علت و درمان درد مچ دست
مچ دست و دست، ساختار‌های پیچیده‌ای هستند که از استخوان‌های بیشمار، مفاصل بین این استخوان‌ها، رباط‌هایی که آنها را ثابت نگه می‌دارند و ماهیچه‌هایی که قدرت و حرکت شما را فراهم می‌کنند، تشکیل شده است. مشکلات دست و مچ آن می‌تواند ناشی از استفاده بیش از حد، آسیب دیدگی یا تغییراتی که به طور طبیعی در بدن شما ایجاد می‌شود، باشد.
مچ دست و دست، ساختار‌های پیچیده‌ای هستند که از استخوان‌های بیشمار، مفاصل بین این استخوان‌ها، رباط‌هایی که آنها را ثابت نگه می‌دارند و ماهیچه‌هایی که قدرت و حرکت شما را فراهم می‌کنند، تشکیل شده است. شما در طول یک روز، در حین فعالیت‌هایی مانند آماده شدن صبحگاهی، خوردن غذا، تایپ کردن و نوشتن از دست، انگشتان و مچ دست خود استفاده بسیاری می‌کنید. ماهیچه‌هایی که انگشتان شما را حرکت می‌دهند در دست قرار دارند و به سوی مچ دست کشیده شده‌اند که شبکه‌های بسیار پیچیده‌ای را ایجاد می‌کند. مشکلات دست و مچ آن می‌تواند ناشی از استفاده بیش از حد، آسیب دیدگی یا تغییراتی که به طور طبیعی در بدن شما ایجاد می‌شود، باشد.
این ساختار پیچیده را می‌توان به سه قسمت تقسیم کرد: انگشتان، دست و مچ دست. هر انگشت، از سه استخوان تشکیل شده است؛ به جز انگشت شست که دو استخوان دارد. پنج استخوان متاکارپال، دست را تشکیل می‌دهند. مچ دست از هشت استخوان کوچک تشکیل شده است که در مجموع استخوان‌های کارپال نامیده می‌شوند. استخوان‌های ساعد، یعنی استخوان زند زبرین و زند زیرین، به کارپال متصل می‌شوند و آنچه که ما آن را مفصل مچ دست می‌دانیم را تشکیل می‌دهند.مچ دست دارای رباط‌های مختلفی است که هر یک از استخوان‌های کارپال را به سایر استخوان‌های ساعد و انگشتان متصل می‌کنند. استخوان‌ها با رباط به یکدیگر متصل می‌شوند که به فراهم شدن ثبات کمک می‌کنند. رباط‌های بسیاری وجود دارند که هر یک از استخوان‌ها را به مچ و دست، متصل می‌کنند. هرگونه آسیب به هر یک از این رباط‌ها می‌تواند منجر به درد و بی‌ثباتی در دست یا مچ دست شود.
در درون دست، عضلات بسیاری وجود دارد که به حرکت هر یک از انگشتان دست کمک می‌کنند. برخی از این عضلات دارای تاندون‌هایی هستند که از مچ دست تا استخوانی به نام تونل کارپال کشیده شده‌اند و تونل کارپال با بافت نرمی که می‌تواند التهاب را در این تاندون‌ها به دام بیاندازد، پوشانده شده است. التهاب در این ناحیه می‌تواند منجر به درد، ضعف و حتی بی‌حسی در دست و انگشتان دست شود.
حقایقی اجمالی درباره‌ی درد مچ دست
- آسیب دیدن هریک از قسمت‌های مچ دست نظیر استخوان‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها و… می‌تواند باعث درد در این ناحیه بشود.
- درد مچ دست که به‌طور مداوم حس می‌شود، اغلب به دلایلی نظیر «آسیب فشار تکراری» (عارضه‌ای که معمولا علت آن کار زیاد با کامپیوتر است) و التهاب مفاصل رخ می‌دهد.
- این درد ممکن است در بلندمدت هم ایجاد بشود.
علت درد مچ دست
دلایل درد مچ دست بسیار متنوع است. ممکن است این نوع از درد به‌خاطر خستگی یا دلایل جدی‌تری رخ بدهد. به‌طور معمول، شایع‌ترین علت درد، ضربه است. تحت فشار قرار گرفتن اعصابی که از این ناحیه دست عبور می‌کنند نیز یکی از دلایل ایجاد درد است. رایج‌ترین دلایل به قرار زیر هستند:
۱. نشانگان مجرای مچ دستی یا سندروم تونل کارپ
این سندروم وضعیتی است که با ضخیم شدن رباط دست رخ می‌دهد و اعصاب را تحت فشار قرار می‌دهد. وقتی اعصاب تحت فشار قرار می‌گیرند، درد، بی‌حسی و ضعف در دست‌ها به‌وجود می‌آید. افرادی که دچار چاقی مفرط هستند یا به دیابت و آرتروز مبتلا هستند بیشتر در خطر این سندروم هستند. این مشکل به‌خاطر فعالیت‌های زیاد دست نظیر بلند کردن اشیا، تایپ کردن و استفاده از اشیایی که باعث حرکت دست می‌شوند نیز ایجاد می‌شود.
