سفر به ایران قدیم؛ این مادربزرگ گیلانی از چایکاری در جنگ جهانی دوم می گوید
شهربانو مرادنژاد چوبه که حدود ۱۰۰ سال دارد، مادر بزرگ مهربان صومعه‌سرایی است که از دهه ۲۰ شمسی در مزارع چای مشغول به کار شده. او یادآور نخستین چایکاران در گیلان است؛ دورانی که قحطی شد، ولی گیلان سرپا بود و زندگی جریان داشت و آن‌ها هم در مزارع چای مشغول بودند و کار می‌کردند.
دو سال بعد از شروع جنگ جهانی، هنگامی که ایران به اشغال متفقین درآمد، تبعات این جنگ گریبان مردم ایران را هم گرفت. شهربانو مرادنژاد چوبه از دوران دهه ۲۰ شمسی در گیلان به همشهری می‌گوید: «چون در دهه ۱۳۲۰ و زمان جنگ جهانی دوم، قحطی و خشکسالی اکثر مناطق ایران را در بر گرفته بود، اکثر کشاورزان سایر شهرهای نزدیک به گیلان برای کار به اینجا می‌آمدند.
گیلان شرایط بهتری داشت و برای زندگی و کار مناسب بود. چون قحطی آسیب کمتری به گیلان زده و امکان کار کردن در گیلان فراهم بود.» او خود هم از دهه ۲۰ وارد کار در مزارع چای و کشت توتون و نوغانداری شده است.
ارباب و رعیتی
مرادنژاد چوبه کار کردن در مزارع صومعه‌سرا را از پدر و مادرش فرا گرفته و می‌گوید: «ارباب و رعیتی برقرار بود و اکثر اهالی گیلان در زمین ارباب کار می‌کردند.» از اواخر دهه ۳۰ و اوایل دهه ۴۰ با اجرای اصلاحات ارضی در کشور، زمین‌های کشاورزی به کشاورزان واگذار شد تا برای خود کار کنند: «زمین‌ها به کشاورزان واگذار شد ولی کمتر کشاورزی زمین بزرگ برای کشاورزی داشت. یعنی بیشتر کشاورزان زمین‌های کوچکی داشتند و به همین دلیل، اکثرا به عنوان کارگر در زمین‌های بزرگ مشغول به کار بودند.»
شغل چایکاری
پیش از آنکه چایکاری به عنوان شغل در میان اهالی گیلان مطرح باشد، کشت برنج جایگاه ویژه‌ای داشت. شهربانو مرادنژاد چوبه می‌گوید: «درآمد اصلی گیلان بر کشت برنج و نوغانداری بود چون این محصولات قدمت بیشتری دارند. اما خانواده‌های زیادی مشغول چایکاری بودند و بعدها چایکاری هم جزو مشاغل اصلی شد.»
مرادنژاد از سختی‌های چایکاری در گذشته صحبت می‌کند: «در گذشته اغلب کارها با دست صورت می‌گرفت؛ از شخم‌زدن و هرس بوته چای تا کود و همچنین چیدن و خشک کردن. الان با دستگاه پیشرفته چای تازه را خشک می‌کنند ولی ما با پهن کردن چای روی پارچه زیر نور آفتاب این کار را انجام می‌دادیم.» او می‌گوید: «بعدها در صومعه‌سرا یک کارخانه احداث شد و در کارخانه مشغول به کار شدیم.»
نقش زنان در چایکاری
شهربانو مرادنژاد چوبه نقش زنان را در فعالیت‌های کشاورزی بسیار مهم می‌داند و می‌گوید: «اکثر کارهای مزرعه توسط بانوان انجام می‌شد. با مطالعه تاریخ گیلان متوجه خواهید شد گیلان و مناطق شمال یک فرق کوچک با سایر استان‌های دیگر دارد و آن نقش مهم و فعال زنان در بیرون از خانه برای کار و کسب و کار در بازارهای محلی و چایی و برنجکاری است.» او ادامه می‌دهد: «چایکاری سنتی اغلب توسط زنان و با یاری رساندن و کمک اهالی به هم انجام می‌شد. مردان هم برای حمل چای و انجام کارهای جانبی نقش مکمل و کامل کننده را داشتند.»
منبع: همشهری
