مهمترین شاهکارهای معماری «فرانک گری»؛ از خانۀ رقصان تا گوگنهایم ابوظبی
فرانک گری، معمار برجسته سبک ساختارشکنانه چند روز قبل در سن 96 سالگی از دنیا رفت. در اینجا تعدادی از آثار شاخص او از جمله تالار کنسرت والت دیزنی و خانۀ رقصان را بررسی میکنیم.
فرادید| «فرانک گری» یکی از مطرحترین معماران معاصر جهان بود که بهخاطر سبک نوآورانه و جسورانهاش در معماری شهرت داشت. آثار او معمولاً با فرمهای غیرمتقارن، خمیده و ساختارشکن شناخته میشوند و مرزهای سنتی طراحی را به چالش میکشند.
به گزارش فرادید، سبک او، که اغلب به «ساختارشکنی» نسبت داده میشود، ترکیبی از خلاقیت هنری و مهندسی دقیق است و تجربهای منحصر به فرد برای بینندگان ایجاد میکند. بناهای گری، از موزهها گرفته تا سالنهای کنسرت، نه تنها دارای کارکرد بلکه نمادین و تأثیرگذار در محیط شهری هستند. آثار او الهامبخش معماران و علاقهمندان به معماری مدرن در سراسر جهان بودهاند.
این معمار پیشرو و اثرگذار روز۵ دسامبر ۲۰۲۵ در ۹۶ سالگی درگذشت و میراثی باورنکردنی در معماری از خود بهجای گذاشت.
خانه گری، آمریکا، ۱۹۷۸
او برای بازآفرینی نوآورانه خانه شخصی خودش در سانتا مونیکای کالیفرنیا، بنای حومهای به سبک هلندی را با مجموعهای از ساختارهای درهمتنیده احاطه کرد. این خانه که در نمایشگاه مهم «معماری ساختارشکنانه» در موزه هنر مدرن (MoMA) به نمایش درآمد، نامگری را بر سر زبانها انداخت. بخش عمده آن با مصالح مقرونبهصرفهای مانند فولاد موجدار ساخته شد. گری در مصاحبهای در سال ۲۰۲۱ گفت: «به مصالح ساده علاقه داشتم. لازم نبود از مصالح تجملی استفاده کنید. من با فلز موجدار کار کردم که نوع گالوانیزه آن را دوست داشتم. نحوه استفاده همیشگی آن را نمیپسندیدم، اما از زیباییشناسیاش خوشم میآمد. البته که عاشق چوب هم بودم، از کارهای الهامگرفته از ژاپن گرفته تا سازههای چوبی.»
موزه طراحی ویترا، آلمان، ۱۹۸۹
این موزه که با گچ سفید و آلیاژ تیتانیوم-زینک ساخته شده، از نخستین نمونههای سبک مجسمهگون است که بعدها امضای کاری گری شد. این پروژه که نخستین ساختمان گری در اروپا بود، با حالوهوای ساختارشکنانهی خود یادآور فرمهای منحنی کلیسای رونشان اثر لوکوربوزیه است.
موزه هنر وایزمَن، آمریکا، ۱۹۹۳
این موزه که بهعنوان یک نشانه شهری میان ساختمانهای مهم دانشگاه مینهسوتا طراحی شده، نمایی از فولاد ضدزنگ دارد که بعدها به یکی از ویژگیهای بارز معماری گری تبدیل شد. این ساختمان شخصیتی دوگانه دارد، زیرا نماهای رو به ساختمانهای تاریخی با آجر پوشانده شدهاند.
خانه رقصان، جمهوری چک، ۱۹۹۶
این ساختمان که با همکاری ولادو میلونیچ، معمار کروات-چک، برای شرکت بیمه Nationale-Nederlanden طراحی شد، اکنون بهعنوان یک هتل فعالیت میکند. نام پروژه از فرم پیکرهگون آن الهام گرفته شده؛ جایی که یک حجم بلندتر به شکل یک مرد، گویی در حال رقص با حجم شیشهای باریکِ کنار خود است.
موزه گوگنهایم بیلبائو، اسپانیا، ۱۹۹۷
این شاید شناختهشدهترین ساختمان گری و مهمترین اثرش به سبک ساختارشکنانه باشد. موزه گوگنهایم بیلبائو نمایی از پانلهای فلزی خمیده و موجدار دارد. این پروژه نقطه عطفی در تغییر تصویر و اقتصاد شهر شناخته شد؛ دستاوردی که سبب شد شهرهای بسیاری تلاش کنند موفقیت آن را تکرار کنند؛ پدیدهای که به «اثر بیلبائو» معروف شد. گری در مصاحبهای در سال ۲۰۲۱ گفت: «همیشه مردم به من میگویند من شهر را تغییر دادم. قصد نداشتم شهر را تغییر دهم؛ فقط میخواستم بخشی از آن باشم.»
