ماجرای لشکرکشی طولانی، پرهزینه و نافرجام ناپلئون بناپارت به روسیه چه بود؟

پس از کودتای دولت فرانسه در سال ۱۷۹۹، ناپلئون بناپارت فتح اروپا را آغاز کرد. در سال ۱۸۰۴، بناپارت خود را امپراتور فرانسه اعلام کرده و به سرعت قدرت خود را افزایش داد.

در سال ۱۸۱۲، بناپارت قلمرویی را از ایبریا تا کرانه های رود نمن در روسیه تحت کنترل خود داشت. از آنجا که او نمی توانست کنترل بریتانیای کبیر را در دست بگیرد، سیستم قاره ای را آغاز کرد، محاصره ای که مانع از تجارت بریتانیا با بقیه اروپا می شد.

این محاصره تاثیر منفی بر روسیه گذاشت که پس از آن تجارت با بریتانیا را از سر گرفت، اقدامی که باعث شد که بناپارت نگران اتحاد احتمالی بین دو کشور شود. در ژوئن ۱۸۱۲، بناپارت به روسیه حمله کرد، با این هدف که ضربه ای قاطع وارد کرده و الکساندر اول را مجبور به مذاکرات صلح کند.

ارتش روسیه از طریق یک سری عقب نشینی های استراتژیک و تکنیک های ضربه و آتش زدن، علاوه بر زمستان سخت روسیه، بزرگ ترین ارتشی که اروپا تا آن زمان به خود دیده بود را وادار به عقب نشینی از مسکو کرد.

ارتش بزرگ فرانسه با تلفات شدیدی مواجه شد و لشکرکشی به مسکو به شدت قدرت بناپارت را تضعیف کرد و از نگاه عمده کارشناسان و تاریخ نگاران، حمله ناکام بناپارت به روسیه به عنوان آغازِ پایان حکومت او شناخته می شود.

ناپلئون بناپارت یک رهبر نظامی فرانسوی بود که در طول انقلاب فرانسه پله های ترقی را طی کرد. او در سال ۱۷۸۵ از آکادمی نظامی فرانسه فارغ التحصیل شد و در یک هنگ توپخانه ارتش فرانسه ستوان دوم شد.

در سال ۱۹۷۵، بناپارت به سرکوب شورش های سلطنت طلبان کمک کرد و به مقام سرلشکری ارتقا یافت. در سال ۱۷۹۹، بناپارت رهبری کودتا را بر عهده گرفت و با موفقیت توانست کرد دایرکتوار فرانسه که ارگان قانونگذاری این کشور پس از انقلاب بود را سرنگون کند.

در سال ۱۸۰۲، ناپلئون بناپارت الحاقیه ای به قانون اساسی فرانسه اضافه کرد که او را به اولین کنسول مادام العمر تبدیل کرده و قدرت هایی دیکتاتوری به وی می بخشید. در سال ۱۸۰۴، بناپارت کمی کم تر از ۱۰ سال پس از آنکه فرانسوی ها آخرین پادشاه خود را سر بریدند، تاج امپراتوری فرانسه را بر سر نهاد.

پس از تاجگذاری، ناپلئون بناپارت فتح اروپا را آغاز کرد. بناپارت کنترل بلژیک، هلند و بخش های بزرگی از ایتالیا، کرواسی و آلمان امروزی را در دست گرفت.

بخش اعظم اسپانیا تحت کنترل او قرار داشت، در حالی که روسیه، اتریش، و پروس متحدین سرسختی بودند که از این وضعیت رضایت نداشتند.

در سال ۱۸۱۲، امپراتوری فرانسه به حداکثر وسعت خود رسیده بود و از ایبریا تا ساحل رودخانه نمن در روسیه امتداد داشت. تنها جایی که در برابر پیشروی های بناپارت مقاومت می کرد، بریتانیای کبیر بود.

حمله به روسیه با نظام قاره ای بناپارت آغاز شد. در طول سلطنت او بر بیشتر قلمرو اروپا در اوایل دهه ۱۸۰۰، ناپلئون سیستم قاره ای را تصویب کرد که برای مجازات دشمنان بریتانیایی اش طراحی شده بود، یک تحریم بزرگ علیه امپراتوری بریتانیا.

