خانۀ قاجاری «آقازاده»؛ شاهکاری که بادهای کویری را به دام می‌انداخت
خانه آقازاده یکی از برجسته‌ترین آثار معماری دورۀ قاجار در ایران است که در شهر ابرکوه استان یزد ساخته شده است. این بنای شگفت‌انگیز به دلیل معماری منحصربه‌فرد و به ویژه به خاطر بادگیر دوطبقه خود دارای شهرت جهانی است.
فرادید| خانه آقازاده از شاهکارهای چشم‌نواز معماری دورۀ قاجار است که در سال 1375 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا به دستور یکی از بزرگان ابرکوه به نام سید حسین ابرقویی ساخته شده است.
به گزارش فرادید؛ این خانه با مساحتی در حدود ۸۲۰ مترمربع و زیربنای ۵۲۸ متر، نمونه‌ای بی‌نظیر از معماری سنتی مناطق کویری ایران است. در ساخت این بنا از مصالح بومی همچون خشت و آجر استفاده شده است تا بتواند دمای داخلی را در برابر گرمای شدید کویر متعادل نگه دارد.
خانه شامل بخش‌های مختلفی از جمله تالار، اتاق‌های پنج‌دری و سه‌دری، پستو، فضاهای تابستان‌نشین و زمستان‌نشین و ایوان است. درب‌ها و پنجره‌ها از جنس چوب ساخته شده و با شیشه‌های رنگی تزئین شده‌اند که نور خورشید را به زیبایی در فضای داخلی منعکس می‌کنند.
اما یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های خانه آقازاده بادگیر دوطبقه آن است. این بادگیر با ارتفاع ۱۸ متر و مساحت ۱۸ مترمربع دارای ۱۹ دریچه تنظیم هوا است که جریان هوا را حتی در شرایط بدون باد نیز برقرار می‌کند. برخلاف بادگیرهای معمولی یک‌طبقه، بادگیر این خانه در دوطبقه طراحی شده که کارایی بیشتری در خنک‌سازی فضاهای داخلی دارد.
در کنار بادگیر، عنصر دیگری که زیبایی خانه را دوچندان کرده، بخش کلاه‌فرنگی آن است. این بخش دارای معماری هشت‌ضلعی بوده و با شیشه‌های رنگی و مقرنس‌کاری‌های زیبا تزئین شده است.
اتاق‌های خانه آقازاده با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی طراحی شده‌اند. در بخش‌های مختلف، اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری قرار گرفته‌اند که بسته به فصول مختلف سال مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اتاق شاه‌نشین در بخش مرکزی خانه قرار دارد و با پنجره‌های ارسی و مقرنس‌کاری‌های زیبا زینت داده شده است. اتاق تابستان‌نشین در بخش جنوبی خانه قرار دارد و به‌دلیل موقعیت خود در تابستان‌های گرم، فضای مناسبی برای استراحت فراهم می‌کرده است.
حیاط خانه آقازاده با یک حوض سنگی در مرکز و درختچه‌هایی که اطراف آن کاشته شده‌اند فضایی آرامش‌بخش ایجاد کرده است. در قسمت ورودی کریاس یا هشتی قرار دارد که فضای درونی و بیرونی خانه را از هم جدا می‌کند. زیرزمین خانه که با دست در بستر سنگی حفر شده، محیطی خنک و دلپذیر را فراهم می‌کرده و در گذشته برای نگهداری مواد غذایی و استراحت در روزهای گرم تابستان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
خانه آقازاده نه‌تنها یک بنای تاریخی است، بلکه به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگی کشور نیز شناخته می‌شود. در سال ۱۳۹۳ تصویر این خانه بر روی اسکناس‌های ۲۰ هزار ریالی ایران چاپ شد؛ اتفاقی که جایگاه و اهمیت فرهنگی این اثر را نشان می‌داد.
