تصاویر؛ ۱۰ ساختمان مدرن که محبوبیت دوبارۀ «گنبد» را نشان می‌دهند
سازه‌های گنبدی این روزها محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. در این مطلب، ۱۰ ساختمان تازه تکمیل‌شده را معرفی کرده‌ایم که نمونه‌ی این گرایش هستند.
فرادید| ساختمان‌های «گنبدی» سابقه‌ای چند هزارساله دارند. شاید مشهورترین گنبد جهان، گنبدی است که نزدیک به ۲۰۰۰ سال پیش روی پانتئون رم ساخته شده است. این جذابیت برای بسیاری از معماران دوام داشته، به ویژه ریچارد باکمینستر فولر که سال ۱۹۵۴ گنبد ژئودزیک را ثبت اختراع کرد.
به گزارش فرادید، در این بین، سال ۱۹۷۶ گنبد صاف و یکپارچه نیز در آیداهو برای نگهداری سیب‌زمینی اختراع شد. در دهه‌ی گذشته، شمار گنبدها کمتر شده بود، اما در معماری هم روندها چرخه‌ای هستند و امروزه دوباره شاهد ساخت سازه‌های گنبددار هستیم. در ادامه، نشانه‌های محبوب شدنِ دوباره‌ی گنبد را در ۱۰ نمونه تازه‌ساخت می‌بینید:
عمارت کلاه‌فرنگی بازی، انگلستان، پیتر کوک
عمارت کلاه‌فرنگی تابستانی سالانه «گالری سرپنتین» در باغ‌های کِنسینگتون به معماران فرصت تجربه کردن می‌دهد و امسال برای نخستین بار، یک عمارت کلاه‌فرنگی کودکانه کنار رویداد اصلی سفارش داده شده است. معمار بریتانیایی «پیتر کوک» که بیشتر به دلیل بنیان‌گذاری مشترک گروه معماری پیشرو «آرچیگرام» در دهه ۱۹۶۰ شناخته می‌شود، یک سقف گنبدی ژئودزیک را روی دیوارهای موج‌دار این ساختار نارنجی رنگ قرار داده است.
گراند، کره جنوبی، تادائو آندو
در حالی که عمارت کلاه‌فرنگی رنگارنگ کوک در لندن رونمایی می‌شد، در ۹۰۰۰ کیلومتری آن در وونجو کره جنوبی، یک گنبد بسیار جدی‌تر تکمیل می‌شد. معمار ژاپنی «تادائو آندو» یک گالری بتنی شبیه غار ساخته تا فضایی برای نمایشگاه همیشگی مجسمه‌های چدنی هنرمند بریتانیایی «آنتونی گورملی» باشد. این پروژه را موزه SAN سفارش داده بود تا قالب‌های معمول نمایشگاه سفید-مکعبی» را به چالش بکشد.
HATA، آمریکا، آناستازیا دودیک
یکی دیگر از گنبدهایی که به‌تازگی توجه علاقه‌مندان به معماری را جلب کرده، HATA است؛ خانه تعطیلاتی شبیه پایگاه ماه در بیابان کالیفرنیا که آناستازیا دودیک، طراح و سازنده آنست. او درباره مفهوم این سازه گفته که «بازگشت به فرم‌های ارگانیک و اجدادی از دریچه‌ای آینده‌نگر است، به بیان دیگر، آینده‌نگری با الهام از گذشته! »
گنبد اقیانوس آبی، ژاپن، شیگرو بان
نمایشگاه‌ها چیزی شبیه شوی مُد برای معماری هستند و برای اکسپوی ۲۰۲۵ اوساکا، یکی از معتبرترین معماران جهان، شیگرو بان، تصمیم گرفت عمارتی کلاه‌فرنگی متشکل از سه گنبد طراحی کند. او برای اسکلت گنبدها از مقوا، بامبوی لمینت‌شده و پلاستیک تقویت‌شده با فیبر کربن استفاده کرد. هدفش این بود که سازه‌ها سبک، آسان برای جدا شدن و کم‌ضایعات باشند.
