19 اسکلت باستانی در املش و یک کشفِ جدید باستان‌شناسی

محوطه باستانی «لیارسنگ بُن املش» برای نخستین بار در سال 92 شناسایی شد و نخستین فصل از پژوهش‌های میدانی آن در تابستان 93 و با هدف تعیین حریم مجموعه باستانی انجام شد و در ادامه تیمی از کارشناسان باستان‌شناسی، انسان‌شناسی زیستی، گیاه باستان‌شناس، جانورشناس و زمین‌شناس کار مطالعات علمی در این مجموعه باستانی را در دستور کار خود دادند، تا امروز که در آخرین کاوش‌ها اعلام شد، تدفین‌شدگان در این محوطه کمتر از 40 سال سن داشته‌اند.

اما نکته‌ی جالب توجه در کاوش‌های علمی روی این محوطه‌ی تاریخی نشان می‌داد که «برای نخستین بار پس از 113 سال کاوش‌های علمی در گورستان روی گورهای چاله تدفینی به همان صورت که 1700 سال قبل انجام شده، صورت گرفته است.

ولی جهانی، باستان‌شناس و سرپرست هیات کاوش در مجموعه باستانی لیارسنگ‌بن، املش- گیلان در توضیح نتایج کاوش در دو فصل پژوهش میدانی دراین محوطه می‌گوید: در نخستین فصل پژوهش میدانی، ارزیابی محدوده عرصه و حریم محوطه به واسطه کاوش در 21 گمانه آزمایشی انجام شد، در فصل دوم پژوهش میدانی نیز ادامه کاوش در گمانه‌های آزمایشی و تکمیل تعیین عرصه و حریم محوطه در بخش‌های شرقی و غربی محوطه به واسطه کاوش در 10 گمانه آزمایشی انجام شد.

او با بیان این‌که کاوش در هشت کارگاه در بخش گورستانی مجموعه، در دامنه کوه «آهین بر تله» به منظور درک ماهیت محوطه قبل از تخریب کامل آن توسط حفاران غیرمجاز در قالب پژوهش بررسی شده است، ادامه می‌دهد: کاوش نجات بخشی در کارگاه‌های گورستان و محدوده‌های حفاری غیر مجاز، حفاری‌های غیر مجاز در لیارسنگ‌بُن، عامل مهم در این زمینه ایجاب کاوش‌های اضطراری در این محوطه هستند.

این باستان شناس، انواع قبور کشف شده در این محوطه را شامل چاله‌ای ساده، چاله‌ای تک بخشی، چاله‌ای دو بخشی، گور دخمه‌ای و گور خمره می‌داند و می‌گوید: مطالعات میان رشته‌ای برای درک یافته‌های کاوش  در رشته‌های زمین‌شناسی، کانی‌شناسی و مطالعه مواد معدنی بومی، انسان‌شناسی فیزیکی و زیستی، گیاه باستان‌شناسی، انگل باستان‌شناسی و سالیابی روی بقایای کشف شده از این محوطه انجام شده است.

جهانی اضافه می‌کند: نتیجه بررسی بقایای انسانی 19اسکلت شامل 9مرد و 10زن بین 14تا 40 سال نشان داد که تنها در یک درصد افراد آثار خشونت منجر به مرگ دیده می‌شود.

به گفته او، بر اساس این نتایج در 25 درصد از افراد شواهد زخمی شدن، بیماری و آسیب‌های شدید دیده می‌شود و همه‌ی این افراد مطالعه شده کمتر از 40 سال سن دارند.

این باستان‌شناس همچنین مواد فرهنگی به دست آمده در این گورستان را شامل اشیای فلزی، سفالی، سنگی، چوبی، منسوجات چرمی، شیشه‌ای و شامل ظروف، زیورآلات، سردوک، خنجر و مهره اعلام می‌کند.

در تیرماه سال 1393 و با بررسی‌های انجام شده ولی جهانی، رئیس مرکز باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان خبر از کشف بقایای دهکده تاریخی دوره اشکانی در منطقه «لیارسنگ بن» املش خبر داده بود، محوطه‌ای که به گفته‌ی وی یک دهکده تاریخی مربوط به دوره اشکانیان و عناصر دیگر شامل گورستانِ باقی مانده از عصرآهن، پناهگاهِ صخره‌ای و گورستان دوره اسلامی و روستایی متروکه دست‌کم با قدمت مربوط به دوره ایلخانیان بوده است.

همچنین اعلام شده بود که در بررسی‌هایی که از سطح الارضی محوطه و همچنین در داخل چاله‌های غیرمجاز به دست آمده؛ گورستان این مجموعه دارای قبور حفره‌ای ساده بود و تدفین‌ها به صورت جنینی بوده و در کنار جسد مجموعه‌ای از مواد فرهنگی، ابزارآلات آهنی و سفالی به دست آمده است و عمده‌ترین مصالح برای ساخت بناهای دوره اشکانی مانند سنگ و خشت خام به کار رفته بود. همچنین اکثر خانه‌های مربوطه به دوره اشکانی روی بستر سنگی و مانند روستای تاریخی ماسوله به صورت پلکانی بوده‌اند.

همچنین در خرداد 95، جهانی به عنوان سرپرست تیم باستان‌شناسی مجموعه باستانی لیارسنگ بُن املش با تأکید بر اینکه با کاوش در محوطه گورستانی و استقراری لیارسنگ بُن، شواهدی از آثار تدفینی و معماری سنگی مربوط به ادوار تاریخی اشکانی، ساسانی و اسلامی را به آورده است، گفته بود: در پنج کارگاه کاوش در محوطه گورستانی در شرقی‌ترین بخش مجموعه باستانی، تعداد چهارده گور مورد شناسایی قرار گرفت که آثاری از تدفین به سبک چاله‌ای و گورهای دخمه‌ای احتمالاً مربوط به دوره پارتی و ساسانی را شامل می‌شود.

مجموعه باستانی لیار سنگ بن از توابع بخش رانکوه شهرستان املش و در ارتفاع 1700 متر نسبت به سطح دریا قرار دارد و راه دسترسی به این محوطه باستانی از طریق شهرستانهای املش، رودسر و سیاهکل بوده است.

منبع: ایسنا