بناهای تاریخی در طبقه زیرین پایتخت
آب‌انبار مسجد آقامحمود یکی دیگر از آب‌انبارهای وقفی و قدیمی تهران است.
آب انبارها در گذشته گنجینه محله‌های قدیم تهران محسوب می‌شدند. اکنون بعد از گذشت بیش از یک قرن از قدمت برخی از آنها می‌گذرد و نحوه ساخت وصف ناشدنی و عجیب این مکان‌ها، به یکی از شگفتی‌های تاریخ معماری تهران تبدیل شده است.
اغلب بنای اولیه ساخت آب‌انبارها به همت خیّران محله شکل می‌گرفت و با کمک مردم و اهالی محله ساخته می‌شد. آب این گودال‌های سرپوشیده تا سال‌ها منبع اصلی آب شرب ساکنان تهران بود.
آب‌انبار سیداسماعیل
این بنا در محدوده بازار تهران و محله سیداسماعیل واقع شده و از آثار دوره قاجاریه است که توسط «حاج عیسی» وزیر یا به روایتی «میرزا موسی» در سال ۱۲۲۲ ساخته شد. آب‌انبار سیداسماعیل و بناهای وابسته به آن هنگام آبادانی بیش از هزار مترمربع مساحت داشت که امروزه به جز محوطه مخزن آن بقیه بنا ازجمله راه‌پله و پاشیر از بین رفته است. مخزن بسیار بزرگ آب انبار از نمونه‌های جالب توجه آب‌انبارسازی و در نوع خود منحصر به فرد است. راه‌پله آب‌انبار، از کوچه سیداسماعیل، ۴۳ پله با پاگردهای متعدد داشت و محوطه پاشیر به ابعاد ۱۲ مترمربع، دارای سه شیر بزرگ بود که زیر هر یک چاله‌ای به ابعاد تقریبی یک مترمربع وجود داشت. روی آب‌انبار، کاروانسرا، بارانداز و همچنین بادگیرها و روزنه‌های مربوط به مخزن آب‌انبار قرار گرفته بود. مخزن آب‌انبار سیداسماعیل در دوره اخیر به قهوه‌خانه و رستوران تبدیل شده است.
آب‌انبار مسجد آقامحمود
آب‌انبار مسجد آقامحمود یکی دیگر از آب‌انبارهای وقفی و قدیمی تهران است. راه‌پله‌های این آب‌انبار در امتداد کوچه مروی و در کنار مسجد آقامحمود قابل مشاهده است. این آب‌انبار در آن دوران برای آسایش و رفاه اهالی محله، افرادی که برای زیارت و خرید می‌آمدند، ساخته شد.
آب‌انبار کلیمی‌ها عودلاجان
اقلیت‌ها مانند کلیمیان که در محله عودلاجان ساکن بودند نیز آب‌انبارهای عمومی مخصوص به‌خود داشتند؛ ازجمله آب‌انباری که توسط عزرا یعقوب، تاجر کلیمی ساخته شده بود. همچنین آب‌انبار دیگری زیر معبد ملّا ابراهیم مشهور به حکیم قرار داشت.
آب‌انبار صدراعظم
این آب‌انبار که توسط میرزا آقاخان نوری، مشهور به اعتمادالدوله ساخته شده، در بازار پاچنار با فاصله کمی از تیمچه حاجی‌ابوتراب قرار دارد. بنای این آب‌انبار که امروزه تولیت آن با سازمان اوقاف و امور خیریه است اجاره داده شده و به‌عنوان قهوه‌خانه به حیات خود ادامه می‌دهد. این آب‌انبار دارای سقفی قوسی شکل است که چنین سقف آب‌انباری در تهران بسیار نادر است؛ چرا که بیشتر آب‌انبارهای تهران دارای سقفی مسطح بوده و روی آنها، مسجد، دکان و... ساخته می‌شد.
آب‌انبار معیرالممالک
در محله سنگلج تهران خانه‌هایی به «معیرالممالک» تعلق داشت. در سال ۱۲۴۶ دوست علیخان نظام‌الدوله معیرالممالک شروع به احداث بناهای عمومی در این محله کرد. ازجمله بناهای احداث‌شده توسط او مسجد، مدرسه و آب‌انبار آن بود. این آب‌انبار به ثبت ملی رسیده است.
منبع: همشهری آنلاین
