کشتی 1700 ساله در هنگام آب‌تنی در دریا کشف شد
تنها دو متر زیر آب‌های فیروزه‌ای «پلایا دِ پالما»، باستان‌شناسان یک کشتی بازرگانی رومی که حدود ۱۷۰۰ سال پیش غرق شده را در وضعیتی استثنائی یافته‌اند.
فرادید| این کشتی که نزدیک یکی از پرطرفدارترین سواحل گردشگری مایورکا کشف شده، با نام «سِس فونتانِیِس» دریچه‌ای بی‌نظیر به تجارت، کشتی‌سازی و زندگی روزمره رومیان در اواخر دوران امپراتوری در مدیترانه‌ی غربی می‌گشاید.
به گزارش فرادید، این کشتی نخستین بار توسط یک ساکن محلی به نام فلیکس آلارکون دیده شد؛ او هنگام آب‌تنی صبحگاهی در دریا، قطعاتی از چوب باستانی را دید که از بستر دریا بیرون زده بود. گزارش او به مقامات میراث فرهنگی جزیره، به انجام کاوش‌های زیرآبی گسترده انجامید. کارشناسان خیلی زود تأیید کردند این کشتی ۱۲ متری که مملو از صدها آمفورا یا کوزه‌های حمل مواد غذایی بود، به حدود نیمه‌ی سده‌ی چهارم میلادی تعلق دارد.
باستان‌شناسان باور دارند این کشتی از «کارتاخنا» (یکی از بنادر مهم رومی در کرانه‌ی جنوبی اسپانیا) حرکت کرده و حامل روغن زیتون و «گاروم» (سس ماهی تخمیرشده که در سراسر امپراتوری رواج داشت) بوده است. یک سکه‌ی ضرب‌شده در «سیسیا» (کرواسی امروزی) در حدود ۳۲۰ میلادی که زیر دکل کشتی پیدا شد، به تاریخ‌گذاری دقیق کمک کرد.
حفظ استثنائی زیر شن‌ها
به‌گفته‌ی پروفسور انریکه گارسیا از دانشگاه جزایر بالئاریک، وضعیت کشتی خارق‌العاده است. او توضیح می‌دهد: «کشتی پس از غرق شدن به‌سرعت با شن پوشیده شده؛ همین اتفاق آن را از اکسیژن دور نگه داشته و مانع فرسایش زیستی شده است.» ده‌ها آمفورا همچنان مُهر و موم‌شده باقی مانده‌اند و بخش‌هایی از بدنه و عرشه‌ی کشتی ساختار اصلی خود را حفظ کرده‌اند.
از جمله یافته‌ها می‌توان به دو کفش چرمی، یک مته‌ی نجاری (که احتمالاً برای تعمیرات داخل کشتی استفاده می‌شده) و یک چراغ روغنی با تصویر الهه «دیانا» (نماد شکار و ماه) اشاره کرد. برخی آمفوراها نیز دارای مُهرهای مسیحی اولیه هستند که گواه دوره‌ی گذار میان باورهای غیرمسیحی و مسیحی در اواخر دوران روم است.
نشانه‌های دست‌نویس روی آمفوراهای کشتی غرق‌شده اطلاعات ارزشمندی در اختیار تاریخ‌نگاران قرار می‌دهد
سرنخ‌هایی از تجارت و اقتصاد روم
بارِ کشتی مجموعه‌ای ارزشمند از شواهد نوشتاری فراهم کرده است. بسیاری از آمفوراها دارای نوشته‌های رنگی هستند که اطلاعاتی درباره‌ی تولیدکنندگان، محتوا و کدهای مالیاتی ارائه می‌کنند. پژوهشگران دانشگاه کادیس به سرپرستی پروفسور داریو بِرنال این مجموعه را یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های کشف‌شده از این نوع در اسپانیا توصیف کرده‌اند.
برنال می‌گوید: «این نوشته‌ها شبکه‌های اداری و تجاری را نشان می‌دهند که تجارت رومی را پشتیبانی می‌کردند. دست‌کم هفت فرد در برچسب‌گذاری ظروف نقش داشته‌اند و این موضوع نشانه مقیاس سازمان صنعتی پشت تجارت مدیترانه‌ای است.»
تحلیل‌های آزمایشگاهی نشان داده که خاک رسِ این آمفوراها از جنوب‌شرقی اسپانیا آمده و این موضوع نقش منطقه‌ی «مورثیا» را به‌عنوان مرکز تولید روغن و سس ماهی در اواخر باستان تأیید می‌کند. جالب اینکه پنج نوع آمفورای ناشناخته هم شناسایی شده که ممکن است به پژوهشگران کمک کند مسیرهای تجاری خاص در مدیترانه‌ی غربی را در آینده ردیابی کنند.
بقایایی نادر از اواخر دوران باستان
یافتن کشتی‌های غرق‌شده از اواخر دوران امپراتوری روم بسیار نادر است؛ زیرا بیشتر آن‌ها مدت‌ها پیش از تلاش‌های مدرن برای حفظ آثار، از بین رفته یا غارت شده‌اند. بنابراین کشتی «سِس فونتانِیِس» فرصتی بی‌نظیر برای مطالعه‌ی فنون کشتی‌سازی، تدارکات تجاری و زندگی روزمره‌ی دریانوردانی فراهم می‌کند که میان ایبریا، شمال آفریقا و جزایر بالئاریک فعالیت داشتند.
این کاوش همچنین اطلاعات بیشتری درباره‌ی پیشینه‌ی رومی مایورکا ارائه می‌دهد. این جزیره سال ۱۲۳ پیش از میلاد توسط «کوئینتوس کاسیلیوس متلوس بالئاریکوس» تسخیر شد و به توقفگاهی راهبردی در مدیترانه‌ی غربی تبدیل شد. در سده‌ی چهارم میلادی، منطقه‌ی پلایا د پالما بندر-تالاب بوده که بعدها با رسوبات پر شده و پناهگاهی برای کشتی‌ها در هنگام طوفان فراهم می‌کرده، شاید همان پناهگاهی که کشتی غرق‌شده هم به‌دنبال آن بوده است.
کشتی و محموله‌ی آن که زیر لایه‌های شن پوشیده شده بودند، ۱۷۰۰ سال بر بستر دریا باقی ماندند
حفاظت و نمایش آینده
بخش‌های چوبی کشتی همچنان زیر شن‌ها در محل باقی مانده‌اند، اما آمفوراها و دیگر اشیاء برای حفاظت به مراکز تخصصی منتقل شده‌اند. به‌گفته‌ی دکتر کارلوس دِ خوان از دانشگاه والنسیا، برنامه‌هایی در جریان است تا بدنه‌ی کشتی نه به‌شکل یکپارچه بلکه بخش‌به‌بخش بازیابی شود؛ زیرا ستون فقرات آن طی طوفان‌های قبلی جدا شده است.
پس از بیرون آوردن، هر قطعه‌ی چوبی در مخازن آب شیرین قرار خواهد گرفت تا نمک‌ها و میخ‌های زنگ‌زده از آن خارج شود؛ سپس با مواد لازم تثبیت خواهد شد. فرآیند کامل حفاظت و بازسازی دست‌کم پنج سال طول خواهد کشید و پس از آن، کشتی به‌عنوان بخش مرکزی از میراث دریایی مایورکا به نمایش عمومی درخواهد آمد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
