بازنویسی تاریخ: کشف شواهد جدید از زندگی انسان‌های اولیه در جنگل‌های بارانی
نخستین انسان‌ها فقط در دشت‌های باز تکامل نیافتند؛ شواهد جدید نشان می‌دهد که اجداد ما ۱۵۰ هزار سال پیش در جنگل‌های بارانی غرب آفریقا نیز می‌زیستند.
برای مدت‌ها، دانشمندان بر این باور بودند که زادگاه نخستین انسان‌ها، ساوانای شرق آفریقا بوده است. اما پژوهش‌های اخیر تصویری متفاوت ارائه می‌دهند: انسان خردمند (Homo sapiens) در نقطه‌ای خاص از دنیا متولد نشد، بلکه در سراسر قاره آفریقا و در طی صدها هزار سال تکامل یافت.
اگر فرضیه صحت داشته باشد، انسان‌های اولیه احتمالاً از توانایی زیستن در محیط‌هایی فراتر از دشت‌های باز و جنگل‌های تنک برخوردار بودند. مطالعه‌ای که به‌تازگی منتشر شده، نشان می‌دهد دست‌کم ۱۵۰ هزار سال پیش، بعضی از آن‌ها در اعماق جنگل‌های بارانی غرب آفریقا سکونت داشته‌اند. این یافته، نظریه‌ی پیشین را که بر مبنای تکامل انسان‌های اولیه در محیط‌های باز استوار بود، به چالش می‌کشد.
النور اسکری، باستان‌شناس تکاملی از مؤسسه ماکس پلانک، به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «از همان مراحل اولیه، تنوع زیست‌محیطی نقشی اساسی در شکل‌گیری گونه‌ی ما داشته است.»
در قرن بیستم، کشف فسیل‌ها و ابزارهای سنگی متعدد در ساواناهای شرق آفریقا بسیاری از دانشمندان را به این نتیجه رساند که انسان‌ها ابتدا در این مناطق تکامل یافته و به زندگی در دشت‌های باز و جنگل‌های تنک عادت کرده‌اند. آن‌ها معتقد بودند که انسان‌ها با گذشت زمان، توانسته‌اند در محیط‌های سخت‌تر نیز دوام بیاورند. جنگل‌های بارانی گرمسیری از جمله دشوارترین این محیط‌ها محسوب می‌شدند، زیرا یافتن غذا در چنین محیطی چالش‌برانگیز بود و شکارچیان به‌راحتی در میان پوشش گیاهی متراکم کمین می‌کردند.
اسکری توضیح می‌دهد: «در جنگل‌های انبوه، یافتن شکار دشوار است و در عین حال، تشخیص خطر نیز کار ساده‌ای نیست.»
اما در سال ۲۰۱۸، اسکری و همکارانش دیدگاه مطرح‌شده را به چالش کشیدند. آن‌ها استدلال کردند که شاید دلیل فراوانی ابزارهای سنگی و فسیل‌ها در شرق آفریقا، صرفاً شرایط مناسب منطقه برای حفظ آثار باستانی بوده، نه اینکه منطقه الزاماً تنها خاستگاه انسان‌های اولیه باشد. به‌علاوه، شواهدی از حضور انسان‌های اولیه در بخش‌های دیگر قاره آفریقا نیز کشف شده بود، اما یافته‌ها در بسیاری از موارد نادیده گرفته شده بودند.
سپس، پژوهشگران فرضیه‌ای را مطرح کردند: انسان‌های اولیه برای صدها هزار سال، در گروه‌های پراکنده در سراسر آفریقا زندگی کرده‌اند و گهگاه با یکدیگر در تماس بوده و تبادل ژنتیکی داشته‌اند. اگر این فرض درست باشد، باید انتظار داشت که انسان‌های اولیه در غرب و مرکز آفریقا، در جنگل‌های بارانی گسترده نیز زیسته باشند.
قدمت حضور انسان‌ها در جنگل‌های بارانی آفریقا به ۱۸ هزار سال پیش بازمی‌گشت
پیش‌تر، قدیمی‌ترین شواهد قطعی از حضور انسان‌ها در جنگل‌های بارانی آفریقا به ۱۸ هزار سال پیش بازمی‌گشت. اما پژوهشگران گمان می‌کردند که خاک اسیدی این مناطق احتمالاً استخوان‌ها را پیش از آنکه تبدیل به فسیل شوند، از بین برده و ابزارهای سنگی را نیز فرسایش داده و یا با باران شسته باشد.
