معمای حل نشدۀ یک «سرِ سه چهره»

فرادید| این سر سنگی تراشیده‌شده سال ۱۸۵۵ در شهر درومِگ ایرلند کشف شد، نزدیک به ۱۰۰ کیلومتری شمال‌غرب دوبلین. این سر سه‌چهره‌ای احتمالاً توسط سلتی‌ها در قرن نخست میلادی ساخته شده و با یک آیین غیرمسیحی مرتبط بوده است. 

به گزارش فرادید، برپایه‌ی داده‌های موزه ملی ایرلند که این مجسمه در آن نگهداری می‌شود، ارتفاع سر کورلِک ۳۳ سانتی‌متر و بهترین نمونه از نوع خود است. چهره‌ها ابروهای پرپشت، بینی پهن و دهان شکاف‌مانند دارند و یکی از دهان‌ها دارای سوراخ کوچکی در مرکز است. پایین سر نیز سوراخ کوچکی دارد که شاید برای اتصال آن به پایه استفاده می‌شده است. 

در پژوهشی که سال ۱۹۶۰ درباره سرهای سنگی سه‌چهره انجام شد، «آن راس» باستان‌شناس نوشت که «فرقه سر» سنتی ریشه‌دار در جامعه سلتی بوده و با مفاهیم الهی و قدرت ماورایی مرتبط بوده است. ایده این فرقه را ابتدا مورخ یونانی باستان، دیودوروس سیکولوس مطرح کرد که در قرن نخست پیش از میلاد نوشت سلتی‌ها علاقه داشتند سر دشمنان خود را قطع کرده و به گردن اسب‌هایشان آویزان کنند. با این حال، معنای دقیق سر کورلِک هنوز مورد بحث است. 

در یک سخنرانی در سال ۲۰۲۳، جاناتان اسمیت مورخ چند احتمال درباره معنای این مجسمه مرموز پیشنهاد داد: ممکن است نماینده خدای سلتی «لوگ» بوده و روی ستون به عنوان نماد باروری قرار می‌گرفته است. لوگ استاد صنعتگری بود و سه چهره شاید نمایانگر فناوری‌های مختلف باشند. این تعبیر نشان می‌دهد سر کورلِک احتمالاً در جشن برداشت سلتی «لوگناسا» استفاده میشده است. 

بنا به نظر اسمیت، سر کورلِک ممکن است حتی نماد تخریب بوده باشد. «درومِگ» (Drumeague) محل کشف این اثر، در ایرلندی به معنای «تپه مرگ» است و بدن یک انسان قربانی‌شده از عصر آهن هم نزدیک آن پیدا شده است. این مرد مانند سایر اجساد مرداب، به سه روش کشته شده بود: خفه‌شده، کوبیده‌شده و گلویش بریده شده بود. 

گذشته از اینکه سر کورلِک با قربانی انسانی مرتبط بوده یا نه، باستان‌شناسان معتقدند مردم ایرلند قرون وسطی باور داشتند که این مجسمه غیرمسیحی نفرین شده و بنابراین آن را بین قرن‌های ۱۰ تا ۱۳ دفن کردند تا سنت‌های دینی سلتی اولیه را سرکوب کنند.

مترجم: زهرا ذوالقدر