موزه فرهنگ پاپ، آمریکا، ۲۰۰۰
موزه فرهنگ پاپ که اندکی سبک کوتاهمدت «معماری حبابی» را تجربه کرده، با ورق فلزی پوشانده شده، هرچند در این مورد، ورقها به رنگهای متنوع اجرا شدهاند. این موزه که کنار برج اِسپِیس نیدِل در سیاتل واقع شده، بزرگترین مجموعه یادگاریهای جیمی هندریکس را در خود جای داده است.
تالار کنسرت والت دیزنی، آمریکا، ۲۰۰۳
این ساختمان که خواهر رسمی موزه گوگنهایم بیلبائو محسوب میشود، یکی از مهمترین آثار ساختارشکنانه و از شناختهشدهترین نشانههای شهر لسآنجلس است. اوایل امسال، این تالار بهعنوان مهمترین ساختمان سال ۲۰۰۳ انتخاب شد.
غرفه سِرپِنتین، بریتانیا، ۲۰۰۸
گری سال ۲۰۰۸ غرفه موقت سرپنتاین لندن را طراحی کرد؛ کاری که نوعی بازگشت به ریشههای او با فرمهای برخوردکننده و مصالحی مشابه خانه شخصیاش تلقی شد. این غرفه از چهار ستون فولادی با پوشش چوب تشکیل شده بود که مجموعهای از الوارها و تیرهای چوبی بزرگ را حمل میکردند. این نخستین ساختمان گری در لندن بود.
۸ اِسپروس، آمریکا، ۲۰۱۱
نخستین آسمانخراش گری در نیویورک، ساختمان «اِیت اسپروس استریت»، دارای نمایی موجخورده و چروکیده است که نمونهای از سبک رایج او در پروژههای مسکونی همچون «اوپِس هنگکنگ ۲۰۱۱» است. این برج ۲۶۵ متری ۹۰۳ واحد مسکونی دارد و نماهای موجدار آن برای برخی واحدها پنجرههای ارسی ایجاد کرده است.
بنیاد لویی ویتون، فرانسه، ۲۰۱۴
این مرکز هنری که برای بنیاد فرهنگی لویی ویتون در پاریس طراحی شده، گویی در پوستههایی عظیم از جنس شیشه قرار گرفته است. یازده گالری نمایشگاهی و یک سالن ۳۵۰ نفره توسط نماهای خمیده متشکل از ۳۶۰۰ پانل شیشهای احاطه شدهاند.
بایومیوزیو، پاناما، ۲۰۱۴
این نخستین پروژه گری در آمریکای لاتین بود که روی دماغه آمادور در ورودی کانال پاناما و میان آب ساخته شد. گری زمان افتتاح گفت: «این پروژه برای من بسیار شخصی بود. احساس نزدیکی زیادی به مردم پاناما دارم و معتقدم باید برای حفظ تنوع زیستی که در همهجا تهدید میشود تلاش کنیم.»
دانشکده فناوری، سیدنی، استرالیا، ۲۰۱۵
این مرکز آموزشی و پژوهشی در دانشگاه فناوری سیدنی نمایی چروکیده و شاخص دارد که سبب شده برخی آن را «زیباترین پاکت کاغذی قهوهای مچالهشده» بنامند. نام رسمی ساختمان، «مرکز دکتر چاو چاک وینگ» است و برج منحنی آن با ۳۲۰ هزار آجر سفارشی پوشیده شده است. گری میگوید طراحی آن از یک خانهدرختی الهام گرفته است.
لونا آرل، فرانسه، ۲۰۲۱
ساختمان شاخص محوطه فرهنگی لونا آرل، برجی ۵۶ متری است که با ۱۱ هزار پانل فولاد ضدزنگ نامنظم پوشیده شده است. این ساختمان افزون بر نقش نمادین و کاربری بهعنوان برج دیدبانی، شامل گالری، آرشیو، کتابخانه، دفاتر، اتاقهای سمینار و یک کافه میشود.
پراسپِکت پلِیس، بریتانیا، ۲۰۲۲
مجتمع مسکونی «پراسپکت پِلِیس» که اطراف نیروگاه نمادین بَتِرسی قرار گرفته، با نماهای سفید موجدار احاطه شده و پنجرههای بزرگ آن چشمانداز ساختمان را برجسته میکند. این پروژه نخستین طرح مسکونی گری در بریتانیاست و بیش از ۳۰۰ خانه را در خود جای داده است.
موزه گوگنهایم ابوظبی، امارات متحده عربی، ۲۰۲۵
طرح نهایی موزه
طبق گزارشها، این موزه تا پایان امسال گشایش خواهد یافت و آخرین بنای فرهنگی بزرگ گری خواهد بود. این پروژه که در چارچوب پروژه توسعه فرهنگی جزیره سعدیات در ابوظبی و کنار «موزه ملی زاید» از فاستر + شرکا و «لوور ابوظبی» اثر ژان نوول قرار دارد، دارای مجموعهای از حجمهای بلوکی، صفحات فلزی منحنی و سایهبانهای دندانهدار است.
مترجم : زهرا ذوالقدر
