گوی جواهر نشان؛‌ اسباب‌بازی ناصرالدین‌ شاه!

کاخ گلستان را اغلب با تالار سلامش می‌شناسیم و خلوت کریمخانی و... اما این کاخ یک موزه کوچک هم داشته است ویژه عتیقه‌جات ناصرالدین‌شاه.

موزه نارنج! شاه سفره‌خانه بزرگی را هم که مدتی نامش «تالار عاج» بود و در ضلع شمالی کاخ قرار داشت برای مدتی پر کرده بود از ظرف و ظروف مفرغی، تابلوهای نقاشی، کتاب‌های مختلف، ظرف‌های بلوری و... که وقتی موزه نارنج تکمیل شد همه اشیای تالار عاج را به موزه بردند.

ارنست اورسل بلژیکی یکی از جهانگردانی است که در دروه ناصری به ایران سفر می‌کند. وی در بخشی از سفرنامه‌اش درباره موزه نارنج نوشته است؛ ناصرالدین‌شاه روی پله‌های موزه‌اش تعدادی کله بزکوهی و دو پلنگ گذاشته بود؛ حیوان‌هایی که شکار خود شاه بودند. میز خاتم‌کاری شده‌ای از مرمرهای نارنجی و آبی مشهد هم در موزه توجه اورسل را جلب می‌کند چون رویش سه گلدان بزرگ ساخته شده از مرمر سبز و اهدایی تزار روس قرار داشته. 

طبق آنچه در تاریخ نوشته شده، تالار موزه شامل پنج ساختمان بزرگ بوده و هر ساختمان هم گنبدهای مرتفع آبی رنگی داشته است و دیوارهایش هم گچبری‌های ماهرانه‌ و چشمنوازی داشته‌اند.

حسن‌بیگی در «تهران قدیم» خود می‌نویسد که این ساختمان نارنجستان هم شبیه باقی نارنجستان‌ها بود فقط با یک تفاوت؛ نارنجستان دری بزرگ و سنگین به اندرون داشته و مجهز بوده است به قفل‌های طلایی.

اما دیدنی‌ترین شیء این موزه «جام جهان‌نما»ی معروف است؛ کره جغرافیایی تمام طلا که رویش اقیانوس‌ها، قاره‌ها و جزیره‌ها با سنگ‌های مختلف نشان داده شده‌اند. دریاها با زمرد، هند با لعل کبود، آفریقا با یاقوت سرخ، آمریکا مرصع با یاقوت سرخ و کبود، استرالیا یاقوت و لعل، ایران با فیروزه، فرانسه و انگلستان با الماس و اسم کشورها هم با برلیان نقش بسته‌اند.

روی کره القاب ناصرالدین شاه هم با الماس نقش شدند و کوه دماوند هم با یاقوتی درشت و تهران هم با یاقوت معروفی به نام اورنگ‌زیب مشخص است. 

این کره در سال ۱۲۹۱ هجری قمری به دستور ناصرالدین شاه توسط گروهی از جواهرسازان ایرانی به سرپرستی زرونی ماسحیان معروف به ابراهیم زرگرباشی از جواهراتی که در خزانه موجود بود، ساخته شد.

در این کره بی‌نظیر و قیمتی، ۳۴‌کیلو طلای ناب و ۳۷۵۷ گرم انواع جواهر به کار رفته است و در مجموع ۵۱۳۶۶ قطعه جواهر دارد. کره ۷۷ سانتیمتر قطر دارد و روی پایه‌ای از طلای تزیین شده با جواهرات قرار گرفته است.

حسن‌بیگی می‌گوید در آن روزگار بیش از ۸ میلیون فرانک بابت کره هزینه کردند و البته به‌عنوان اسباب‌بازی شاه هم مورد استفاده قرار می‌گرفت. جام جهان‌نما در حال حاضر در موزه جواهرات ملی در بانک مرکزی نگهداری می‌شود. 

منبع: همشهری