نئاندرتال‌ها اروپایی بوده‌اند

هر چند هر از گاهی برخی باستان‌شناسانِ فعال سایت‌های باستانی با برگزاری جلساتی با موضوعاتی مرتبط با نخستین انسان‌ها و نخستین اسکلت‌های چند هزارساله نشست‌هایی باستان‌شناسانه برگزار می‌کنند، اما با کشف نخستین دندان متعلق به انسان‌های فلات‌ِ ایران در محوطه تاریخی «باوه‌یوان» کرمانشاه، این بحث این‌ بار در کشور داغ شده است، البته باستان‌شناسان معتقدند این بحث مدت‌هاست در کشورهای مختلف و بین باستان‌شناسان جهان به طور دائم مطرح می‌شود، اما به نظر می‌رسد با کشف این دندان نئاندرتالی، در صورتی که بتوان شواهدی علمی به دست آورد، می‌توان خویشاوندی انسان‌های هوموسافینز (مدرن) و نئاندرتال را ثابت کرد.

سامان حیدری گوران، سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه‌ی باستانی "باوه یوان" در بخش مرکزی استان کرمانشاه و دانش آموخته دانشگاه توبینگن آلمان و عضو دانشگاه کمبریج با بیان این‌که مطالعات پارینه سنگی در کرمانشاه به سال‌ها قبل برمی‌گردد، بیان کرد: کاری که در قالب این پروژه آغاز شده، متعلق به زمان حضور مرحوم «مسعود آذرنوش» در پژوهشکده باستان شناسی است که با توجه به اهمیت منطقه به صورت سیستماتیک و روشمند با حضور باستان‌شناسان همکار انجام شد .

او با اشاره به سال‌ها کار روشمند در استان کرمانشاه افزود: در نخستین بررسی‌های سیستماتیک که در سال‌های ۱۳۸۹و ۱۳۹۰در این استان آغاز شد، موفق شدیم در دو سال متوالی ۲۶۰ غار و پناهگاه صخره‌ای تازه نسبت به مطالعات قبلی را در مساحت حدود ۱۰۰کیلومتر در ۱۵۰کیلومتر شناسایی کنیم .

این با تاکید بر این‌که با انجام مطالعات و تحلیل‌ها روی مواد باستان‌شناسی و سنگی توانستیم با تجزیه و تحلیل‌های آماری با توجه به هدفی که داشتیم پیش رویم، گفت: به همین دلیل مطالعات زیست محیطی وسیع انجام شده در منطقه و مطالعات «GIS»، نشان داد که برای رسیدن به هدف‌مان در مناطقی از کرمانشاه می‌توانیم تمرکز کنیم، چون احتمال می‌دادیم که به پاسخ پرسش‌هایمان در آن مناطق دست پیدا می‌کنیم.

نئاندرتال‌ها کوتاه‌ قدتر از انسان‌های امروزی بوده‌اند

 گوران در ادامه با بیان مقدمه‌ای از حضور انسان‌های نئاندرتال افزود: در حال حاضر بحث نئاندرتال‌ها و هوموسافینز (انسان مدرن) در دنیا داغ است و همه به دنبال اطلاع یافتن از نحوه زندگی، چگونگی و دلایل انقراض انسان‌های نئاندرتال هستند به نحوی که دانشگاه‌ها و افراد مختلف در حال تحقیق روی این موضوع‌اند.

به گفته‌ی وی نئاندرتال‌های قدیمی در اروپای مرکزی و غربی پراکنده بوده‌اند، که این نشان می‌دهد آن‌ها از ۴۳۰هزار سال پیش به وجود و به مرور به سمت شرق، بخش شمالی ایران، تاجیکستان، ترکمنستان و شمال چین پراکنده شده‌اند .

وی با اشاره به پیشینه کشف نخستین شواهد حضور انسان‌های نئاندرتال افزود: سال ۱۸۵۶میلادی بیش از ۱۳۰سال پیش در دره‌ای به نام «نئاندر» در دوسلدورف آلمان جمجمه‌ای با ظاهر عجیب پیدا شد که کسی نمی‌توانست با قطعیت اعلام کند، آن متعلق به انسان است، بعدها نام آن را «نئاندرتال» به معنای انسان و دره گذاشتند .

