطور که قبلاً مطرح شده بود از طلا یا الکتروم جدا نشده است. 

بر اساس این مقاله، «گرچه شباهت‌هایی در ترکیب ایزوتوپ سرب در منابع غیرمحتملی مانند ساموس و تونس رخ می‌دهد که در تولید نقره شهرت ندارند، مهم‌ترین یافته‌ها از سیکلادس هستند و تا حدودی از معادن لاوریون (منطقه آتیکا در یونان مرکزی).

منابع تاریخی از واردات نقره در مصر در زمان سلطنت شوهر حتپ‌حرس، اسنفرو خبر می‌دادند، اما منشأ آن تا به حال به ورت مستند اثبات نشده بود.

منبع: زهرا ذوالقدر