تصویر «تاج پادشاه ایران» بر روی گنجینۀ کشف‌شده در «اسکاتلند»
یک ظرف نقره‌ای استثنایی در گنجینه وایکینگ‌ها که در دامفریز و گالووی اسکاتلند کشف شد و ابتدا تصور می‌شد منشأ کارولنژی دارد، در واقع در ایران و زمان امپراتوری ساسانیان (۲۲۴ تا ۶۵۱ پس از میلاد) ساخته شده است.
فرادید| یک ظرف نقره‌ای استثنایی در گنجینه وایکینگ‌ها که در دامفریز و گالووی اسکاتلند کشف شد و ابتدا تصور می‌شد منشأ کارولنژی دارد، در ایران و زمان امپراتوری ساسانیان (۲۲۴ تا ۶۵۱ پس از میلاد) ساخته شده است. تمیز کردن دقیق و تجزیه و تحلیل متالورژیک نشان داد این ظرف هزاران مایل را طی کرده و در نهایت همراه با غارت‌های دیگر وایکینگ‌ها در جنوب اسکاتلند دفن شده است.
به گزارش فرادید، گنجینه گالووی که توسط یک تاجر بازنشسته و فلزیابی به نام دِرِک مَک‌لِنان در سپتامبر ۲۰۱۴ یافت شد، بزرگترین گنج وایکینگ‌ها است که از سال ۱۸۹۱ در اسکاتلند یافت شده است. این گنجینه شامل بیش از ۱۰۰ قطعه جداگانه می‌شود: شمش‌های نقره با کتیبه‌های رونیک، حلقه‌های بازوی نقره‌ای، سنجاق‌های سینه، یک سینه‌آویز از نقره جامد یا الگوی صلیبی تزئین‌شده با مینا، سنجاقی نفیس با طرح پرنده طلایی. این گنجینه در دو لایه دفن شده بود. تکه‌های شل در لایه بالایی و ظرف درب‌دار زیر آن که گنجینه‌های بیشتری را در خود جای داده بود؛ هر کدام به صورت جداگانه در پارچه ابریشمی مجلل پیچیده شده بودند.
تصویر ظرف قبل از تمیزکاری
شکل و سبک این ظرف با ظروف درب‌دار ساخته‌شده در امپراتوری کارولنژی (۸۰۰-۸۸۷ پس از میلاد) اروپای مرکزی و غربی قابل‌قیاس بود. این گنجینه در قرن دهم دفن شده است، یعنی روزگاری که جمعیت گالووی عمدتاً مهاجران وایکینگ بودند. حتی در آن زمان هم این ظرف درب‌دار عتیقه به حساب می‌آمد. این قطعه به قدری مهم بود (بزرگترین ظرف در نوع خود که تا به حال پیدا شده) و محتویات آن به قدری ارزشمند بود که باستان‌شناسان تصور می‌کردند ممکن است در حمله وایکینگ‌ها به یک صومعه یا کلیسا در آلمان یا فرانسه غارت شده باشد.
تزئینات روی سطح به سختی از روی لایه ضخیم از زنگار و بقایای منسوجاتی که در آن پیچیده شده بود دیده می‌شد. پس از اینکه یک اسکن سه‌بعدی طرح روی سطح را فاش کرد، تمیز کردن لیزری دقیق اجازه داد گرده‌ای که سطح را پوشانده بود، بدون دست زدن به روکش پارچه‌ای گرانبهای باقیمانده که به ظرف چسبیده بود، از آن جدا شود.
نقش ببر بر روی ظرف
بعد از پاکسازی، شمایل‌های زرتشتی، از جمله نقوش پلنگ‌ها و ببرها به همراه یک محراب آتش تاج‌دار بر روی ظرف آشکار شد. آیین زرتشتی دین رسمی امپراتوری ساسانی بود و شاهان ساسانی اغلب در حال شکار گربه‌های بزرگ عجیب به تصویر کشیده می‌شدند. تاج بالای محراب آتش نیز اشاره‌ای به پادشاه ایران است (تصویر نمایه).
دکتر جِین کِرشا، متخصص نقره عصر وایکینگ از دانشگاه آکسفورد، گفته:
«ما با برداشتن نمونه‌های کوچک از بدنه ظرف و میناکاری آن، منشأ نقره آن را ارزیابی کردیم. بلافاصله روشن شد که این ظرف شبیه هیچ نقره دیگری نیست که در گنجینه موجود است، بلکه نتایج به منشأ آن در امپراتوری ساسانیان، یعنی ایران امروزی اشاره دارد. تجزیه و تحلیل عنصری با استفاده از فلورسانس قابل‌حمل اشعه ایکس نشان داد این ظرف، آلیاژی از نقره و مس نسبتاً خالص و نمونه‌ای از نقره ساسانی است. به علاوه، ایزوتوپ‌های سرب موجود در فلز نقره و میناکاری با کانه‌ی ایرانی مطابقت دارد. حتی می‌توان تا آنجا پیش رفت که گفت میناکاری از معدن معروف نخلک در مرکز ایران به دست آمده است. اثبات علمی منشاء دور این شیء باارزش فوق‌العاده است.»
تصویر درب ظرف از بالا
این ظرف نخستین بار در نمایشگاه جاده ابریشم موزه بریتانیا که از ۲۶ سپتامبر تا ۲۳ فوریه ۲۰۲۵ برگزار می‌شود، به نمایش گذاشته خواهد شد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