۲. آرتروز
آرتروز نیز باعث التهاب مفاصل می‌شود و نتیجه‌ی ساییدگی غضروف استخوان‌هاست. این موضوع می‌تواند مفاصل بخش‌های مختلفی ازجمله مفصل دست را تحت تأثیر قرار بدهد. این مشکل بیشتر در افراد میان‌سال و مسن دیده می‌شود و سابقه‌ی ارثی آن نیز در ابتلا بی‌اثر نیست.
۳. آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید (رماتیسم مفصلی) یکی از بیماری های خودایمنی است که طی آن سیستم ایمنی بدن، بافت‌های سالم را از بین می‌برد و اگر مفاصل دست تحت تأثیر قرار بگیرند، درد مچ دست ایجاد می‌شود.
۴. بیماری دِکوروان
این بیماری باعث می‌شود تا تاندون‌ها و مچ دست در ناحیه‌ی پوشش اطراف شست ملتهب و متورم بشود. علت دقیق دکوروان مشخص نیست، اما در بیشتر موارد به‌خاطر کار کردن زیاد با دست یا صدمه و ضربه دیدن ایجاد می‌شود. از علائم آن می‌توان به صدای مفاصل در قسمت داخل مچ اشاره کرد. تورم و ضعف در مچ، ساعد و شست نیز از سایر نشانه‌ها است.
۵. سندروم آسیب فشار تکراری
همان‌طور که از نام این سندروم مشخص است، علت ابتلا به آن انجام مداوم کارهای دستی مانند تایپ کردن و بافتن و… است. کار کشیدن زیاد از مچ دست باعث تورم و فشار آمدن به اعصاب اطراف آن می‌شود. این سندروم مفاصل مختلفی ازجمله مچ دست را در بدن درگیر می‌کند.
۶. آسیب شدید فیبروکارتیلاژ مثلثی
غضروف رشته‌ای (فیبروکارتیلاژ) در قسمت صورتی مچ دست قرار دارد و مانند لایه یا پوششی حمایتی برای استخوان‌های کوچک عمل می‌کند. ممکن است غضروف در طول زمان ازبین برود یا بر اثر صدمه پاره بشود.
۷. تاندونیت مچ دست
تاندونیت نیز ازجمله انواع درد مچ دست است که به‌خاطر پارگی‌های جزئی، آزردگی و التهاب مچ ایجاد می‌شود. این وضعیت هم معمولا به‌خاطر کار کشیدن زیاد از مچ دست رخ می‌دهد.
۸. آماس مچ دست
بورس یا کیسه‌ی سینوویال، کیسه‌ای حاوی مایع سینوویال است که بین دو بافت قرار می‌گیرد و حرکت آنها را نسبت به هم ساده می‌کند. وقتی این کیسه‌ها ملتهب می‌شوند، تورم رخ می‌دهد. این مشکل در نقاط مختلف بدن مثل مچ دست رخ می‌دهد. از علائم آن می‌توان به ناراحتی در مچ دست، قرمز شدن این ناحیه و تورم اشاره کرد.
۹. کیست گانگلیون
این درد مچ دست به‌خاطر کیست‌های بافت نرمی است که با مایع پر شده‌اند و اغلب روی مچ دست در مقابل کف دست و ناحیه‌ی مفاصل کف دست ایجاد می‌شوند. کیست‌های کوچک‌تر معمولا بیشتر از کیست‌های بزرگ‌تر آسیب ایجاد می‌کنند.
۱۰. رگ‌به‌رگ شدن مچ دست
رگ‌به‌رگ شدن یا پیچ خوردن مچ دست معمولا زمانی ایجاد می‌شود که مچ به‌شکل برعکس و به‌سمت عقب خم می‌شود و پیچ می خورد. این خمیدگی و پیچ‌خوردگی در برخورد با زمین و سطحی مشخص رخ می‌دهد و باعث کشیدگی رباط دست می‌شود.
علائم درد مچ دست
بنابه دلایل مختلف وقوع درد، نشانه‌های درد مچ دست می‌تواند متفاوت باشد. برخی از افراد این درد را آزادهنده و متداوم تعریف می‌کنند و در برخی دیگر از افراد درد به‌شکل تیزتر و غیرمتداوم خود را نشان می‌دهد. نقطه‌ی درد نیز در افراد مختلف با هم فرق می‌کند. علاوه‌بر درد، نشانه‌های دیگری هم وجود دارد. مثلا نشانه‌هایی از صدمه دیدن مانند پیچ‌خوردگی، تورم و کبودی نیز محتمل است. بی‌حسی، مورمور شدن (خواب رفتن دست)، ضعف در دست نیز از سایر علائمی است که به‌خاطر سندروم تونل کارپ رخ می‌دهد. بعضی از افراد هم علائم زیر را دارند:
- سفت شدن مچ و انگشتان.
- بروز مشکل در گرفتن اشیا در دست. مثلا گرفتن و نگه داشتن اشیا در دست با دشواری همراه است.