مرکز هنر گنبد وِست باند، چین، اشمیت هَمِر لاسن
استودیوی دانمارکی «اِشمیت هَمِر لاسِن» تلاش کرد بیشترین استفاده از یک گنبد موجود را در این پروژه‌ی بازسازی انجام دهد، جایی که کارخانه سیمان در شانگهای به مرکز هنرهای نمایشی و ورزشی تبدیل شد. این استودیو با استفاده از اسناد تاریخی، قاب داخلی فولادی گنبد را که به رنگ نارنجی بود بازسازی کرد. کریس هاردی، مدیر طراحی اصلی درباره این سازه گفته: «حفظ ساختار گنبد به عنوان یک یادگار تاریخی که نماد خاطره آن مکان بود و میان بخش جدیدی از شهر قرار داشت، برای ما پیشنهادی هیجان‌انگیز بود.»
ویزدِم استکهلم، سوئد، اِلدینگ اُسکارسون
نزدیک به ۳۰۰ قطعه مثلثی از چوب چندلایه برای ساخت این گنبد در موزه ملی فناوری سوئد استفاده شده که دارای صندلی‌های پلکانیِ احاطه‌شده با صفحه‌نمایش‌های سه‌بعدی است. اگرچه گنبد درون ساختمان است، استودیو معماری اِلدینگ اُسکارسون خواسته آن را تمرکز اصلی بنا کند، بنابراین سقفی چوبی با انحنا و برآمدگی روی آن طراحی کرده است.
اَپِل دی اِکسچِینج TRX، مالزی، فاستر + پارتنرز
استودیوی بریتانیایی «فاستر + پارتنرز» با این فروشگاه اپل در کوآلالامپور، ایده لزوم دایره‌ای بودن گنبدها را به چالش کشید. به گفته خود استودیو: «این گنبد شیشه‌ای ۲۶.۵ در ۲۶.۵ متر، از پایین تا بالا به‌شکل یکپارچه بین هندسه مربع و دایره‌ای تغییر شکل می‌دهد.» این سقف روی یک فضای تجاری فرورفته و مربعی قرار گرفته که در سطح زمین، تقریباً پنهان است و با پنجره‌های کرکره‌ای پوشانده شده تا مشتریان را در برابر آفتاب گرم منطقه محافظت کند.
کتابخانه نماآجری پیچ‌خورده، چین، استودیو HCCH
کتابخانه نماآجری پیچ‌خورده، عمارتی کلاه‌فرنگی در مزرعه‌ای روبروی رودخانه کویجیانگ در شهر کوژو، پروژه‌ی دیگریست که با گنبد بازی میکند. این گنبد از دو نیم‌کره تشکیل شده که دیواری پیچ‌خورده آن‌ها را به هم متصل میکند و از ورق‌های فولادی سوراخ‌دار و بتن درجا ساخته شده که نمایی شبیه ملات بین آجرها ایجاد میکند.
گنبد اینتوئیت، آمریکا، AECOM
آمریکا سابقه‌ای قوی در ساخت ورزشگاه‌های گنبدی دارد و جدیدترین نمونه، گنبد اینتوئیت است که شرکت بین‌المللی AECOM آن را برای تیم NBA لس‌آنجلس کلیپرز طراحی کرده است. این سازه که در آگوست ۲۰۲۴ افتتاح شد، با پوشش گنبدی مشبک پوشیده شده که از پنل‌های فلزی لوزی‌شکل تشکیل شده که به گفته معماران، الهام‌گرفته از توپ بسکتبالی است که از تور رد می‌شود. در همین بازه زمانی، شرکت معماری تراهان بازسازی‌هایی در ورزشگاه سیزِرز سوپردُم در نیواورلئان انجام داده که در پی طوفان کاترینا آسیب دیده بود.
ام‌اس‌جی اِسفیر لاس وگاس، آمریکا، پاپیولِس
کمی گیج‌کننده است که یکی از شناخته‌شده‌ترین گنبدهای معماری، یعنی «گنبد هزاره» در لندن که «ریچارد راجرز» معماری بریتانیایی آن را طراحی کرده، از دید فنی گنبد محسوب نمی‌شود. افزون بر این، یکی از شناخته‌شده‌ترین ساختمان‌های کروی جهان به نام «MSG Sphere» در لاس وگاس در واقع کره نیست، بلکه یک گنبد بزرگ است. این مجموعه تفریحی که استودیوی معماری پاپیولس آن را طراحی کرده، دو سال پیش به‌دلیل صفحه‌نمایش بزرگش که از میلیون‌ها LED تشکیل شده بود، توجه زیادی را جلب کرد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
