تنوع ژنوم زنان ماقبل تاریخ؛ دیرینه شناسان «خانواده گسترده» ۳۸۰۰ ساله را تجزیه و تحلیل کردند
تنوع نظام‌های خانواده در جوامع ماقبل تاریخ همواره برای دانشمندان جذاب بوده است. مطالعه‌ای که توسط انسان‌شناسان دانشگاه ماینتس و یک تیم بین‌المللی از باستان شناسان انجام شد، اکنون بینش جدیدی را در مورد منشا و ساختار ژنتیکی جوامع خانوادگی ماقبل تاریخ ارائه داده است.
ینس بلوچر و یواخیم برگر از دانشگاه یوهانس گوتنبرگ ماینتس آلمان، ژنوم اسکلت‌های یک «خانواده گسترده» را از یک گورستان عصر برنز در استپ روسی تجزیه و تحلیل کردند.
خانواده گسترده، به خانواده‌ای گفته می‌شود که فراتر از خانواده هسته‌ای والدین و فرزندانشان است و شامل خاله‌ها، عموها، مادربزرگ‌ها و پدربزرگ و سایر بستگان می‌شود. همه این‌ها در نزدیکی هم یا در یک خانواده زندگی می‌کنند. این گوردخمه ۳۸۰۰ ساله نپلویفسکی چندین سال پیش کاوش شد و در مرز جغرافیایی اروپا و آسیا قرار دارد.
خانواده‌ها تک‌همسری بودند
اکنون با استفاده از ژنومیک آماری، روابط خانوادگی و ازدواج این جامعه رمزگشایی شده است.
این کورگان (گوردخمه) مورد بررسی شامل قبر شش برادر، همسران و فرزندان و نوه‌های آنها بوده است. احتمالا بزرگترین برادر، هشت فرزند با دو همسر داشت که یکی از آنها اهل مناطق استپ آسیایی در شرق بوده است. برادران دیگر هیچ نشانه‌ای از چندهمسری نداشتند و احتمالا به صورت تک همسری با فرزندان بسیار کمتری زندگی می‌کرده‌اند.
بلوچر، یکی از نویسندگان این تحقیق توضیح داد: «محل دفن، تصویر جذابی از یک خانواده ماقبل تاریخ ارائه می‌دهد. قابل توجه است که برادر بزرگتر، ظاهرا وضعیت بهتری داشته و در نتیجه از شانس بیشتری برای تولیدمثل برخوردار بوده است. حق اولین پسر، مانند همین وضعیت در عهد عتیق و همچنین اشراف تاریخ اروپا به نظر می‌رسد.»
داده‌های ژنومی اطلاعات بیشتری را نشان داده است. بیشتر زنان مدفون در کورگان مهاجر بودند. به نظر می‌رسد خواهرانِ مردان دفن شده به جای دیگر می‌رفته‌اند. برگر، نویسنده ارشد این مطالعه گفت: «تحرک زناشویی یک الگوی رایج است که از منظر اقتصادی و تکاملی منطقی محسوب می‌شود. یکی از جنسیت‌ها در محل باقی می‌ماند و تداوم خانواده و دارایی را تضمین می‌کند. جنسیت دیگر برای جلوگیری از همخونی (درون‌آمیزی) با فردی از بیرون خانواده ازدواج می‌کند و می‌رود.»
تنوع ژنوم زنان ماقبل تاریخ بیشتر از مردان بود
بر این اساس، ژنتیک شناسان دانشگاه ماینتس دریافتند که تنوع ژنومی زنان ماقبل تاریخ بیشتر از مردان است. بنابراین زنانی که در این خانواده‌ها ازدواج می‌کردند، از منطقه بزرگتری می‌آمدند و نسبتی با یکدیگر نداشتند. آنها در وطن جدید خود به دنبال شوهران خود وارد قبر می‌شدند.
سوتلانا شاراپووا، باستان‌شناس و رییس این کاوش گفت: «باستان شناسی نشان می‌دهد که ۳۸۰۰ سال پیش، این جمعیت در جنوب ترانس‌اورال به دامداری و فلزکاری آشنا بودند و عمدتا از لبنیات و محصولات گوشتی امرار معاش می‌کرده‌اند. وضعیت سلامت خانواده مدفون شده در این منطقه، بسیار بد بوده است. میانگین امید به زندگی زنان ۲۸ سال و مردان ۳۶ سال بوده است.» او ادامه داد: «استفاده از این کورگان ناگهان متوقف شده و تقریبا فقط نوزادان و کودکان در آن پیدا شده‌اند. این امکان وجود دارد که ساکنان آن بر اثر بیماری از بین رفته یا جمعیت باقی‌مانده در جستجوی زندگی بهتر به جای دیگر نقل مکان کرده باشند.»
نویسندگان، شواهد ژنومی بیشتری یافتند که نشان می‌دهد جمعیت‌هایی که از نظر ژنتیکی شبیه به این جامعه نپلویفسکی هستند در بیشتر کمربند استپ اوراسیا زندگی می‌کردند. به گفته برگر «این امکان وجود دارد که الگوی محلی که ما پیدا کردیم مربوط به منطقه بسیار بزرگتری باشد.» مطالعات آتی نشان خواهد داد که تا چه حد می‌توان مدل «نپلویفسکی» را در سایر مکان‌های ماقبل تاریخ در اوراسیا تایید کرد.
منبع: یورو نیوز
