«تونل اوپالینوس»؛ شاهکار مهندسی باستان که 2500 سال قبل ساخته شد

فرادید| تونل باستانی اوپالینوس که حدود سال ۵۵۰ پیش از میلاد ساخته شد، یکی از نخستین پروژه‌های تونل‌سازی در مقیاس بزرگ در تاریخ است. حفر این تونل با طول بیش از ۱۰۰۰ متر، از دو نقطه آغاز شد که در میانه مسیر به شکلی بسیار نزدیک به هم رسیدند که نشان‌دهنده مهارت‌های برنامه‌ریزی و نقشه‌برداری شگفت‌انگیز آن دوران است. 

به گزارش فرادید، اوپالینوس که این تونل را طراحی کرد و ساخت، احتمالاً از اصول هندسه برای هم‌راستا کردن تونل‌ها و همچنین تغییر مسیر آن‌ها برای اجتناب از سنگ‌های سخت استفاده کرده است. این تونل به‌عنوان یک آبراهه بیش از ۱۱۰۰ سال کار کرد و دوام داشته و اهمیت آن در تأمین آب ساموس اثبات‌شده است. 

اوپالینوس مهندس اهل شهر مگارا از اصولی استفاده کرد که امروزه به‌خوبی شناخته شده‌اند

حتی بر پایه استانداردهای امروزی، تونل اوپالینوس یک دستاورد مهم مهندسی است که نبوغ مردم باستان را به نمایش می‌گذارد. اوپالینوس مهندس اهل شهر مِگارا در ساخت این تونل از اصول هندسه استفاده کرد که چند قرن بعد توسط اقلیدس به شکل منظم در آمده بود. 

این تونل توسط «هرودوت» نام برده شده و بدون گزارش او احتمالاً کشف نمی‌شد:

«من بیش از حد معمول به تاریخ مردم ساموس پرداخته‌ام، زیرا آن‌ها بانی سه مورد از بزرگ‌ترین شاهکارهای ساختمانی و مهندسی در جهان یونانی هستند: نخستین آن‌ها تونلی با طول تقریبی ۱٫۶ کیلومتر، عرض ۲٫۴ متر و ارتفاع ۲٫۴ متر است که کاملاً از پایه تپه‌ای به ارتفاع حدود ۲۷۴ متر عبور کرده است. طول کامل آن دارای یک حفره دوم به عمق حدود ۹٫۱ متر و عرض تقریباً ۰٫۹ متر است که آب را از منبع فراوانی از طریق لوله‌ها به شهر هدایت میکرد. این کار توسط مردی اهل مگارا به نام اوپالینوس، پسر نائوستروفوس انجام شد.» (هرودوت، تاریخ‌ها ۳.۶۰) 

تونل اوپالینوس در ساموس در فهرست میراث جهانی یونسکو 

این تونل به مدت ۱۱۰۰ سال آب تازه شهر پیتاگورئون (پایتخت باستانی ساموس) را تأمین می‌کرد. تونل آب را از چشمه‌ای داخلی می‌گرفت که حدود ۵۲ متر بالاتر از سطح دریا و نزدیک روستای مدرن آیادس قرار داشت و حدود ۴۰۰ متر مکعب آب در روز تخلیه می‌کرد. این چشمه بعدها پوشانده شد. 

دو دهانه مستطیلی، هر کدام به اندازه ۲۸ در ۲۶ سانتی‌متر، آب را به مخزن بزرگی با نقشه تقریبی بیضوی هدایت می‌کردند. پانزده ستون سنگی بزرگ، سقف سنگی عظیمی را نگه می‌داشتند. به این ترتیب چشمه کاملاً از دید دشمنان پنهان شد. ساخت این مخزن سبب شد خروجی چشمه چند متر پایین‌تر برود. 

این تونل همراه پیتاگورئون و هراِیون نزدیک ساموس در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و سال ۲۰۱۷ به‌عنوان یک اثر بین‌المللی شاخص مهندسی عمران تاریخی معرفی شد.

مترجم: زهرا ذوالقدر