او با بیان برخی تفاوت‌های فیزیکی انسان‌های نئاندرتال و مدرن اظهار کرد: در انسان ‌های نئاندرتال قد مردان حداکثر ۱۶۵ و قد زن‌ها ۱۵۵ بوده که نشان می‌دهد نئاندرتال‌ها از انسان‌های امروزی کوتاه‌تر ولی  از نظر عضلانی قوی ‌تر و به مناطق صعب‌العبور و کوهستانی علاقمند بوده‌اند .

وجود ژن نئاندرتال در انسان‌های امروز

او با اشاره به انجام پژوهش‌هایی برای تائید این نکته که آیا ژن نئاندرتال‌ها هنوز در انسان‌های امروزی وجود دارد، یا خیر؟ توضیح داد: "سوانته پابو" و "یوهانس کراوزه" از موسسه لایپزیک آلمان، در سال ۲۰۱۰ بر اساس مطالعات عمیق ژنتیک و دی. ان. ای ثابت کردند که در بدن همه‌ی انسان‌های امروزی به جز قاره آفریقا بین دو تا چهاردرصد ژن نئاندر تال وجود دارد که این یک انقلاب در باستان‌شناسی بود و همه چیز را به هم ریخت .

او گفت: تا قبل از سال ۲۰۱۰ تصور بر این بود که این دو گروه انسانی هیچ اشتراکی با هم ندارند، اما با این کشف، این داستان به هم خورد و پژوهش روی نئاندرتال‌ها قوت گرفت .

گوران درک چگونگی امتزاج این دو گونه را از دلایل انجام پروژه کرمانشاه اعلام کرد و افزود: علم ژنتیک می‌گوید که این اتفاق از ۶۰ هزار سال پیش آغاز و تا زمانی‌که نئاندرتال‌ها منقرض شده‌اند یعنی ۳۹هزار سال پیش رخ داده است.

او با اشاره به مطالعات جی .آی .اس صورت گرفته در مناطقی که احتمال وجود انسان‌های نئاندرتال در کرمانشاه وجود دارد، اضافه کرد: به این منظور «دره ناودرون» در نظر گرفته شد.

امتزاج بین انسان‌های نئاندرتال و مدرن

 گوران با بیان اینکه کشف نخستین دندان انسان نئاندرتال در پناهگاه صخره‌ای یوان استان کرمانشاه برای نخستین‌ بار حضور انسان‌های نئاندرتال در فلات ایران را به اثبات رساند، بیان کرد: مطالعات بیشتر روی مواد باستانی کشف شده از انسان‌های هوموسافینز (مدرن) و نئاندرتال که نشان می‌دهد، آن‌ها به صورت مشترک در این محوطه زندگی می‌کرده‌اند، می‌تواند امتزاج (آمیختگی) این دو گونه را برای نخستین‌بار در کرمانشاه ثابت کند.

او با تاکید بر این‌که در اروپا و آسیا هنوز محوطه‌ای به دست نیامده است که بتوان ثابت کرد دو گروه انسان اولیه و انسان هوشمند از آن استفاده کرده باشند، گفت: احتمال اینکه امتزاج خویشاوندی بین انسان‌های نئاندرتال و هوموسافینز (مدرن) در دنیا رخ داده باشد در کرمانشاه بوده است.

وی با بیان این‌که در صورت تائید این اتفاق، برای نخستین‌بار در دنیا آن را به اثبات می‌رسانیم، اضافه کرد: از پژوهشکده باستان‌شناسی و اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه خواسته‌ایم امکاناتی را در اختیار ما بگذارند تا تحقیقِ بیشتری در این زمینه انجام شود، چون در صورت اثبات، آن یک اتفاق بسیار بزرگ است .

