تصاویر؛ طراحی شگفت‌انگیز بلندترین برج جهان که هرگز ساخته نشد
هفتاد سال پیش، معمار آمریکایی، فرانک لوید رایت، برجی به نام «ایلی‌نوی» طراحی کرد: برجی با ارتفاع بیش از دو کیلومتر که درون خود یک شهر واقعی و آسانسورهایی با نیروی هسته‌ای داشت. حالا به لطف رندرهای دیوید رومرو معمار می‌توانیم ببینیم این سازه اگر ساخته میشد، چگونه به نظر می‌رسید.
فرادید| رایت این پروژه بلندپروازانه را «شهری در آسمان» توصیف کرده بود. او که بی‌رقیب‌ترین چهره در معماری اُرگانیک و از بنیان‌گذاران جنبش مدرن به شمار می‌رود، هفتاد سال پیش ایده‌ی ساخت برجی با ۲.۴ کیلومتر ارتفاع را در دل شهر شیکاگو مطرح کرد؛ شهری که تاریخ معماری مدرن در آن با ساخت نخستین آسمان‌خراش واقعی جهان، یعنی «ساختمان بیمه» آغاز شد. رایت قصد داشت پروژه‌ای چنان شگفت‌آور خلق کند که حتی امروزه هم آرمان‌گرایانه به نظر می‌رسد.
به گزارش فرادید، تنها مدارک باقی‌مانده از این برج ساخته‌نشده، طراحی‌های اصلی رایت بودند. اما حالا، با تلاش‌های دیوید رومرو، معمار و پژوهشگر اسپانیایی که در سال‌های اخیر مشغول بازسازی سه‌بعدی بسیاری از پروژه‌های رایت بوده، چه طرح‌هایی که تنها روی کاغذ مانده‌اند و چه سازه‌هایی که دیگر وجود ندارند (مثل خانه پائوسن که اندکی پس از اتمام در آتش سوخت)، می‌توانیم آسمان‌خراشی را که هرگز ساخته نشد، با چشم ببینیم.
در جریان کنفرانس معرفی پروژه که سال ۱۹۵۶ در هتل شِرمَن هاوس شیکاگو برگزار شد، فرانک لوید رایت اعلام کرد که اگر طرح او به اجرا درمی‌آمد، ساختمان اِمپایِر اِستِیت در قیاس با آن مانند یک موش به نظر می‌رسید. او نمی‌توانست پیش‌بینی کند طراحی‌اش حتی جایگاهی بالاتر از برج خلیفه در دبی پیدا خواهد کرد؛ برجی که با ارتفاع «تنها» ۸۳۰ متر، در حال حاضر بلندترین ساختمان جهان است و نیز از برج جده در عربستان سعودی که در دست ساخت است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۸ به ارتفاع یک کیلومتر برسد.
سیستم سازه‌ای این آسمان‌خراش الهام‌گرفته از طبیعت بود؛ جزئیاتی که با توجه به جایگاه رایت در مقام برجسته‌ترین معمار معماری اُرگانیک، بسیار معنادار است. سازه از عمقی معادل پانزده طبقه زیر زمین آغاز میشد و هسته‌ای مرکزی همچون ریشه‌های درخت از آن منشعب میشد؛ ساختاری با جلوه‌ای شبیه برج ایفل، اما وارونه. به گفته‌ی رایت، این طراحی موجب پایداری بیشتر سازه میشد و آن را در برابر نوسانات ناشی از باد مقاوم میکرد.
دیوید رومرو درباره این پروژه توضیح داده: «ترکیب فلز و شیشه‌ای که در پوسته‌ی این برج به‌کار رفته، ظاهری آینده‌نگر به آن بخشیده که آن را از سبک ارگانیک و سنتی‌ترِ رایج در بیشتر آثار دیگر رایت متمایز میکند. مدل‌سازی این طرح به این معنا بود که باید برای عناصری که رایت تنها به آن‌ها اشاره‌ای گذرا کرده بود، راه‌حل‌های اجرایی نیز تصور می‌کردم، چیزی که این تجربه را هم از دید فنی و هم از دید تفسیری به چالش تبدیل کرد.»
با این حال، بدون تردید تنها ارتفاع نیست که طرح رایت را آینده‌نگرانه میکند. این برج پنجاه‌ودو طبقه‌ی قابل‌بهره‌برداری دارد که می‌توانند پذیرای بیش از ۱۰۰٬۰۰۰ نفر باشند، جای پارک برای بیش از ۱۰۰ هواپیما و ۱۵٬۰۰۰ خودرو دارد و آسانسورهایی با نیروی هسته‌ای که قادرند با سرعتی معادل ۱.۶ کیلومتر در دقیقه حرکت کنند؛ یعنی نزدیک به سه‌برابر سریع‌تر از سریع‌ترین آسانسورهای امروزی!
دیوید رومرو می‌گوید: «آنچه ایلی‌نوی را تا این حد برجسته میکند، تنها ارتفاع آن نیست، (یعنی درست یک مایل) بلکه نحوه‌ای است که رایت آن را به‌عنوان یک شهر عمودی در نظر گرفته بود؛ با دفاتر کاری مستقل، سیستم‌های حمل‌ونقل و فضاهای اجتماعی خودکفا.»
این مفهوم یادآور بنای «واحد مسکونی» لوکوربوزیه است که سال ۱۹۵۲ در مارسی تکمیل شد، ایده‌ای برای یک ساختمان خودکفا که مانند یک محله‌ی متراکم عمل میکرد. اما رایت فراتر رفت و کلان‌شهر کاملی را در قالب یک سازه‌ی عمودی تصور کرد.
اگرچه این برج هرگز به مرحله‌ی ساخت نرسید، اما ایده‌ی «شهر عمودی» با فضاهای مختلط و سیستم‌های حمل‌ونقل یکپارچه، جنبه‌هایی را پیش‌بینی کرد که امروزه به ارکان اصلی آسمان‌خراش‌های فوق‌بلند تبدیل شده‌اند. اما آیا چنین بنایی به‌راستی قابل‌ساخت است؟
رومرو می‌گوید: «ایلی‌نوی نماد قدرتمندی از معماری آینده‌نگر است. ایده‌ی رایت مفاهیم سنتی درباره‌ی مقیاس، ساختار و تراکم شهری را زمانی به چالش کشید که نه فناوری و نه اقتصاد، توان تحقق چنین پروژه‌ای را نداشتند.»
او در پایان نتیجه‌گیری میکند: «موضوع بیش از آن‌که درباره‌ی امکان‌پذیری فنی باشد، دعوتی است به تخیل، به تصور شیوه‌های تازه برای زندگی و ساخت‌وساز در شهرهای پرتراکم آینده.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
