(ویدیو) زوایای تاریک و روشن محوطه باستانی چهار هزار و ۵۰۰ ساله بجنورد

ایرنا نوشت: محوطه چهار هزار و ۵۰۰ ساله کلاته یاور در مرکز خراسان‌شمالی که براساس گمانه زنی ها قدمت آن به عصر مفرغ باز می گردد؛ اینک زیر ذره بین باستان شناسان قرار گرفته تا زوایای دیگری از تاریک و روشن تاریخ این عصر را بازگو کند.

هزاره های تاریخ این بار نه در مانه و سملقان بلکه در مرکز خراسان‌شمالی زبان به سخن گشوده اند تا پرده از راز و رمزهای مردمان عصر مفرغ بردارند.

عصر مفرغ دومین قسمت از عصر فلزات است که پس از دوره مس قرار می‌گیرد، این تقسیم‌بندی به این جهت است که مصنوعات فلزی این دوره از زندگی بشر بیشتر ترکیبی از مس و قلع است به طوری‌که کاوش‌های دیرین‌شناسی نشان داده ساکنان ایران از پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح نیز آلیاژ مفرغ را می‌شناخته‌اند و از آن برای ساختن مصنوعات فلزی خود استفاده می‌کرده‌اند.

اگر در محوطه تاریخی چهار هزار و ۵۰۰ ساله کلاته یاور توقف کنیم آن چه از دل کاوش ها بیرون آمده، ما را در هزارتوی زمان به عقب می برد و انگار می توان هیاهو و آمد و شد زنان و مردان و صدای شهری را شنید که کم کم زوایای تاریک آن با کاوش های باستانشناسی روشن می شود.

خراسان شمالی گرچه حدود ۱۹ سال از استان شدن را سپری می کند اما با کاوش هایی که در ریوی مانه و سملقان و اینک در تپه کلاته یاور در حال انجام است می توان تاریخ کهن آن را در لابه لای کاوش های باستان شناسی این خطه از شمال شرق کشور نظاره کرد.

کاووش هایی که فصل جدیدی از آن با هدف معرفی نوع زندگی و فرهنگ آن عصر در دولت سیزدهم سرعت گرفته است تا جدای از کشف زوایای پنهان تاریخی نقشی موثر در احیای نقش گردشگری این استان شمال شرق کشور داشته باشد.

چرا تپه تاریخی کلاته یاور اهمیت دارد؟

برای نخستین بار است که شواهد استقرار بشر از هزاره سوم پیش از میلاد در دشت بجنورد طی کاوش های علمی به دست آمده و نشان می دهد این منطقه با شروع عصر مفرغ و در آستانه شهرنشینی مورد توجه جمعیت های انسانی قرار گرفته و در آن به سکونت پرداخته اند.

سرپرست طرح پژوهشی کاوش های باستان شناسی در تپه کلاته یاور بجنورد در این خصوص می گوید: کاوش های انجام شده تاکنون نشان دهنده شواهد مختصر معماری و بافت های تدفینی گسترده مربوط به هزار سوم پیش ازمیلاد در مساحتی بالغ بر هفت هکتار است.

علی اکبر وحدتی می افزاید: این شواهد مربوط به دو مرحله زمانی از نیمه اول هزاره سوم تا آغاز هزاره دوم پیش از میلاد است که شاخصه های فرهنگی متفاوتی را ارایه می کند.

وی ادامه می دهد: مرحله نخست در ارتباط با فرهنگ سفال خاکستری دشت گرگان و مرحله بعد مرتبط با تمدن خراسان بزرگ است که در اواخر هزاره سوم و اوایل هزاره دوم پیش از میلاد در مناطق وسیعی از شرق ایران و آسیای مرکزی (ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان) وجود داشته است.

وحدتی یادآور می شود: آثار تمدن خراسان بزرگ پیش از این در چندین مکان باستانی خراسان شمالی از جمله تپه "چلو" در دشت جاجرم و تپه "عشق" در دشت بجنورد به دست آمده و نشانه های روشنی از ارتباط با فرهنگ های همزمان در آسیای میانه مشاهده شده است.

سرپرست طرح پژوهشی کاوش های باستان شناسی تصریح می کند: دشت حاصلخیز بجنورد شواهد مهمی از استقرارگاه های دوران تاریخی و اسلامی از جمله "کهنه کند" و تپه "معصوم زاده" را در خود حفظ کرده که پیش از این توسط باستان شناسان کاوش شده اند؛ اما این نخستین بار است که شواهد استقرار بشر از هزاره سوم پیش از میلاد در دشت بجنورد طی کاوش های علمی به دست آمده و نشان می دهد این منطقه با شروع عصر مفرغ و در آستانه شهرنشینی مورد توجه جمعیت های انسانی قرار گرفته است.

کشف گورستانی چهار هزار و ۵۰۰ ساله

معاون فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی می گوید: فصل اول کاوش باستان شناسی در محوطه باستانی کلاته یاور بجنورد با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی از اردیبهشت سالجاری آغاز شد.

محمدرضا قهرمانیان می افزاید: محوطه باستانی کلاته یاور یک مکان باستانی مربوط به عصر مفرغ در حاشیه جنوب شرقی دشت بجنورد است که نشانه های استقرار از هزاره سوم پیش از میلاد در آن وجود دارد.

معاون فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی ادامه می دهد: این مکان باستانی که در سال های اخیر و به صورت تصادفی حین انجام ساخت و سازهای مسکونی توسط اهالی روستای کلاته یاور کشف شده، شواهدی از یک استقرارگاه و گورستانی چهارهزار و پانصد ساله را در خود حفظ کرده است.

قهرمانیان تصریح می کند: شواهد حاصل از بررسی های آرکئوژئوفیزیک به روش مغناطیس سنجی در این مکان باستانی نشان دهنده گستردگی و ظرفیت بالای این مکان باستانی جهت انجام مطالعات باستان شناسی است.

وی می گوید: فصل اول کاوش های باستان شناسی در این محوطه باستانی با هدف شناسایی مواد فرهنگی عصر مفرغ در این مکان و درک برهم کنش های فرهنگی دشت میانکوهی بجنورد با دشت پست گرگان در غرب و دشت رسوبی مرغاب و کوهپایه های اترک در ترکمنستان و سایر بخش های آسیای میانه در هزاره سوم پیش از میلاد است.

خراسان شمالی با داشتن هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در شمال شرق کشور قرار دارد و سالانه پذیرای میلیون ها مسافر، گردشگر و زائر امام هشتم (ع) است که از این خطه گذر می کنند.

۷۴۵ اثر از استان خراسان شمالی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که این تعداد آثار شامل ۵۲۵ اثر تاریخی، ۵۳ اثر طبیعی و ۱۴۱ اثر ناملموس و ۲۶ اثر منقول تاریخی است.