او مطالعه دی. ان .ای را بهترین مطالعه دنیا دانست و گفت: ولی متأسفانه از عرض جغرافیای ۴۰درجه یعنی مثلا از شمال ایران به سمت عرض‌های جغرافیایی کم، هنوز تکنولوژی نتوانسته دی. ان. ای را از استخوان جذب کند و دلیل تکنیکی آن این است که برای این کار نیاز به کلاژن داریم و هوای گرم باعث از بین رفتن آن می شود به همین دلیل در مناطق اروپایی (سیبری) می‌توان این کار را کرد ولی دی. ان. ای از خاورمیانه و افریقا نداریم، چون فناوری فعلا این اجازه را به ما نمی‌دهد .

این باستان‌شناس با بیان اینکه نئاندرتال‌ها هرگز در افریقا نبوده‌اند، بلکه اروپایی هستند، گفت: به جز مصر و مراکش که با اروپا در چند سد سال اخیر مراوده داشته‌اند و ژن نئاندرتال در آنها بصورت کَمی وارد شده ولی این ژن در افریقایی‌های خالص مانند کنیا و تانزانیا وجود ندارد.

نخستین استخوان کشف شده انسان نئاندرتال

 گوران همچنین در مورد شواهدی از حضور انسان نئاندرتال در دنیا بیان کرد: "کارلتن کوون" از پنسیلوانیا در سال ۱۳۴۹در غار شکارچیان کرمانشاه استخوان زند زبرین (ساعد ) را کشف و آن را به انسان نئاندرتال نسبت داده بود که در سال ۲۰۰۶ پرفسور "اریک ترینکاوس" استاد دانشگاه واشینگتن و "فریدون بیگلری" باستان شناس پارینه سنگی (بخش پژوهش‌های پارینه سنگی موزه ملی ایران)  آن را دوباره مطالعه کردند و گفتند استخوانِ انسان است ولی نشانه خاصی ندارد که برای نئاندرتال بوده است یا خیر.

او با اشاره به اینکه قطعا نمی‌توان پاسخ داد که این استخوان متعلق به انسان نئاندرتال بوده یا نه، افزود: استخوان‌های دست و پا مشترک هستند و نشانه خاصی ندارند، اما معتقدم با توجه به اینکه این استخوان در لایه‌های پارینه سنگی میانی کشف شده بود متعلق به انسان‌های نئاندرتال است که احتمالا با انجام آزمایش‌های دی.ان.ای می‌توان درستی آن را به اثبات رساند .

وی با تاکید بر این‌که این دندان ششمین دندان از انسان‌های نئاندرتال است که در دنیا کشف شد، بیان کرد: دندان کشف شده از پناهگاه صخره‌ای باوه یوان، از جمله دندان‌های شیری نادر کودک نئادرتال است که به شکل علمی در جهان ثبت شده است، پیش از این دندان‌های مشابه این دندان کودک شش ساله که هنوز جنسیت آن مشخص نیست، در کشورهای اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، بلژیک و آلمان به دست آمده بود.

سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه‌ی باستانی "باوه یوان" در بخش مرکزی استان کرمانشاه با اشاره به موادِ باستانی کشف شده در عمق ۲۰/۱مربوط به انسان هوموسافینز، افزود: می‌توانیم بگوییم انسان‌های هوموسافینز و نئاندرتال به صورت مشترک در این محوطه زندگی می‌کرده‌اند، حالا یا در فصول مختلف همدیگر را دیده‌اند، یا به صورت مشترک زندگی کرده‌اند. 

می‌دانستیم نئاندرتال‌ها در ایران بوده‌اند، اما ندیده بودیم

گوران ادامه داد:‌ قریب به یقین می‌دانستیم که انسان نئاندرتال در ایران زندگی کرده است، چون در ۵۰کیلومتری مرز ایران در غار "شنیدار" کردستان عراق ۱۱اسکلت نئاندرتال کشف شده و در تاجیکستان در شمال ایران هم وجود نئاندرتال‌ها قطعی است، ولی اینکه به چشم خودمان شواهد حضور انسان نئاندرتال را ببینیم تا به حال صورت نگرفته بود.