محل تولد مفاخر سینمای ایران اینجا بود؛ روزگار بر بادرفته آبشار معروف تهران

حوالی خیابان ری و میدان قیام مملو از کوچه قدیمی و پرخاطره‌ای است که هنوز هم داستان‌های بسیاری درباره تاریخچه و هویت آنها روایت می‌شود. کوچه آبشار را باید در زمره همین کوچه‌ها قرار داد که روایت‌های مختلفی درباره نامگذاری آن وجود دارد.

کوچه آبشار که با گذشت زمان به آبشر معروف شد در دوره قاجار شکل گرفت. آن‌طور که اعتمادالسلطنه در کتاب خاطراتش نوشته داستان شکل‌گیری و نامگذاری کوچه آبشار به دوره قاجار مربوط می‌شود.

وقتی آب رودخانه کرج به‌واسطه نهر کرج به تهران کشیده شد، در طول مسیر باغ نگارستان و بقیه باغ‌های پایین‌دست را آبیاری می‌کرد و در ادامه به کوچه‌ای در حوالی محله عودلاجان سرازیر می‌شد. به خاطر اختلاف سطح این کوچه با کوچه‌های همجوار، آب به‌صورت آبشار کوچک در می‌آمد و به همین خاطر نام آن را کوچه آبشار گذاشتند.

حالا معلوم نیست این کوچه از وقتی حاجی میرزا آقاسی، صدر اعظم محمدشاه قاجار برای جبران کمبود آب تهران نهر کرج را احداث کرد با عنوان کوچه آبشار معروف شد یا از زمان ناصرالدین شاه که نهر کرج ترمیم وپر آب شد هویت تازه‌ای پیدا کرد. اعتمادالسلطنه هم در کتاب خاطراتش پاسخ روشنی به این پرسش نداده که کوچه آبشار دقیقاً در چه دوره تاریخی‌ای سر و شکل گرفته است.

یک روایت دیگر هم درباره کوچه آبشار وجود دارد که قدیمی‌های محله‌های ری و مولوی آن را دور از ذهن نمی‌دانند. گفته می‌شود در دوره قاجار، آب از قنات عین‌الدوله در محله آبسردار به این کوچه که در ارتفاع قرار داشت سرازیر می‌شد و به همین دلیل اسم آن را آبشار گذاشتند.

اعتمادالسلطنه در کتاب خاطراتش نوشته که پس از ترمیم نهر کرج، مازاد آب پس از آبیاری باغ‌های لاله‌زار و نگارستان، به محله‌های پایین‌دست هدایت می‌شده اما هیچ اشاره‌ای به این موضوع نکرده که آیا نهری که در زمان صدارت حاجی میرزا آقاسی برای انتقال آب رودخانه کرج به تهران کشیده شد، آب مازاد برای آبیاری محله‌های پایین‌دست باغ‌های داشته یا خیر.

کوچه آبشار با گذشت زمان از گزند ساخت‌وسازهای بی‌رویه و توسعه روزافزون پایتخت در امان نماند و به کلی تغییر ماهیت داد. در نقشه نجم‌الدوله که نخستین نقشه دقیق تهران در دوره ناصری به حساب می‌آید، کوچه آبشار به طرف شرق گسترش پیدا کرده و به خیابان ری رسیده است.

آبشار مشهور و پرخاطره تهران با گذشت زمان از بین رفت و با امتداد و گسارش کوچه آبشار به سمت خیابان ری دیگر اثری از آن باقی نماند.

کوچه آبشار محل تولد مفاخر سینمای ایران بوده و هنرمندانی مثل داود رشیدی و اسماعیل شنگله در همین کوچه متولد شده‌اند.

منبع: همشهری