اسکری در جست‌وجوی شواهد قدیمی‌تر، به گزارشی درباره‌ی منطقه‌ای در ساحل عاج به نام «انیاما» برخورد کرد. پژوهشگران پیشین، خندقی عمیق در دامنه‌ی تپه‌ای در این منطقه حفر کرده بودند و در میان لایه‌های سخت و شنی، بقایای گیاهی و ابزارهای سنگی نیز کشف کرده بودند، اما موفق نشده بودند قدمت آن‌ها را تعیین کنند.
در مارس ۲۰۲۰، اسکری و گروهش به انیاما سفر کردند و در لایه‌های جدید خاک، به ابزارهای سنگی بیشتری دست یافتند. اما چند روز پس از آغاز کار، دنیاگیری کووید ۱۹ آن‌ها را مجبور کرد که منطقه را ترک کنند. وقتی در نوامبر ۲۰۲۱ به انیاما بازگشتند، با صحنه‌ای ناامیدکننده روبه‌رو شدند؛ محل حفاری به‌طور غیرقانونی برای ساخت جاده تخریب شده بود.
اسلم بن‌عروس، پژوهشگر مرکز ملی تحقیقات تکامل انسان در اسپانیا و عضو گروه، می‌گوید: «این اتفاق برای ما بسیار دلخراش بود.»
ابزار سنگی کشف شده در سال ۲۰۲۰، در محوطه باستان‌شناسی انیاما در ساحل عاج.
بااین‌حال، پژوهشگران توانستند منطقه‌ای کوچک‌تر در همان نزدیکی پیدا کنند و ابزارهای بیشتری از دل خاک بیرون بیاورند. اما متأسفانه، محوطه‌ی جدید نیز تخریب شد. با وجود تمام چالش‌ها، گروه پژوهشگران موفق شدند اطلاعات ارزشمندی را جمع‌آوری کند.
بن‌عروس که در زمینه‌ی تعیین قدمت لایه‌های زمین تخصص دارد، از روش‌های جدیدی برای تخمین سن رسوبات استفاده کرد. نتایج نشان داد قدیمی‌ترین لایه‌ای که در آن ابزارهای سنگی کشف شده، مربوط به ۱۵۰ هزار سال پیش است.
علاوه بر این، بقایای مومی سطح برگ‌های باستانی نیز در رسوبات حفظ شده بود. بررسی موم‌ها نشان داد که انیاما در تمام این مدت، جنگل بارانی متراکم بوده است. حتی در عصر یخبندان، زمانی که بیشتر جنگل‌های آفریقا کوچک‌تر و خشک‌تر شدند، این منطقه همچنان سرسبز و گرمسیری باقی ماند.
سسیلیا پادیا ایگلسیاس، انسان‌شناس در دانشگاه کمبریج، می‌گوید: «یافته‌ها با شواهدی واضح، نشان می‌دهند انسان‌ها در این جنگل‌ها زندگی می‌کرده‌اند، آن هم بسیار زودتر از زمانی که پیش‌تر تصور می‌شد.»
خدی نیانگ، باستان‌شناس در دانشگاه شیخ آنتا دیوپ در سنگال و یکی از نویسندگان مطالعه، اشاره می‌کند که بسیاری از قدیمی‌ترین ابزارهای کشف‌شده، ابزارهای بزرگ و سنگینی از جنس کوارتز بودند. او حدس می‌زند که ساکنان انیاما از این ابزارها برای کندن زمین یا باز کردن مسیر خود در میان پوشش متراکم جنگلی استفاده می‌کردند.
نیانگ توضیح می‌دهد: «وقتی مدام در حال جابه‌جایی باشی، به ابزارهایی نیاز داری که بتوانی درخت‌ها و بوته‌های سر راهت را قطع کنی.»
اسکری بر این باور است که ابزارهای کشف‌شده، نشان می‌دهند مردم انیاما ساکنان موقتی این جنگل نبوده‌اند. او می‌گوید: «این افراد تازه‌وارد نبودند. آن‌ها زمانی کافی در اختیار داشته‌اند تا خود را با شرایط زندگی در جنگل تطبیق دهند.»
یافته‌های مطالعه در نشریه نیچر منتشر شده است
منبع: خبرآنلاین
