تصاویر؛ داستان اولین «گربۀ فضانورد» جهان

فرادید| با وزنی حدود دو و نیم کیلوگرم، ظاهر فلیست هیچ شباهتی به نماینده‌ی پیشرفته‌ترین دانش روز نداشت. اما آرامش و جثه‌ی سبک او باعث شد گزینه‌ای ایده‌آل برای مأموریتی باشد که آغاز جسورانه‌ی ورود فرانسه به «رقابت فضایی» را رقم زد.

به گزارش فرادید؛ فلیست برای ۱۵ دقیقه‌ی سرگیجه‌آور سوار بر یک موشک فرانسوی به آسمان رفت، بی‌وزنی را تجربه کرد و سپس سالم به زمین بازگشت.

فلیست در محفظۀ نگه‌دارنده، قبل از پرتاب به فضا

با این حال، در حالی که حیواناتی مثل سگ لایکا یا شامپانزه‌ی هَم به نمادهای دوران خود تبدیل شدند، داستان فلیسِت به فراموشی سپرده شد.

اما امروز میراث او دوباره زنده شده است؛ آن هم با کمک عکس‌های کمیاب و توجه تازه‌ای که به جایگاه منحصربه‌فردش در تاریخ می‌شود.

چرا فرانسه گربه‌ها را برای پرواز فضایی انتخاب کرد؟

در اوایل دهه‌ی ۱۹۶۰، رقابت میان آمریکا و شوروی، کاوش‌های فضایی را به صحنه‌ای جهانی تبدیل کرده بود. شوروی در سال ۱۹۵۷ «لایکا» را به مدار فرستاده بود و آمریکا در ۱۹۶۱ شامپانزه‌ای به نام «هَم» را روانه‌ی فضا کرد.

فلیست (سمت چپ) یکی از گربه‌هایی بود که برای فرستاده شدن به فضا با هم رقابت می‌کردند

فرانسه تا آن زمان فقط موش به فضا فرستاده بود که این در مقایسه با دستاوردهای دو ابرقدرت ناچیز به‌نظر می‌رسید.

دانشمندان فرانسوی می‌دانستند که برای درک بهتر واکنش بدن انسان در فضا، به حیواناتی پیچیده‌تر نیاز دارند. گربه‌ها که پیش‌تر در پژوهش‌های عصب‌شناسی و رفتاری به‌خوبی مطالعه شده بودند، گزینه‌ای مناسب به‌نظر می‌رسیدند.

محققان مؤسسه‌ی CERMA در این مسیر ۱۴ گربه‌ی ماده خریداری کردند و آن‌ها را برای مأموریت آماده کردند. یکی از آن‌ها با کد «C 341» شناخته می‌شد، اما بعدها با نامی به‌یادماندنی ثبت شد: فلیسِت.

آموزش فضانوردان گربه‌ای

برنامه‌ی آموزشی برای این گربه‌ها سخت و گاهی نگران‌کننده بود. الکترودهایی در مغزشان کار گذاشته شد تا فعالیت عصبی آن‌ها را اندازه‌گیری کنند.

آن‌ها ماه‌ها در معرض شرایط دشوار قرار گرفتند: محفظه‌های تنگ، شبیه‌سازی پرتاب با صدای بلند و دستگاه‌های سانتریفیوژ که شتاب طاقت‌فرسای پرتاب را بازسازی می‌کردند.

همچنین این گربه‌ها تمرین‌های ویژه‌ای داشتند، مثل نشستن در پارچه‌های نگه‌دارنده یا قرار گرفتن در جعبه‌هایی که محیط کپسول فضایی را شبیه‌سازی می‌کرد.

پرتاب فلیسِت به فضا

در اواسط اکتبر ۱۹۶۳، تنها شش گربه در رقابت باقی مانده بودند. روز ۱۷ اکتبر، پژوهشگران «C 341» را به‌عنوان فضانورد اصلی انتخاب کردند.

صبح روز ۱۸ اکتبر ۱۹۶۳، ساعت ۸:۰۹، یک موشک از پایگاه الجزایر پرتاب شد و فلیسِت را به مأموریتی زیرمداری برد.

فلیست پس از بازگشت به زمین

موتور موشک به مدت ۴۲ ثانیه روشن بود و فلیسِت را تحت فشاری نزدیک به ۱۰ برابر جاذبه زمین قرار داد. پس از جدا شدن کپسول، او تا ارتفاع ۱۵۲ کیلومتر اوج گرفت و حدود پنج دقیقه بی‌وزنی را تجربه کرد.

طی پرواز، حسگرها ضربان قلب، تنفس و فعالیت مغزی او را ثبت کردند و میکروفون‌ها صدای نفس‌هایش را ضبط نمودند.

این سفر تنها ۱۳ دقیقه طول کشید، سپس کپسول با چتر نجات فرود آمد و با موفقیت بازیابی شد. فلیسِت زنده ماند و رسماً نامش در تاریخ فضانوردی ثبت شد.

سرنوشت تلخ پس از مأموریت

با وجود این موفقیت، سرنوشت فلیسِت غم‌انگیز بود. دو ماه بعد، دانشمندان او را قربانی کردند تا مغزش را برای بررسی دقیق‌تر اثرات پرواز فضایی مطالعه کنند.

از میان ۱۴ گربه‌ی اولیه، ۱۱ تای آن‌ها در پایان برنامه کشته شدند. تنها استثنا، گربه‌ای با لقب اسکوبیدو بود که به دلیل مشکلات ناشی از الکترودها، نجات یافت و به‌عنوان «نماد گروه پژوهشی» باقی ماند.

تمبرهای یادبود فلیست

میراث و یادبود

پرواز فلیسِت یک نقطه‌ی عطف بزرگ برای فرانسه بود؛ کشوری که تازه به سومین آژانس فضایی غیرنظامی جهان (پس از شوروی و آمریکا) تبدیل شده بود.

مأموریت او اعتبار پژوهش‌های فضایی فرانسه را بالا برد، اما شهرتش هرگز به حیوانات فضانورد دیگر نرسید. دیدن عکس‌هایی با الکترودهایی روی جمجمه‌اش، همراه با رشد جنبش‌های حقوق حیوانات، باعث شد نامش در تاریخ کم‌رنگ‌تر شود.

مجسمۀ برنزی فلیست

با این حال، او به‌طور کامل فراموش نشد. برخی کشورها، از جمله مستعمرات پیشین فرانسه مانند کومور، چاد و نیجر، تمبرهایی با تصویر فلیسِت چاپ کردند؛ هرچند بسیاری او را به اشتباه «فلیکس» نامیدند.

دهه‌ها هیچ یادبودی برای او وجود نداشت، تا اینکه در سال ۲۰۱۷ یک کارزار به رهبری «متیو سرژ گای» بودجه‌ی ساخت یادبودش را فراهم کرد. مجسمه‌ساز بریتانیایی، گیل پارکر، مجسمه‌ای برنزی از فلیسِت ساخت که در دسامبر ۲۰۱۹ در دانشگاه بین‌المللی فضا در شهر استراسبورگ فرانسه رونمایی شد.