اوینی‌ها در گذشته چطور آب را تقسیم می‌کردند؟

هراش، خوره، وهنگ؛ فقط یک شمیرانی اصیل که اهل اوین باشد از معنای این سه واژه غریب باخبر است. برای اهالی اوین که با دامداری و کشاورزی روزگار می‌گذراندند، آب به معنای واقعی مایه حیات بود که معیشت زندگی‌شان را تامین می‌کرد. در ادامه به قوانین تقسیم آب در اوین قدیم پرداختیم.

روزگاری که در اوین به جای آپارتمان‌ها و برج‌ها تا چشم کار می‌کرد، کشتزار و باغ دیده می‌شد و اهالی آبادی با کشاورزی روزگار می‌گذراندند، اوین ۹ کشت‌زار بزرگ داشت که برای آبیاری آنها نیاز به آب فراوان بود.

خوشبختانه اوین نیز آب فراوان داشت که بخش اعظم آن از روددره اوین درکه به عنوان یکی از روددره‌های پرآب تهران تامین می‌شد. اوینی‌ها اما برای تقسیم آب مورد نیاز برای کشاورزی سازمانی منسجم داشتند.

«سید مهدی اعرابی» شمیران‌پژوه و یکی از اهالی قدیمی اوین می‌گوید: «نظم و نسق موجود در تقسیم آب میان اوین و درکه یکی از دموکراتیک‌ترین سازمان‌های اجتماعی در میان مردم تهران بود. به این صورت که آب در گردش هفت روزه، ۵ روز متعلق به اوین و ۲ روز نیز به اراضی درکه تعلق داشت. آنها برای تقسیم آب قوانین و اصطلاحات خاص خود را داشتند. آنقدر که هر ۲۴ ساعت آب را یک خوره می‌گفتند و حتی دقایق آن نیز حساب و کتاب داشت.»

اهمیت آب برای کشاورزان و دامداران اوین و آبادی‌های اطراف از جمله درکه آنقدر زیاد بود که اصطلاحات و واژه‌هایی مرتبط با تقسیم آب میان اهالی این آبادی رایج شد. برای رمزگشایی از معنای این واژه‌ها و ماجراهای جالب تقسیم آب و اهمیت آب در زندگی اهالی آبادی اوین باید به مزارع و کشتزارهای بسیار در این محدوده اشاره کرد؛ از کشتزارهای وسیع هندوانه تا مزارع وسیع گند و جو که حتی تا دهه چهل هم وجود داشتند و اکنون با ردیف برج‌ها، آپارتمان‌ها و بزرگراه‌ها جایگزین شده‌اند.

اگرچه آبادی اوین هم مثل دیگر آبادی‌های شمیران به دلیل موقعیت جغرافیایی و وجود روددره‌های بسیار در بالادست آبادی در فصل بهار همیشه پرآب بود اما در فصول دیگر برای آنکه آب شرب و کشاورزی به همه طایفه‌ها و ساکنان اوین و آبادی‌های اطراف برسد باید آب به مساوات میان همه تقسیم می‌شد.

تقسیم آب اما اصول و قواعدی داشت؛ از جمله اینکه آب را بر اساس وسعت اراضی آبادی‌ها تقسیم می‌کردند. اهمیت آب در تامین معیشت کشاورزان و دامداران اوین زمینه شکل‌گیری چند اصطلاح خاص مانند هراش، خوره و وهنگ را فراهم کرد.

اوینی‌ها به فرآیندی که طی آن یک قطعه زمین در طول یک شبانه‌روز آب می‌خورد و سهم آب به آن می‌رسید، خوره می‌گفتند. وهنگ اصطلاح دیگری بود که با قطع شدن آب از سرچشمه ارتباط داشت.

به این صورت که اوینی‌ها به میزان آبی که پس از قطع شدن جریان آب از سرچشمه تا قطع شدن آب ورودی به زمین، به یک قطعه زمین جاری می‌شد وهنگ می‌گفتند. هراش هم به میزان آبی گفته می‌شد که از بندگاه مجاور رودخانه اوین عبور کرده و از کنترل خارج بود.

منبع: همشهری