کشف مُهر سنگی ساسانی در مازندران

به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، دومین فصل کاوش باستان‌شناسی تپه قِلاکتی گِل محله سُرخ‌رود شهرستان محمودآباد در استان مازندران به سرپرستی میثم فلاح و میثم نیکزاد با مجوز پژوهشگاه انجام شد.

میثم فلاح ـ‌ سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه «قِلاکتی گِل» ـ درباره کاوش‌های این تپه تاریخی، توضیح داد:‌ ادامه لایه‌نگاری، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم، سرفصلی است که در تپه قلاکتی به‌دنبال آن هستیم. این تپه به شماره ۳۰۷۴۳ در سال ۱۳۹۰ ثبت ملی شده و بیش ‌از یک دهه است پژوهش‌های روشمند و بلندمدت علمی در آن انجام می‌شود.

این باستان‌شناس افزود: تپه قلاکتی متشکل از دو برجستگی شرقی - غربی است. برجستگی شرقی کم‌ارتفاع، اما وسیع‌تر و برجستگی غربی مرتفع‌تر و وسعت آن نسبت به تپه شرقی کم‌تر است. ارتفاع بلندترین قسمت مجموع تپه از زمین‌های همجوار ۱۲ متر و در حال حاضر نزدیک‌ترین سایت کاوش‌شده استان مازندران به نوار ساحلی (با فاصله مستقیم ۴ کیلومتر به دریای مازندران) است که مساحتی نزدیک به چهار هکتار دارد.

فلاح گفت: گمانه‌زنی فصل اول در تپه غربی بوده و کاوش در آن تا عمق نزدیک به ۱۰ متر از سطح تپه ادامه یافت، اما به سبب بالا آمدن سطح آب زیرزمینی، ادامۀ کاوش و رسیدن به خاک بکر میسر نشد.

او سه دوره آهن، تاریخی (اشکانی و ساسانی) و اسلامی (قرون سه تا نه هجری قمری)، ۹ مرحله استقراری و یک مرحله گپ را فازهای شناسایی‌شده در فصل اول در تپه غربی برشمرد و افزود: قطعات سفال خاکستری ساده و بقایای معماری شامل بخشی از یک کف و آوار ساختمانی انباشته، شناسایی شده متعلق به عصر آهن است.

وی همچنین گفت: علاوه بر قطعات سفالی به‌دست آمده از نهشته‌های دوره تاریخی، تعدادی گِل مُهر مزیّن به نقوش جانوری و هندسی و کتیبه‌ای به خط پهلوی ساسانی در گرداگرد نقوش به‌دست آمد که در شمار مهمترین یافته‌های کاوش فصل نخست این محوطه محسوب می‌شوند.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه تاریخی قلاکتی گِل اضافه کرد: موجودیت این گل‌مهرها می‌تواند بیانگر حضور نهادهایی در ارتباط با فعالیت‌های تجاری و اقتصادی در محوطه باشد که این امر اهمیت تپه را در دوران تاریخی با مناطق همجوار و شاید مرتبط با بازرگانی دریایی می‌رساند.

فلاح کشف گل‌مهرها را اولین نمونه به‌دست‌آمده در کاوش‌های علمی مازندران اعلام‌ کرد و گفت: از نهشته‌های دوره اسلامی تعداد زیادی قطعات میخ، قطعات سفالی ساده و لعابدار، سردوک و ... به‌دست آمده است.

او با بیان‌ این‌که این یافته‌ها ما را بر آن داشت که اهداف فصل دوم را در تپه شرقی پیگیری کنیم و تفاوت‌ها و تشابهات نهشته‌های فرهنگی دو برجستگی را مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهیم، افزود: از این رو گمانه‌ای در بخش جنوبی تپه ایجاد و با نگاه لایه‌نگارانه آن را شروع کردیم.

سرپرست این هیأت باستان‌شناسی گفت: کشف مُهر سنگی با نقش جانوری (ساسانی) که در نوع خود در اکتشاف منطقه کم‌نظیر بوده و پیدایی چهار مرحله معماری برجا با مصالح آجر و خشت مرتبط با دوره تاریخی (اشکانی ـ ساسانی) و سفال‌های شاخص این دوره، از جمله دستاوردهای این فصل تا این هنگام بوده است.

وی با بیان‌ این‌که همه این اتفاقات تا اینجا درحالی است که هنوز کار ادامه دارد و به خاک بکر نرسیده‌ایم، اظهار کرد: امیداواریم در بخش‌های زیرین، مشکل برخورد با آب‌های زیرزمینی را که در فصل گذشته با آن مواجه بودیم نداشته باشیم و بتوانیم به نخستین فاز شکل‌گیری تپه قلاکتی گل محله سرخ‌رود دست یابیم.

این باستان‌شناس گفت: در مجموع، قلعه ماهانه‌سر مرکز اصلی و مهم مرعشیان در مرحله فوقانی و اسلامی، دوران اشکانی ـ ساسانی در مرحله میانی و عصر آهن در مرحله تحتانی مشخص شده است و شاید تا خاک بکر با لایه‌های قدیمی‌تر از آهن نیز مواجه شویم.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی قلاکتی گِل اظهار کرد: نکته بسیار مهم از حیث وظایف آموزشی میراث‌فرهنگی و ترغیب افراد به حفظ و حراست این محوطه با عنوان باستان‌شناسی برای مردم، این‌ است که تا قبل کاوش فصل اول، حفاری‌های غیر مجاز زیادی روی تپه در سالیان گذشته صورت گرفته است که در یک شمارش، نزدیک به ۷۴ نقطه، چاله‌های غیرمجاز دیده می‌شود.

فلاح گفت: پس از انجام کاوش فصل اول و طبق رسالت آموزشی که بر دوش خویش داشته و متعاقباً با سخنرانی‌هایی که در مساجد، محافل، ادارات و دانشگاه منطقه برگزار کردیم از حجم حفاری‌های غیرمجاز بسیار کاسته شد به نحوی که خود افرادی که در منطقه ساکن هستند، حافظان و حامیان این محوطه ارزشمند تاریخی شده‌اند که این اقدام در نوع خود کم‌نظیر بوده و جای تقدیر از اهالی منطقه را دارد.