کشف قلعۀ نظامی دوران فراعنه در صحرای سینا

فرادید| این کشف شگفت‌انگیز ما را با جنبه‌های تازه‌ای از سامانه پیشرفته دفاعی مصر باستان آشنا می‌کند؛ شبکه‌ای که مرزهای شرقی کشور و مسیر راهبردی اصلی میان مصر و فلسطین باستان را ایمن می‌کرد. 

به گزارش فرادید، این دژ تازه کشف‌شده یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین سازه‌های نظامی است که تاکنون در امتداد جاده حوروس یافت شده، گذرگاهی حیاتی که هم نقش نظامی و هم تجاری برای فراعنه ایفا می‌کرد. جاده نظامی حوروس که در امتداد مرز شمال‌شرقی مصر امتداد دارد، شریان اصلی ارتباط، حمل‌ونقل و دفاع در دوران باستان بود. کشف اخیر در تل الخروبه، داده‌هایی بی‌سابقه از نبوغ نظامی و برنامه‌ریزی راهبردی فراعنه دوران پادشاهی نوین (بین 3100 تا 3600 سال قبل) ارائه می‌دهد. 

کشفی یادمانی

دژ تازه کشف‌شده، مساحتی نزدیک به ۸۰۰۰ متر مربع دارد؛ یعنی کمابیش سه برابر بزرگ‌تر از دژی که در حفاری‌های دهه ۱۹۸۰ نزدیک همین محل یافت شده بود. باستان‌شناسان بخشی از دیوار جنوبی را نمایان کرده‌اند که ۱۰۵ متر طول و ۲٫۵ متر ضخامت دارد و ورودی ثانویه‌ای به عرض حدود ۲٫۲ متر نیز در آن شناسایی شده است. 

در کاوش‌ها، یازده برج دفاعی و بخش‌هایی از دیوارهای شمالی و غربی از جمله برج شمال‌غربی هم کشف شد. این محوطه چالش‌های بسیاری به همراه داشت، زیرا تپه‌های شنی متحرک قرن‌ها بخش‌های بزرگی از ساختار باستانی را مدفون کرده بودند. 

طراحی نظامی بی‌نظیر

یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز این دژ، دیواری زیگزاگی به طول حدود ۷۵ متر است که از سمت غربی دژ عبور می‌کند. این دیوار بنا را از شمال به جنوب تقسیم کرده و بخشی مسکونی را در بر می‌گیرد که شاید محل اقامت سربازان بوده است. این طرح پیچیده گواه پیشرفت چشمگیر مهندسی معماری و نظامی در دوران پادشاهی نوین است و نشان می‌دهد مهندسان مصری چگونه خودشان را با شرایط سخت بیابانی تطبیق داده و در عین حال، استحکامات دفاعی قدرتمندی داشتند. 

نگاهی به زندگی روزمره

افزون بر بقایای معماری، باستان‌شناسان مجموعه‌ای از قطعات سفالی و اشیاء پایه‌ای را زیر یکی از برج‌ها کشف کردند. این اشیاء مربوط به نیمه نخست دودمان هجدهم بوده و شامل دسته کوزه‌ای مُهرشده به نام فرعون تحوتمس اول می‌شود که ارتباط مستقیم دژ با خاندان سلطنتی را تأیید می‌کند. 

همچنین سنگ‌های آتشفشانی یافت شده‌اند که انگار از جزایر یونانی از راه دریا وارد مصر شده‌اند و نشان از شبکه‌های گسترده بازرگانی و تدارکاتی دارند که از مرزهای مصر پشتیبانی می‌کردند. وجود تنور بزرگ نان‌پزی و بقایای خمیر سخت‌شده هم نشان می‌دهد این دژ یک پادگان خودکفا بوده که امکانات لازم برای پخت نان و زندگی روزمره را داشته است. 

مراحل مختلف ساخت و بازسازی

پژوهش‌های آغازین نشان می‌دهد این دژ در قرون مختلف مراحل گوناگونی از بازسازی و تغییرات را پشت سر گذاشته است. برای نمونه، ورودی جنوبی چندین بار بازطراحی شده که شاید با هدف تقویت سیستم دفاعی یا انطباق با نیازهای تاکتیکی جدید انجام شده است. این تغییرات در معماری، بیانگر تعهد دیرین مصریان به حفظ امنیت مرزهای شرقی در دوره‌های گوناگون سلطنت است. 

بخشی از یک شبکه راهبردی

این دژ بخشی از زنجیره‌ای از استحکامات است که در امتداد جاده نظامی حوروس ساخته شده‌اند، مسیری که از دلتای نیل تا سرزمین شام امتداد داشته و گذرگاه تجاری و خط مقدم دفاعی محسوب می‌شده است. دژهایی مشابه در مناطقی مانند تل هبوه، تل البرج و تل البیض نیز کشف شده‌اند که همگی به همان دوره تاریخی تعلق دارند. 

کارشناسان باور دارند دژ تل الخروبه نقش مهمی در حفاظت از مرزهای شرقی مصر و نظارت بر تردد در امتداد جاده ساحلی داشته که به سمت فلسطین و سوریه باستان امتداد می‌یافت. 

برنامه تیم باستان‌شناسی اینست که حفاری‌ها را برای آشکارسازی بخش‌های باقی‌مانده دیوارها و تأسیسات جانبی ادامه دهد، از جمله بندرگاهی نظامی نزدیک ساحل مدیترانه که شاید برای تهیه تدارکات نیروها و انتقال کالا و منابع به دژ استفاده می‌شده است. 

با وجود شرایط دشوار بیابانی، باستان‌شناسان امید دارند اکتشافات آینده بتواند تصویر کامل‌تری از شبکه دفاعی مصر باستان ارائه دهد که روزگاری ایمنی مرزهای کشور را تضمین می‌کرد. 

مترجم: زهرا ذوالقدر