از آنجا که بناپارت قادر به حمله و کنترل بریتانیا نبود، بهترین کار بعدی برای تضعیف بریتانیا از نظر او، جلوگیری از تجارت بریتانیایی ها با بقیه اروپا بود.

این سیستم با موفقیت مانع از تجارت انگلیسی ها شد، اما از نظر اقتصادی برای روس ها نیز مضر بود. روسیه برای کمک به اقتصاد خود، نظام قاره ای را به چالش کشید و تجارت با بریتانیا را از سر گرفت. بناپارت پس از آگاهی از تجارت روسیه با بریتانیا، خود را برای حمله آماده کرد.

ناپلئون بناپارت ارتشی مرکب از ۶۰۰ هزار نفر برای حمله به روسیه و پیشروی به سوی مسکو گرد آورد. ارتش ناپلئون بزرگ ترین ارتشی بود که اروپا تا آن زمان به خود دیده بود.

از ۶۰۰ هزار سرباز ناپلئون، تنها نیمی از آن ها فرانسوی بودند. نیمه دیگر از مردانی از آلمان و لهستان تشکیل شده بود که در سال ۱۸۱۲ تحت کنترل فرانسه قرار داشتند.

حمله به روسیه در ژوئن ۱۸۱۲ آغاز شد و شش ماه به طول انجامید. ارتش فرانسه از چند نقطه مختلف شروع به حمله به روسیه کرد. ارتشی که ناپلئون را در ورود به خاک روسیه همراهی می کردند، نیرویی متشکل از حدود ۲۲۷،۰۰۰ سرباز بود. بقیه ارتش فرانسه در طول مرز روسیه تقسیم شده بود و یک نیروی ذخیره فرانسوی ۲۲۵،۰۰۰ نفری نیز در پشت خطوط منتظر دریافت دستور بود.

روس ها ثابت کردند که دستیابی به آن ها و شکست شان دشوار است و به تدریج فرانسویان را به داخل خاک روسیه کشاندند. ناپلئون به دنبال پیروزی سریعی بود که آلکساندر اول، فرمانروای روسیه، را پای میز مذاکره بکشاند.

اما عقب نشینی های مداوم ارتش روسیه مانع از پیروزی قاطع فرانسویان شد. روس ها به جای جنگیدن رو در رو با فرانسوی ها، یک عقب نشینی استراتژیک انجام دادند.

روس ها ۲۰۰,۰۰۰ نفر بوده و در مقابل ۶۰۰,۰۰۰ نیروی فرانسوی به نسبت ۱ به ۳ نیروهای بسیار کمتری داشتند و می دانستند که یک جنگ تمام عیار نتیجه بخش نخواهد بود.

بنابراین، در هر درگیری با ارتش فرانسه، روس ها عقب نشینی می کردند.آ ن ها در مسیر خروج، پل ها، مواد غذایی و پناهگاه ها را می سوزاندند و چیزی جز خاکستر برای فرانسوی ها باقی نمی گذاشتند.

فرانسویان اجازه یافتند که پیروزی ها و دستاوردهای کوچکی از نظر فتح قلمرو به دست آورند، ولی هر پیشروی با هزینه ای گزاف همراه بود. با ادامه پیشروی فرانسویان، غذا برای اسب ها و انسان ها کم کم کاهش یافت. اولین نبرد بزرگ بین دو طرف در تهاجم ناپلئون به روسیه، تا یک ماه پس از آغاز این عملیات رخ نداد.

نبرد اسمولنسک، شهری در ۲۳۰ مایلی غرب مسکو، نخستین نبرد بزرگ میان روس ها و فرانسویان بود. اسمولنسک شهری بود که اهمیت زیادی برای روس ها داشت و آن ها اجازه نمی دانند که به راحتی سرزمین های دیگر به تصرف فرانسوی ها دربیاید.

با این وجود، روس ها بیشتر به داخل روسیه عقب نشینی کردند تا از خسارات عمده به ارتش خود جلوگیری کنند و پل ها و انبارهای مهمات را در راه خروج از شهر آتش زدند.

