عکس؛ آبیاری باغ ایرانی با قنات «باغ بالا»؛ مهم‌ترین قنات‌های محله ونک را بشناسید
محله ده ونک از جمله محله‌هایی است که اغلب قنات‌های قدیمی آن هنوز جاری و ساری است و هنوز هم به فضای سبز این محله زندگی می‌بخشند.
نمونه‌اش قنات «باغ بالا» که از زیر زندان اوین به سمت ده ونک روانه می‌شد و از باغ مستوفیالممالک سر درمی‌آورد. هنوز هم آب این قنات با گذر از باغ نوادگان مستوفیالممالک، به ضلع شمالی باغ ایرانی ده‌ونک می‌رسد و این باغ را سیراب می‌کند.
«سید مهدی اعرابی» تهران‌پژوه، درباره هویت تاریخی این قنات‌ها می‌گوید: «میرزا یوسف آشتیانی نخستین قنات را در ده‌ونک ساخت. اهل یزد بود و سنت حفر قنات را هم از همین شهر سوغات آورده بود. قنات‌هایی که به دستور مستوفیالممالک در ده‌ونک حفر شدند آب را از بالادست به سمت این روستا روانه می‌کردند و بعد از آبیاری مزارع و باغ‌ها به سمت امیرآباد روانه می‌شدند. قنات باغ بالا یکی از معروف‌ترین قنات‌های ده‌ونک بود که از زیر زندان اوین می‌گذشت و سر از باغ مستوفی کالممالک درمی‌آورد.این قنات هنوز هم زنده است و آب جاری در آن با گذر از باغ نوادگان مستوفی سر از باغ ایرانی ده‌ونک یا همان بوستان مختاری درمی‌آورد. باغ را آبیاری می‌کند و به سمت پایین روانه می‌شود.»
اعرابی با بیان اینکه اغلب زمین‌های ده‌ونک زمین کشاورزی و باغ بود، چنین ادامه می‌دهد: «مردم برای تأمین آب، چاه‌های خانگی حفر کرده بودند و آب قنات را به این چاه‌ها می‌رساندند. تا دهه ۵۰ ونک همچنان همین شکل را داشت. اول دهه ۶۰ بود که این روستا به لوله‌کشی آب آشامیدنی دسترسی پیدا کرد و استفاده از آب قنات‌ها کمتر شد. قنات چمن، بزرگ‌ترین قنات ده‌ونک بود. قنات باغ خوییک هم قنات دیگری بود که به زمین‌های کشاورزی ونک می‌رسید و قنات دیگری در شمال روستا جاری بود که به آن قنات توتستان می‌گفتند. قنات غربی روستای ده‌ونک هم آب را به ۲ آسیاب قدیمی ده‌ونک می‌رساند تا گندم‌های کاشته شده در روستا را آسیاب کند. قنات قلعه، آب قلعه ارامنه را تأمین می‌کرد و قنات باغ مقبره زمین چمنی را که حالا در اختیار دانشگاه‌الزهرا(س) است آبیاری می‌کرد. قنات دیگری هم در ده‌ونک بود به نام قنات زیر باغ نو و همچنین قنات باغ بالا.»
منبع: همشهری