- ایجاد صدایی ترق‌ترق مانند که با حرکت دست به‌ویژه بعد از مدتی سکون و استراحت در این ناحیه به‌صورت شدیدتر ایجاد می‌شود.
بسته به اینکه علت درد مچ دست چیست، علائم از خفیف تا شدید در گذر زمان تغییر می‌کنند. در ابتدا، احتمال دارد که درد فقط در طول انجام برخی از حرکات مشخص رخ بدهد اما با گذر زمان، این درد تشدید می‌شود و حتی در زمان استراحت نیز با فرد همراه است. بی‌حسی ممکن است تا جایی ادامه پیدا کند که فرد قادر به درک احساس سرما و گرما هم نیست و اشیا از دستش به زمین می‌افتند.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان درد مچ دست
در مواقع زیر باید حتما به پزشک مراجعه کنید:
- درد در روند انجام کارهای روزانه اختلال ایجاد می‌کند.
- بی‌حسی و مورمور شدن دست شدید می‌شود و دست‌ها و انگشتان حس خود را از دست می‌دهند.
- حرکات ساده‌ی دست دیگر مقدور نیست.
- ضعف دستان باعث می‌شود تا اشیا به‌سختی در دست نگه داشته بشوند.
عوارض درد در مچ دست به‌شکل دشواری در گرفتن و نگه داشتن اشیا و ناتوانی در انجام برخی از فعالیت‌ها مثل کار کردن با صفحه‌کلید خود را نشان می‌دهد.
شیوه‌ی تشخیص درد مچ دست
بعد از بررسی نشانه‌ها و معاینه، پزشک با روش‌های زیر سعی در کشف و تشخیص علت اصلی درد می‌کند:
- تصویربرداری پزشکی: استفاده از سی‌تی‌اسکن، MRI، اشعه ایکس.
- آرتروسکوپی: با این روش، برش کوچکی در ناحیه‌ی مچ دست ایجاد می‌شود. ابزاری کوچک که به دوربینی ریز مجهز است از ناحیه‌ی برش وارد دست می‌شود و تصاویری که از درون مچ دست گرفته می‌شود به یک صفحه نمایش مخابره شده و پزشک ازطریق آن اوضاع را بررسی می‌کند.
- مطالعه هدایت عصبی: با این روش، میزان سرعت حرکت ایمپالس‌ها یا تغییرات عصبی در ناحیه‌ی تونل کارپ سنجیده می‌شود.
استفاده از روش‌های تشخیص تهاجمی معمولا بعد از استراحت و بازیابی و بهبود مچ روی بیمار صورت می‌گیرد.
درمان و جلوگیری از بروز درد در مچ دست
درمان درد مچ دست وابسته به شدت و علت آن است. ابتدا درمان‌های غیرتهاجمی تجویز می‌شوند. مثل:
- درمان‌های خانگی: معمولا استراحت دادن به دست برای خوب شدن تدریجی توصیه می‌شود. استفاده از یخ و داروهایی برای کاهش التهاب و درد نیز مفید است.
- آتل‌بندی: در برخی از موارد استفاده از آتل تا حدی کمک می‌کند. آتل از برخی از حرکات دست را که موجب درد و آزردگی این ناحیه می‌شود، کنترل می‌کند. ضمن اینکه از فشردگی اعصاب هم ممانعت به عمل می‌آورد.
- ورزش: بنا به نوع درد، برخی ورزش‌ها نیز ممکن است مفید باشند. بعضی از انواع ورزش باعث کشیدگی ماهیچه‌ها و تاندون‌ها می‌شوند. برای اینکه بدانید چه ورزشی برای رفع این مشکل مفید است حتما باید با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید.
- درمان‌های جانبی: تزریق کورتیزون باعث کاهش درد و التهاب می‌شود و می‌تواند مفید واقع بشود.
- جراحی: تنها در صورتی از جراحی استفاده می‌شود که درمان‌های دیگر جواب‌گو نباشند. نوع عمل جراحی هم وابسته به علت درد است. مثلا برای جراحی سندروم تونل کارپ، رباط مچ دست برش داده می‌شود تا از فشار روی اعصاب کاسته بشود.
درمان‌ها از طریق آزمون و خطا صورت می‌گیرند تا نهایتا مشکل حل بشود. فیزیوتراپی نیز در برخی از موارد مفید خواهد بود. اقداماتی نیز جهت جلوگیری از بروز درد مچ دست وجود دارد:
- رعایت نشستن و حالت بدن به‌ویژه در هنگام کار (با رایانه و…) و راحت نگه داشتن دست در حین انجام کار؛
- استفاده از صفحه‌کلیدی مناسب درصورتی‌که مدتی طولانی با آن کار می‌کنید؛
- یاد گرفتن شیوه‌ی درست استفاده از وسایل مختلف با دست برای رعایت آرامش و راحتی مچ و دست‌ها؛
- استراحت دادن به دست‌ها در هنگام استفاده از صفحه‌کلید و…؛
- استفاده از محافظ ایمنی برای دست‌ها در هنگام انجام ورزش‌هایی مانند اسکیت، اسنوبورد و… .
