کشف استخوان 7 هزارسالۀ یک «بُز» که با تیرهای سمی کشته شده بود

فرادید| سال ۱۹۸۳، باستان‌شناسان در حال حفاری در غاری در آفریقای جنوبی بودند که به یک استخوان ران غیرمعمولی برخوردند. این استخوان متعلق به نوعی بزکوهی نامشخص بود و قدمت آن ۷.۰۰۰ سال تخمین زده شد. اشعه ایکس نشان داد سه سر تیر  تغییر شکل‌یافته از جنس استخوان درون حفره مغز استخوان قرار گرفته‌ است.

به گزارش فرادید، پس از پایان حفاری در سال ۱۹۸۳، این استخوان به همراه سایر آثار به‌دست آمده از غار، در انبارهای بخش باستان‌شناسی دانشگاه ویت‌واترسراند نگهداری میشد و تا سال ۲۰۲۲ آنجا باقی مانده بود. آن زمان، تحقیقات باستان‌شناسی جدیدی در محوطه کشف استخوان آغاز شد: غار کروگِر در کوه‌های غربی ماگالیسبرگ حدود ۱.۵ ساعت رانندگی از ژوهانسبورگ. این علاقه‌مندی تازه سبب شد دانشمندان نگاه جدیدی به گنجینه‌های غار کروگر  بیندازند.

تحقیقات نشان داد محتویات این استخوان احتمالاً قدیمی‌ترین سم ترکیبی تیر در جهان است که یک دستور پیچیده دارد و حداقل از دو ترکیب گیاهی سمی تشکیل شده است. شواهد سم سوم نیز کشف شد. 

این کشف به هیچ وجه قدیمی‌ترین مدرک استفاده از سم برای شکار نیست. به‌کارگیری سم در سلاح‌های شکار از حدود ۶۰.۰۰۰ تا ۷۰.۰۰۰ سال پیش همزمان با اختراع فناوری پرتابه‌ها در آفریقا آغاز شده، اما شواهد سم آن دوره در بهترین حالت غیرقطعی هستند و هنوز از نظر شیمیایی تأیید نشدند. 

این کشف قدیمی‌ترین استفاده‌ی تأییدشده از ترکیب دو یا بیشتر سم گیاهی است که به‌طور خاص بر سر تیرها اعمال شده‌اند. توانایی ترکیب دستورهای پیچیده چه برای سم چسب یا اهداف دارویی، به‌طور مستقیم گواه ظرفیت‌های شناختی سازندگان آن و دانش دارویی سنتی آن‌ها است.

نتایج تحقیق نشان داد قالب رسوب‌مانندی که حفره مغز استخوان را پر کرده و سر تیرها در آن قرار گرفته‌اند، رسوب معمولی باستان‌شناسی نیست. این ماده به وضوح از نوع خارجی است. 

نمونه‌ی کوچکی از این ماده برداشته شد و ترکیبات شیمیایی آن تجزیه و تحلیل شد. نتایج شیمیایی، حضور دو گلیکوزید قلبی سمی (مختل‌کننده عملکرد عضله قلب) به نام‌های دیجیتوکسین و استروفانتیدین را نشان داد. هر دو در از دیرباز در برخی سموم مرتبط با شکار با کمان استفاده شده‌اند. همچنین اسید ریزینولئیک که می‌تواند در نتیجه تجزیه اکسیداتیو سم ریزین رخ داده باشد هم شناسایی شد. این ترکیبات ارگانیک و دیگر چیزهایی که شناسایی کردیم در گیاهان یکسان وجود ندارند. این موضوع نشان می‌دهد چندین ماده گیاهی باید برای ایجاد یک دستور سمی ترکیب شده باشند.

مترجم: زهرا ذوالقدر