عکس‌های دیده نشده از سوگلی‌های دربار احمد شاه قاجار و ولیعهدش
عکس‌هایی که در اینجا خواهید دید، بر اساس حاشیه‌نویسی‌های قدیمی روی آن‌ها، مربوط به سوگلی‌ها و زنان دربار احمدشاه قاجار و برادرش محمدحسن میرزای ولیعهد هستند.
احمد شاه آخرین پادشاه سلسلۀ قاجار بود که در سال ۱۲۸۸ شمسی در ۱۲ سالگی به سلطنت رسید و در سال ۱۳۰۴ با رای مجلس شورای ملی از سلطنت خلع شد. چون احمدشاه در زمان رسیدن به سلطنت فرزندی نداشت، برادر کوچکترش محمد حسن میرزا به ولیعهدی او انتخاب شد.
محمد حسن میرزا در دوران سلطنت برادرش مدتی عهده‌دار حکومت آذربایجان بود و در تبریز اقامت می‌کرد، اما بعد از قیام شیخ محمد خیابانی به تهران برگشت. احمد شاه در سال ۱۳۰۲ و دو سال قبل از پایان رسمی سلطنتش ایران را به مقصد فرانسه ترک کرد، اما محمد حسن میرزا تا سال ۱۳۰۴ در ایران ماند و بعد از انتقال رسمی قدرت به رضا خان، به اروپا تبعید شد.
احمد شاه و برادرش هر کدام پنج بار ازدواج کردند، اما ظاهرا به غیر از این همسران عقدی و رسمی، سوگلی‌ها و همسران صیغه‌ای هم در دربار آخرین پادشاه و آخرین ولیعهد قاجار کم نبودند.
تاج‌الملوک آیرملو در خاطرات خود دربارۀ ورود به اندرونی کاخ گلستان و تخلیۀ بازماندگان قاجار می‌گوید: «محمدحسن میرزا همسر عقدی خود را طلاق گفته و حالیه زن عقدی نداشت. اما وقتی به اندرون رفتیم ملاحظه کردیم بالغ بر ۱۸ زن صیغه‌ای محمدحسن میرزا هستند که بزرگترین آن‌ها ۱۴ سال سن داشت و از اهالی امامه شمال تهران بود.... عده‌ای از زن‌های سلطان احمدشاه هم در آن محل حضور داشتند.... زنان احمدشاه و محمد حسن میرزا که عموما صیغه‌ای بودند سراسیمه از این اتاق به آن اتاق می‌رفتند و در صندوق‌ها را می‌گشودند و هر چه می‌توانستند برمی‌داشتند».
در آلبوم عکس‌های متعلق به نصرت‌الدولۀ فیروز (از رجال بانفوذ سیاسی در دوران قاجار) تصاویری از زنانی دیده می‌شود که بر اساس نوشته‌های کنار عکس‌ها، مربوط به سوگلی‌های دربار احمدشاه و برادرش محمدحسن میرزا هستند. عکس‌هایی که در اینجا می‌بینید هیچکدام مربوط به همسران رسمی این دو نفر نیستند.
۱. نوشتۀ حاشیۀ عکس: «سوگلی سلطان احمد شاه قاجار»
۲. نوشته‌های حاشیه: «معصومه دست‌پا گنده»؛ «معصومه خانم سوگلی سلطان احمدشاه»
۳. نوشتۀ حاشیه: «نگار خانم [از]سوگلی‌های دربار» (یک نسخۀ دیگر از همین عکس در آلبوم فیروز موجود است که در کنار آن نوشته شده: «نگار خانم، رقاص ولیعهد»)
۴. نوشتۀ حاشیه: «نگارخانم»
۵. نوشتۀ حاشیه: «دختر جهودی می‌باشد که محمدحسن میرزا موقع گردش در تبریز دیده، به وسیلۀ مقتدرالسلطنه خواستگاری کردند [و]به عنوان پرستاری به حرمخانۀ خود آورد که در سر این دختر، اهل تبریز قیام [کردند]و بازار بسته [شد]تا اینکه شبانه دختر را از حرمخانه مخفیانه فراری داده و در منزل یکی از نوکران ولیعهد پنهان نمودند و به اهل بازار اعلام گردید که ولیعهد دختر جهود را از حرمخانه خارج کرد تا اینکه بازار را باز نمودند».
۶. نوشتۀ حاشیه: «مرزیه [مرضیه]خانم؛ یکی از دلباخته‌های ولیعهد»
۷. نوشتۀ حاشیه: «دختر ارمنی که به نام آیری بالون معروف [بوده]یعنی طیاره؛ شمشیر خود را ولیعهد محمدحسن میرزا در شب نمایش در صحنۀ آرامیان به کمر این بسته»
۸. نوشتۀ حاشیه: «رقاصۀ حرمخانۀ محمدحسن میرزا ولیعهد تبریز که شب و روز به عیاشی مشغول [و] از مملکت بی‌اطلاع بوده، یک وقت خبر دادند که رضاخان شاه شده شما تشریف ببرید؛ آن وقت از خواب بیدار شده، از ایران اخراج نمودند».
منبع: فرارو
