رمزگشایی از لوح باستانی ۲ هزار ساله گیلگمش با استفاده از هوش مصنوعی

محققان می‌گویند با استفاده از هوش مصنوعی و فناوری دیجیتال توانسته‌اند ارتباط یک لوح باستانی متعلق به سال ۱۳۰ پیش از میلاد را با قطعه‌ای از حماسه گیلگمش کشف کنند.

در تمدن‌های باستانی بابل و آشور، متون با حروف میخی روی لوح‌های گلی نوشته می‌شد. با این حال در پی برافتادن این تمدن‌ها و فراموش‌شدن زبان‌های استفاده شده توسط آنان، رمزگشایی از الواح تخریب‌شده و پراکنده‌ای که برجای ماند یکی از دشوارترین کارهاست.

محققان به طور سنتی آن بخش از متون سیستم نوشتاری پیچیده سومری و اکدی را که از آسیب در امان مانده بودند به روی کاغذ منتقل می‌کردند و سپس با مقایسه آن‌ها با هم حدس می‌زدند که کدام الواح با یکدیگر مطابقت دارند و جاهای خالی متون واحد را به این روش پر می‌کردند.

حالا اما به لطف تکنولوژی، یک تیم ویژه متخصصان در دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ چند سال است که در قالب پروژه‌ای به نام «Fragmentarium» مشغول دیجیتال‌سازی الواح باستانی هستند.

انریکه جیمنز پروفسور ادبیات باستانی خاور نزدیک در موسسه آشورشناسی در این دانشگاه و تیمش از سال ۲۰۱۸ و آغاز پروژه تا به حال حدود ۲۲ هزار قطعه لوح را دیجیتال و پردازش کرده‌اند.

وی در این باره می‌گوید: «این ابزاری است که قبلا وجود نداشت و ما توانسته‌ایم یک پایگاه داده عظیم از الواح باستانی بسازیم. ما معتقدیم که این روش می‌تواند نقشی حیاتی در بازسازی ادبیات بابلی ایفا کند و به ما امکان می‌دهد پیشرفت بسیار سریع‌تری داشته باشیم.»

در این روش ابتدا با همکاری موزه بریتانیا در لندن و همینطور موزه بغداد، از هزاران لوح عکسبرداری شد. سپس هوش مصنوعی با استفاده از یک الگوریتم، به صورت سیستماتیک و خودکار الواح استنساخ‌شده را که متون‌شان با همدیگر پیوستگی دارند با هم مطابقات داده و در کنار هم قرار داد.

برای مثال، در نوامبر سال گذشته، نرم‌افزار لوحی را شناسایی کرد که متعلق به حماسه گیلگمش است و قدمت آن به سال ۱۳۰ قبل از میلاد بازمی‌گردد.

دکتر جیمنز می‌گوید: «حماسه گیلگمش هزاران سال بر ادبیات جهان تاثیر گذاشته و انسان‌ها همواره از گیلگمش و مسئله جاودانگی صحبت می‌کرده‌اند. از الواح معلوم است که بابلی‌ها نیز تلاش کرده‌اند به نوبه خود برای فناناپذیری پاسخی بیابند ولی موفق نشده‌اند. چرا که پاسخی برای این مسئله وجود ندارد.»

حماسه گیلگمش یکی از کهن‌ترین و نامدارترین آثار ادبیات در دوران تمدن باستان است که برای اولین بار در حدود سال ۲۵۰۰ قبل از میلاد در منطقه میان‌رودان توسط سومریان به نگارش درآمده است.

«حماسه گیلگمش» درباره تلاش برای دست یافتن به جاودانگی است و این اشتیاق را به تصویر می‌کشد. زمانی که قهرمان اسطوره‌ای آن، گیلگمش، مأموریتی را برای «غلبه بر مرگ» آغاز می‌کند که در آخر شکست می‌خورد اما در این راه معنای زندگی را کشف می‌کند.

قرار است به زودی و برای اولین بار نسخه دیجیتالی حماسه گیلگمش منتشر شود. پژوهشگران می‌گویند نسخه جدید، اولین نسخه‌ای خواهد بود که تمام رونویسی‌های شناخته شده از زمان الواح خط میخی تا به امروز را در بر می‌گیرد.

از زمان شروع پروژه، حدود ۲۰۰ دانش‌پژوه در سراسر جهان به پلتفرم آنلاین این پروژه دسترسی داشته‌اند و قرار است به زودی این پروژه در اختیار عموم نیز قرار گیرد. دکتر جیمنز می‌گوید: «همگان خواهند توانست به این پروژه سر بزنند و مشغول شوند. هزاران لوح وجود دارد که هنوز شناسایی نشده‌اند.»

یافته‌شدن قطعات گمشده متون به باستان‌شناسان کمک می‌کند تصویر کامل‌تری از دنیای باستان داشته باشند و حلقه‌های مفقوده و اسرارآمیز آن را کشف کنند.

آقای جیمنز در این‌باره می‌گوید: «به عنوان مثال من با یک همکار عراقی روی سرودی باستانی برای شهر بابل کار می‌کنم. یک سرود بسیار پر جنب و جوش و یک متن لذت‌بخش که نشان می‌دهد چگونه بهار به بابل می‌آید.»

وی اضافه کرد: «پیش از این هیچ سرود شناخته‌شده‌ای برای شهرها در ادبیات بابلی وجود نداشت. ما ۱۵ لوح جدید از این متن واحد را پیدا کرده‌ایم. بدون این پروژه دیجیتال، روند بازسازی ۳۰ تا ۴۰ سال طول می‌کشید.»

شهر بابل که از سال ۲۰۱۹ در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، یک کلان‌شهر باستانی بود که در هزاره دوم پیش از میلاد تأسیس شد و زمانی بزرگترین شهر جهان به حساب می‌آمد. این شهر مقر پادشاه حمورابی به شمار می‌رفت که بر یک امپراتوری عظیم از خلیج فارس تا شمال عراق حکم می‌راند.

کارشناسان می‌گویند متون جدید کشف‌شده کمک می‌کنند تا تصویر بهتری از ادبیات و فرهنگ این دنیای باستانی داشته باشند.

منبع: یورونیوز