(تصاویر) سفر به ایران قدیم؛ همه چیز درباره بازار شیرینی تبریز، یزد، اصفهان و قم ۵۰ سال پیش!

در حالی که تولیدکنندگان خوراکی‌های رایج عید نوروز خود را برای حضور در بازارهای پایان سال آماده می‌کردند، گزارش‌هایی درباره میزان تولید این خوراکی‌ها از محل تولیدشان در شهرستان‌ها منتشر می‌کردند. نمونه‌ای از این گزارش‌ها را بخوانید که در روزنامه اطلاعات ۲۷ بهمن ۱۳۵۳ منتشر شده: 

«گز اصفهان، قطاب و با قلوای یزد، سوهان قم و آجیل تبریز...راستی در روز های نوروزی جای کدامیک از این شیرینی ها در خانه هر ایرانی خالی است؟ مسلما هیچ کدام! نوروز ایرانی، در خانه ایرانی با شیرینی ایرانی آغاز می شود. اما نه تنها در نوروز، بلکه در هر فرصتی، کشاورز بلوچ، دامدار کرمانشاهی، ماهیگیر شمالی و کارگر آبادانی هوس می کند کامش را با گز، قطاب، با سوهان و دیگر شیرینی های ایرانی شیرین کند. گزارشگران اطلاعات در یزد، اصفهان، تبریز و قم از شیرینی شهر هایشان با شما سخن می گویند.

خلیفه های یزد

در یزد، تعداد تابلوهایی که با نام «خلیفه» بر سردر مغزدها نصب شده، اندک نیست! شیرینی ساز یزدی، کلمه «خلیفه» را به دنبال اسم خود یدک می‌کشد و این امر تنها به این علت است که نخستین شیرینی ساز یزدی خلیفه نام داشته و پس از او شاگردانش به احترام او نامش را پیش از نام خود می‌آورند.

یزد، شاید از لحاظ تنوع شیرینی های مخصوص به خود، در میان شهرهای ایران مقام اول را داشته باشد. انواع شیرینی های یزدی از این قرار است: باقلوا، قطاب، پشمک، سوهان خانی، سوهان آردی، نان برنجی، کلوچه، حاجی بادام ...در میان این شیرینی ها سوهان خانی از همه گرانتر و پشمک از بقیه ارزان تر است. به طور دقیق نمی توان معلوم کرد که خلیفه های یزدی طی یک‌سال چقدر شیرینی تولید می کنند ولی شاید این مساله برای دانستن این موضوع کمک کند: صنف شیرینی ساز یزد، هر سال بین ۱۱۰۰ تا ۱۱۵۰ تن شکر از اداره قند و شکر یزد دریافت می‌کنند. بازار داغ  شیرینی معمولا در فصل  سرد زمستان است.

در یزد، نیز چنین است. در نوروز و سایر فصل های مسافرت نیز بازار شیرینی یزدی شیرین تر می‌کند.  مواد اولیه شیرینی های یزدی معمولا روغن حیوانی، هل، شکر، مغز بادام و پسته، گلاب و آرد و تخم‌مرغ است. یزدی‌ها، باوجود اینکه گلایه دارند قیمت شیرینی گران شده است، اما باز مانند گذشته، از مصرف شیرینی های شهر خود غافل نمی مانند.

پایتخت آجیل

۵۰ تن آجیل را در نظر مجسم کنید. اگر آنها را روی هم تلمبار کنند به نظر می رسد یک برجستگی به برجستگی های دیگر کره زمین اضافه شده است! هر سال حدود ۵۰ تن آجیل در آجیل فروشی های تبریز فروخته شود. و از این رقم حدود ۲۰ تن آن توسط مردم تبریز و یا مسافران به عنوان سوغات به شهرهای دیگر می رود ایرانیان مقیم خارج نیز هر سال ۱۰ تن آنرا به خود اختصاص‌ می دهند.

آجیل تبریز از این مواد تشکیل شده است: دزماری، سبزه، عسگری حسینی، بادام، پسته، فندق، گردو انجیر، خرما، شاه بلوط، سوجوق، باسلوق و ...قیمت یک کیلو آجیل سال گذشته حدود ١٦٠ ریال بود که امسال ۲۰ ریال براین قیمت اضافه شده است. گفتیم اگر ۵۰ تن آجیل تولید سالانه تبریز را روی هم تلمبار کنند مانند یکی از برجستگی های زمین به نظر میرسد، درحالیکه این مقدار در مقابل تولید سالانه سوهان قم، قصه قطره و دریا است.

گز در نصف جهان 

شیرینی و حلاوت و طعم و عطر گز اصل اصفهان، که واقعا ساخت اصفهان باشد به حدی است که هیچ‌کس از خوردن این شیرینی مخصوص اصفهانی‌ها آنهم در ایام نوروز نمی‌تواند چشم بپوشد. فرارسیدن عید نوروز میزان فعالیت و تولید کارگاههای گزسازی اصفهان را ۲ برابرمی‌کند. بطوریکه بعضی از کارگاهها مجبور می‌شوند، ساعات کارخود را افزایش دهند و حتی بطورشبانه روزی و در ۳ شیفت به کار خود ادامه دهند. در حال حاضر روزانه هزاران تن گز در کارگاههای گزسازی اصفهان تولید وبسته بندی می‌شود.

گزهای بسته بندی شده سپس به تهران و سایر شهرستانها حمل می‌شود و بقول یکی از گز فروشان اصفهان فرصتی برای سرخاراندن این صنف در این ایام نیست و صاحبان کارگاهها مجبورند، برخی از سفارشات را نپذیرند.  درباره گز اصفهان و خواص آن بسیار شنیده اید ولی این نکته شاید تا حالا بگوشتان نخورده باشد که گز اصل اصفهان به هر مقداری مصرف شود، برای بدن مضر نیست و از این رو پاره ای از افراد که دچار مرض قند هستند بجای قند، چای خود را با گز اصفهان می‌خورند.

قم است و سوهان

در قم هر روز ۶ تن سوهان تولید می‌شود و با این حساب تولید سالانه سوهان آن بـه ۲۱۸۰ تن می‌رسد. قمی ها هر روز ۵ تن از ٦ تن محصول روزانه سوهان خود را نوش جان می‌کنند و یا به شهرهای دیگر می‌فرستند. از یک ماه پیش به خاطر نزدیک شدن نوروز تولید روزانه سوهان درقم ۲ برابر شده و به ۱۲ تن در روز رسیده است.»

منبع: اطلاعات آنلاین