فوتبال و خطراتش

در فوتبال پرسرعت امروز، پاس‌های بلند و پرشتاب با سرعت بالای توپ، انرژی زیادی را به داخل جمجمه منتقل می‌کند که ممکن است ضایعات کوچک تجمع‌یابنده‌ای را در مغز ایجاد کند و نقش مهمی در ایجاد زوال عقل در سنین بازنشستگی بازیکنان داشته باشد. انجام پژوهش‌هایی درباره این موضوع، شهامت، بودجه کافی و استقلال در قضاوت غیرسوگیرانه را لازم دارد. پژوهش در مورد فوتبال آمریکایی تأییدگر وجود این نوع ضایعات مزمن مغزی ناشی از ضربات سر است.

کد خبر : ۶۰۷۲۴

۳۱ تیر ۱۳۹۷ - ۱۰:۱۹

بازدید : ۱۰۸۳

عبدالرحمن نجل‌رحیم | جام جهانی فوتبال پایان یافت و تیم فرانسه با بیشترین تعداد بازیکن مهاجر آفریقایی جام را برای چهار سال به خانه برد. شکی نیست که فوتبال ورزش محبوب جهان و عرصه‌ای است که وجوه مختلف زندگی انسان را نمایندگی می‌کند.

«آلبر کامو»، نویسنده و فیلسوف پرآوازه فرانسوی، می‌گوید: «من هرآنچه از اخلاق و تعهد در زندگی می‌دانم را به فوتبال مدیون هستم». امروزه عصب‌پژوهان برای درمان بعضی از آزردگی‌های دستگاه عاطفی مغز مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات رفتاری، حتی اسکیزوفرنی، در پی آن هستند تا از فوتبال و استعارات مربوط به آن استفاده کنند.

«فوتبال‌درمانی»، پدیده غریبی نیست و برای استفاده از آن می‌توان از نیروی تخیل مغز نیز استفاده کرد و به‌طور مجازی به تمرین فوتبال در ذهن پرداخت؛ به‌عنوان‌مثال برای برطرف‌کردن اختلال خواب و به‌خواب‌رفتن راحت‌تر، به‌جای شمردن برعکس تعداد گوسفندها، می‌توان در عالم خیال مغز خود، پاس‌دادن توپ و شوت‌کردن آن از زوایای مختلف در درون دروازه را تجسم کرد و با تکرار آن به خواب رفت.

اما با وجود تمامی جذابیت‌هایی که فوتبال را با زندگی ما گره می‌زند، نباید از خطرات آن غافل ماند. مدتی است آسیب‌های مزمن مغزی ناشی از سرزدن در فوتبال مطرح شده است، ولی، چون سرزنی و پاس‌دادن توپ، دفاع و گل‌زدن با سر، بخش مهمی از بازی فوتبال است، اکثرا این آسیب‌های احتمالی به حاشیه رانده می‌شوند و از آن کمتر گفته می‌شود.

مغز که حس درد ندارد و برای محفوظ‌ماندن از صدمات در درون کاسه سر قرار دارد و از طریق سه غشای پوششی و مایع مغزی- نخاعی که در زیر لایه میانی غشای سه‌لایه دور مغز در جریان است، حمایت می‌شود.

بااین‌حال ضربات شدید وارده بر جمجمه می‌تواند مغز را در داخل به تکان شدید وادارد و موجب صدمات به نسوج آن شود که علائم حاد خبرکننده‌ای دارد که اغلب به علت اصابت توپ با سرعت شتابدار غیرمنتظره به سر یا اصابت سر با سر یا پای بازیکن دیگر یا به زمین یا تیر دروازه، رخ می‌دهد و موجب علائم حاد می‌شود، ولی موضوعی بس مهم‌تر در عوارض سرزنی در فوتبال صدمات ریز ذخیره‌شونده‌ای در مغز است که ممکن است در سنین بالاتر شانس زوال عقل در فوتبالیست‌های حرفه‌ای را بالا ببرد.

این موضوع از زمانی به طور جدی مطرح شد که در سال ۲۰۰۲ یکی از قهرمانان فوتبال انگلیس به نام «جف استل»، بازیکن باشگاه «وست برمویچ البین»، در ۵۹ سالگی به علت زوال عقل فوت کرد و پزشکان در بررسی آسیب‌شناسی مغز او متوجه شدند که زوال عقل او ناشی از صدمات مغزی افزایش‌یابنده به علت سرزدن‌های متوالی در فوتبال با توپ چرمی فوتبال متداول در آن زمان بوده است.

با توجه به این موضوع که او یکی از سرزن‌های معروف در فوتبال بوده و به او لقب پادشاه داده بودند. در ۳۶۱ بازی ۱۷۴ گل زده بود که بیشتر آن‌ها با ضربه سر از توپ‌های ارسالی از نقطه کرنر بود.

درست است که از آن تاریخ تاکنون توپ‌های فوتبال سبک‌تری برای بازی استفاده می‌شوند، ولی کارشناسان معتقدند آنچه که در صدمات ریز تجمع یابنده بر اثر ضربات مکرر مغز بر اثر برخورد توپ با سر ایجاد می‌شود، بستگی چندانی به وزن توپ ندارد، بلکه به سرعت شتابدار چرخشی و خطی توپ در هنگام اصابت به سر، به‌ویژه در شرایط غیرمنتظره بستگی دارد.

خطر آسیب مزمن مغز به علت ضربات مکرر سرزدن در فوتبال حرفه‌ای متفاوت از تغییرات مغزی حاد است که در آزمایشگاه پس از ۲۰ ضربه توپ فوتبال به سر، مورد بررسی قرار گرفته. این پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کارکرد نوروشیمیایی مهاری مغز به‌طور موقت به مدت ۲۴ ساعت مختل می‌شود.

در ضمن فعالیت شناختی کاهش می‌یابد و قدرت حافظه بیش از ۴۰ درصد پایین می‌افتد. متأسفانه درحال‌حاضر پژوهش مستقلی برای بررسی اثرات مغزی طولانی‌مدت سرزدن در فوتبال حرفه‌ای صورت نگرفته است.

تنها اقدام مفید در این زمینه توقف سرزدن در فوتبال برای سنین زیر ۱۲ سال است که کافی به نظر نمی‌رسد، چون می‌دانیم که تکمیل رشد مغزی، فرایندی است که تا سن ۲۰ سالگی ادامه دارد و پس از آن نیز مغز دائما در حال تحول است. به امید راه‌حلی مطمئن برای تضمین سلامتی بازیکنان فوتبال؛ ورزشی مردمی که ۲۵۰ میلیون نفر در دنیا آن را بازی می‌کنند.