کشف «استادیوم» ۲ هزارساله در کنار یک درّۀ عمیق

فرادید| بنا به گزارشی از نشریه «باستان‌شناسی آناتولی»، باستان‌شناسان کاوش در یک استادیوم دوران رومی را آغاز کرده‌اند؛ سازه‌ای که بر فراز دره‌های تماشایی منطقه اولوبِِی در استان اوساک قرار دارد. این کشف می‌تواند شهر باستانی بلاندوس را به یکی از شاخص‌ترین چشم‌اندازهای باستان‌شناختی در غرب ترکیه تبدیل کند. 

به گزارش فرادید، باستان‌شناسان در ارتفاعات فلاتی که با باد تراش خورده، استادیومی از دوران روم را کشف کرده‌اند که در گذشته دروازه ورود مسافران به «بلاندوس» بوده؛ شهری که نخستین بار به‌دست سربازان مقدونی پس از لشکرکشی اسکندر مقدونی به آناتولی بنیان‌گذاری شد. این سازه که بر فراز صخره‌های دره عظیم اولوبِی قرار گرفته، اکنون بُعدی تازه به مکانی بخشیده که همواره به دلیل موقعیت قلعه‌وار و چشمگیر خود شناخته می‌شد. 

این کشف نشان‌دهنده نخستین فصل جدی کاوش در استادیومی است که نزدیک به دو هزار سال مدفون بوده است. یافته‌های اولیه حاکی از آنست که بلاندوس (شهری با اندازه متوسط در دوران باستان)، ممکن است تصویر خود را میان چشم‌اندازهای برجسته غرب ترکیه دگرگون کند. 

رونمایی از یک استادیوم بر لبه برای نخستین بار

کاوش‌های امسال هدف روشنی داشت: آشکارسازی کامل استادیومی به طول ۱۴۰ متر و عرض ۳۷ متر، که درست کنار دروازه یادمانی شهر ساخته شده است. میان شهرهای کهن آناتولی، شهرهایی که چنین سازه‌ای را در ورودی خود داده باشند؛ آن هم با چشم‌اندازی مشرف به دره‌ای با عمق چند صد متر، بسیار اندک هستند. 

باستان‌شناسان تاکنون اجزای مهم معماری آن را آشکار کرده‌اند؛ از جمله پلکانی ورودی که در شیب صخره تراشیده شده، دیوارهای عظیم نگهدارنده برای ایجاد ثبات در زمین ناهموار و کانال آبرسانی سنگ‌بری‌شده‌ای که به مجموعه حمام رومی مجاور آب می‌رساند. این سیستم هیدرولیک که مستقیم در سنگ بستر تراشیده شده، گواه مهارت پیشرفته بلاندوسی‌ها در مدیریت آب در دوره رومیان اولیه است. 

سرپرست کاوش، شریف سویلر اعلام کرده که احتمال دارد این استادیوم به قرن نخست میلادی تعلق داشته باشد، هرچند بررسی‌های بیشتر می‌تواند تاریخ‌گذاری دقیق‌تری ارائه دهد. 

بلاندوس شهری با اندازه متوسط بوده و ابعاد استادیوم هم این مقیاس را نشان می‌دهد. اما قرارگیری آن در ورودی شهر، ارزش یادمانی آن را بسیار فراتر از آن چیزی می‌برد که پیش از این گمان می‌کردیم. 

کاوش‌های امسال بر آشکارسازی استادیوم رومی با ابعاد ۱۴۰ در ۳۷ متر متمرکز است؛ سازه‌ای که درست کنار ورودی یادمانی شهر قرار دارد

تاریخچه شهر باستانی بلاندوس

اگرچه نام بلاندوس در منابع تاریخی دوران هلنیستی برده شده، اما شکل‌گیری آن به دهه‌های پرآشوبِ پس از لشکرکشی اسکندر مقدونی در قرن چهارم پیش از میلاد بازمی‌گردد. پس از فتح آناتولی توسط مقدونیان، مناطق مرتفع استراتژیک در غرب آناتولی به‌عنوان شهرهای پادگانی سازمان‌دهی شدند. بلاندوس که بر یک سکوی طبیعی محصور میان شاخه‌های دره اولوبِی قرار داشت، یکی از آن‌ها بود. 

موقعیت مرتفع شهر، امکان کنترل مسیرهای پیرامونی را فراهم می‌کرد و تنها ورودی باریک آن، نوعی دژ طبیعی ایجاد کرده بود. رومیان بعدها با افزودن حمام‌های عمومی، خیابان ستون‌دار، مقبره‌های یادمانی و سازه‌های آبرسانی، ساختار شهری آن را گسترش دادند. این لایه‌های متوالی، بلاندوس را به شهری با ترکیبی از برنامه‌ریزی نظامی هلنیستی و معماری شهری رومی بدل کرد. 

اکنون کشف دوباره استادیوم، مهر تأییدی بر این هویت دوگانه است. قرارگیری آن در آستانه ورود به شهر، نمادی از هویت شهری و نظم حکومتی بوده و مکانی برای مسابقات ورزشی، آیین‌ها و تشریفات در برابر مناظر صخره‌ای دره. 

باستان‌شناسان در حال حفاری بخش‌های تازه شناسایی‌شده ورزشگاه رومی در بلاندوس هستند و دیوارهای تراس و سازه‌های سنگ‌تراشیده را آشکار می‌کنند

چشم‌اندازی غنی از یادمان‌ها؛ از معبد دمتر تا سنگ‌های سه‌گانه

استادیوم تازه کشف‌شده تنها یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد بلاندوس است. این شهر میزبان ۹ قنات (آبگذر) بازسازی‌شده است که فلات را قطع می‌کنند، دارای مقبره‌ای باشکوه ۲ هزارساله متعلق به یک خانواده اشرافی است و یک خیابان ستون‌دار طولانی دارد که عناصر رومی و بیزانسی در آن در هم آمیخته‌اند. 

نزدیک مرکز شهر، معبدی متعلق به دمتر قرار دارد که ارتباط بلاندوس با آیین‌های کشاورزی جهان باستان را نشان می‌دهد. در سوی دیگر شهر، سه سنگ ایستاده هستند که گاه با استون‌هنج کوچک مقایسه می‌شوند و چشم‌اندازی اسرارآمیز به محیط می‌بخشند. 

زیر فلات، ده‌ها مقبره صخره‌ای در شیب دره ایجاد شده‌اند که منظری لایه‌لایه از تدفین‌های باستانی را شکل داده‌اند؛ منظری که در منطقه نظیر ندارد. مجموع این ویژگی‌ها سبب شده باستان‌شناسان بلاندوس را یکی از خوش‌منظرترین و منحصربه‌فردترین شهرهای باستانی ترکیه بدانند. 

دروازه باشکوه بلاندوس که ورودی اصلی شهر در دوره روم را مشخص می‌کند

مترجم: زهرا ذوالقدر