کشف راز «نامادری شرور»

برای دهه‌ها پژوهشگران معتقد بودند که تندیس‌های شکسته «حَتشـِپسوت»، یکی از معدود فرعون‌های زن مصر باستان، حاصل نفرت و انتقام پسرخوانده او بوده است. اما اکنون یک پژوهش جدید، این روایت دیرینه را به چالش می‌کشد و تفسیری متفاوت ارائه می‌دهد.

حتشپسوت حدود سال ۱۴۷۹ پیش از میلاد در دوران دودمان هجدهم مصر به قدرت رسید. او همسر (و خواهر ناتنی) تحوتموس دوم بود و پس از مرگ شوهرش در حالی که وارث تاج و تخت (تحوتموس سوم) هنوز کودک بود، به‌عنوان نایب‌السلطنه قدرت را در دست گرفت.

برخلاف عرف مصر باستان که عنوان فرعون را برای مردان محفوظ می‌دانست، حتشپسوت در سال ۱۴۷۳ پیش از میلاد خود را فرعون اعلام کرد و به‌مدت ۲۲ سال بر مصر فرمان راند.

در تندیس‌های او ترکیبی از ویژگی‌های زنانه و مردانه دیده می‌شود و برخی حتی او را با ریش مصنوعی و نشان‌های سلطنتی مردانه به تصویر کشیده‌اند.

پس از مرگ طبیعی حتشپسوت، تحوتموس سوم به‌طور رسمی بر جای او نشست و ۳۳ سال حکومت کرد. در سال‌های پایانی سلطنتش اما او دستور داد تا یادگارهای فرعونی حتشپسوت پاک شوند. به این ترتیب تندیس‌ها تخریب و نام او از فهرست رسمی شاهان مصر حذف شد.

باستان‌شناسان قدیمی این اقدامات را نشانه‌ای از کینه و انتقام‌جویی دانستند و تصور می‌کردند تحوتموس سوم، پسرخوانده‌اش، او را «نامادری شرور» می‌دانسته است.

اما طبق یافته‌های جدید محققان، آسیب‌های وارد شده به تندیس‌ها را می‌توان به چند مرحله متفاوت تقسیم کرد: بخشی در زمان تحوتموس سوم و بخشی دیگر در دوره‌های بعد با هدف برداشت مصالح از تندیس‌ها.

جون یی وانگ، پژوهشگر مصرشناسی در دانشگاه تورنتو، در این باره می‌گوید: «در حالی که تصویر تکه‌تکه‌شده حتشپسوت بر تصور عمومی غالب شده، واقعیت پیچیده‌تر از این است. بسیاری از تندیس‌های او به‌طور شگفت‌انگیزی سالم باقی مانده‌اند و چهره‌هایشان آسیب ندیده است.»

آقای وانگ با بررسی یادداشت‌های منتشرنشده حفاری‌های دهه ۱۹۲۰ نشان داده است که تخریب‌های دوره تحوتموس سوم هدفمند و محدود بوده‌اند.

به گفته او، تندیس‌ها در نقاط مشخص و ضعیف مانند گردن، کمر و زانو شکسته شده‌اند. روشی که در مصر باستان به آن «غیرفعال‌سازی» می‌گفتند. مصریان باستان تندیس‌های سلطنتی را «دارای قدرت» و حتی «زنده» می‌دانستند، بنابراین برای بی‌اثر کردن آن‌ها، به عمد در نقاط خاصی مجسمه‌ها را تخریب می‌کردند.

به گفته آقای وانگ: «برخلاف باور رایج، نابودسازی تندیس‌های حتشپسوت ممکن است بیشتر بر پایه ضرورت آیینی صورت گرفته باشد تا از روی تنفر شخصی.»

آقای وانگ تاکید می‌گوید اگرچه حتشپسوت در مقایسه با دیگر فرمانروایان مصر با برنامه‌ای منسجم هدف حذف سیاسی قرار گرفت، اما اقدامات تحوتموس سوم لزوما با انگیزه خصومت شخصی انجام نشده‌اند.

وی می‌نویسد: «درست است که حذف حتشپسوت پیامدهای سیاسی عمیقی داشت، اما لازم است نگاهی ظریف‌تر به اقدامات تحوتموس سوم داشته باشیم. شاید آنچه انجام داد بیشتر برآمده از آیین‌ها و سنت‌ها بوده است تا کینه و خشم.»

منبع: یورونیوز