«دندان دایناسور» راز «آب و هوای زمین» در میلیون‌ها سال قبل را فاش میکند
این دندان‌های فسیل‌شده پرده از وقایعی اقلیمی برداشتند که میلیون‌ها سال قبل رخ داده بودند.
فرادید| پژوهشی تازه نشان می‌دهد دندان‌های فسیل‌شده‌ی دایناسورها می‌توانند همچون شاخص‌های دقیقی از اقلیم باستانی زمین عمل کنند. دانشمندان با بررسی ایزوتوپ‌های اکسیژن در مینای دندان دریافتند جو زمین در دوران دایناسورها مقدار بسیار بیشتری دی‌اکسیدکربن نسبت به امروز داشته و میزان فتوسنتز جهانی کمابیش ۲ برابر نرخ کنونی بوده است.
به گزارش فرادید، دندان‌های دایناسورها که در بسترهای فسیلیِ به‌خوبی حفظ‌شده در آمریکای شمالی، اروپا و آفریقا پیدا می‌شوند، مدت‌هاست مورد توجه دیرین‌شناسان بوده‌اند، اما این پژوهش نشان می‌دهد اهمیت آن‌ها بسیار فراتر از تصورات ماست. مینای دندان گونه‌هایی چون تیرانوسوروس رکس، کاتدوکوس سیبری، اروپاسوروس و کاماراسوروس توانسته نشانه‌های شیمیایی از آنچه این جانوران تنفس کرده و نوشیده‌اند در خود نگه دارد.
راز این کشف در پایداری مینای دندان نهفته؛ یکی از سخت‌ترین و مقاوم‌ترین مواد زیستی طبیعت. «مینا» برخلاف استخوان یا رسوب، در برابر فرسایش و دگرگونی شیمیایی مقاوم است و نسبت‌های ظریف ایزوتوپ‌های اکسیژن را که بازتاب شرایط محیطی آن زمان هستند در خود حفظ میکند. این ایزوتوپ‌ها به‌ویژه نسبت سه گونه طبیعی اکسیژن، به دانشمندان امکان می‌دهند تصویر دقیقی از سطح دی‌اکسیدکربن جو و فعالیت فتوسنتزی بیش از ۱۵۰ میلیون سال پیش به دست آورند.
یافته‌ها نشان می‌دهد در ژوراسیک پسین (نزدیک ۱۵۰ میلیون سال پیش)، غلظت دی‌اکسیدکربن در جو نزدیک ۴ برابر سطح پیش‌صنعتی بوده است. در کرتاسه پسین (۷۳ تا ۶۶ میلیون سال پیش) این مقدار همچنان سه برابر سطح امروزی بوده است.
برخی دندان‌ها حتی ناهنجاری‌هایی در ایزوتوپ‌ها نشان می‌دهند که پژوهشگران آن را نشانه جهش‌های ناگهانی CO₂ می‌دانند. این جهش‌ها احتمال دارد ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی عظیم مانند فوران‌های دِکان تراپس در هند کنونی بوده‌اند؛ فوران‌هایی که در پایان کرتاسه حجم عظیمی از گازهای گلخانه‌ای را وارد جو کردند.
به گفته پژوهشگران، این افزایش چشمگیر در بهره‌وری گیاهان نقش مهمی در شکل‌گیری اقلیم پویای زمین در دوران مزوزوئیک داشته و همچنین بر ساختار زنجیره‌های غذایی اثر گذاشته است. پروفسور اِوا اِم. گریبِلر، بوم‌شناس تکاملی توضیح می‌دهد که این سطح از فتوسنتز موجب افزایش یا کاهش فراوانی گونه‌ها و طول زنجیره‌های غذایی در اکوسیستم شده است.
تا پیش از این، دانشمندان برای برآورد سطح CO₂ گذشته بیشتر به شواهد دریایی و کربنات‌های خاکی متکی بودند؛ اما این روش‌ها همواره با خطای زیادی همراه است. رویکرد مبتنی بر مینای دندان نتیجه‌ی بسیار مستقیم‌تری ارائه می‌دهد. پروفسور توماس توتکن توضیح می‌دهد که این روش به پژوهشگران امکان می‌دهد سهم نسبی اکسیژن حاصل از هوا و آب آشامیدنی را محاسبه کنند.
نویسنده اصلی این پژوهش، دکتر دینگسو فِنگ باور دارد این ابزار تازه می‌تواند درک ما از گذشته زمین را دگرگون کند:
«روش ما دیدگاهی بسیار تازه از گذشته زمین به دست می‌دهد. این روش امکان بررسی ترکیب جو اولیه زمین و میزان بهره‌وری گیاهان آن زمان را فراهم میکند.» او همچنین افزود: «دندان‌های دایناسورها اقلیم بیش از ۱۵۰ میلیون سال را ثبت کرده‌اند و ما تازه داریم پیام آن را دریافت می‌کنیم.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