در پایان نبرد، تنها چیزی که برای ناپلئون بناپارت باقی مانده بود، خاکستری از یک شهر و هزاران سرباز کشته شده بود. سرانجام ناپلئون و ارتش او در ۱۴ سپتامبر ۱۸۱۲ وارد مسکو شدند. وقتی به آنجا رسیدند، مسکو شهر ارواح بود. بیشتر شهر تخلیه شده و ارتش روسیه بخش اعظم آن را سوزانده بود.

ناپلئون نامه ای از مسکو به آلکساندر اول فرستاد و او را به صلح دعوت کرد، ولی هیچ پاسخی دریافت نشد. پس از پنج هفته اقامت در مسکو، ارتش ناپلئون از بیم زمستان سرد، عقب نشینی خود را آغاز کرد. در راه خروج، ارتش متشکل از حدود ۱۰۰ هزار سرباز بازمانده فرانسه، توسط روس ها مورد حمله قرار گرفت.

نبرد در مالویاروسلاوتس منجر به پیروزی کوتاه مدت فرانسویان منجر شده و روس ها در نهایت عقب نشینی کردند. با این حال، پیروزی دراز مدت به روس ها رسید. پس از نبرد مالویاروسلاوتس، ناپلئون تصمیم به تغییر مسیرها گرفت.

او به جای ادامه مسیر به سمت جنوب در مسیری با آب و هوای گرم تر و تجهیزات بیشتر، ارتش خود را از همان مسیری که آمده بودند به عقب هدایت کرد.

این مسیر ۲۶۰ مایل از میان روستاهای غارت شده و سوخته می گذشت که در طول زمستان سرد هیچ غذا یا سرپناهی نداشتند. آب و هوا، کمبود غذا و حملات مکرر ارتش روسیه باعث تضعیف بیشتر ارتش ناپلئون شد.

این عقب نشینی با اوایل زمستان با بادهای شدید، دمای زیر صفر و برف زیاد همراه بود. شب هایی بود که هزاران سرباز و اسب برا ثر سرما جان خود را از دست می دادند. آنچه از ارتش بزرگ فرانسه باقی مانده بود سرانجام از روسیه خارج شد و به فرانسه بازگشت.

در دسامبر ۱۸۱۲ ناپلئون بناپارت ارتش رو به زوال خود را رها کرده و به پاریس عقب نشینی کرد. پس از حمله به روسیه، قدرت ناپلئون به طور قابل توجهی تضعیف شده بود. تخمین زده می شود که در شش ماهی که حمله و عقب نشینی از روسیه طول کشید، از ۶۰۰،۰۰۰ سرباز فرانسوی که وارد روسیه شدند، تنها ۱۱۲،۰۰۰ نفر بازگشتند.

گفته می شود در میان این تلفات، ۱۰۰ هزار نفر در حین عملیات کشته شده، ۲۰۰ هزار نفر به دلایل دیگر جانشان را از دست داده، ۵۰ هزار نفر در بیمارستان ها بستری شده، ۵۰ هزار نفر خدمت را ترک کرده و تخمین زده می شود که ۱۰۰ هزار نفر نیز به عنوان اسیر جنگی به دست روس ها افتاده باشند. در مقایسه، تلفات روسیه ۲۰۰ هزار کشته، ۵۰ هزار نفر گم شده یا فراری و ۱۵۰ هزار نفر زخمی بود.

با درک ضعف ارتش فرانسه، کشورهای روسیه، اتریش، پروس، انگلستان، سوئد، پرتغال، اسپانیا و چند کشور آلمانی ائتلاف ششگانه را تشکیل داده و امپراتوری اول فرانسه را شکست دادند. پس از این تلفات قابل توجه، ناپلئون به جزیره البا تبعید شد.

در سال ۱۸۱۵، ناپلئون بناپارت از تبعید فرار کرده و سعی کرد در طول نبرد واترلو، قدرت خود را بازیابد. اما ناپلئون با وجود تمام تلاش هایش، دیگر هرگز به قدرت نرسید.

پس از شکست در واترلو، ناپلئون دوباره به جزیره سنت هلنا تبعید شد و در آنجا زندگی خود را ادامه داد تا در سن ۵۲ سالگی درگذشت.

منبع: روزیاتو