چگونه دارون عجم‌اوغلو، سایمون جانسون و جیمز رابینسون نوبل اقتصاد را تصاحب کردند؟

جنی رید خبرنگار حوزه مسائل اقتصاد کلان سی ان بی سی.

به گزارش فرارو به نقل از سی. ان. بی. سی روز دوشنبه، سه اقتصاددان برجسته آمریکایی «دارون عجم‌اوغلو، سایمون جانسون و جیمز رابینسون» به پاس تحقیقات بنیادین خود در زمینه نابرابری ثروت میان کشورها، جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کردند.

این پژوهشگران با مطالعات خود نشان داده‌اند که جوامعی که فاقد «حاکمیت قوی قانون» هستند و در آنها نهاد‌های حاکم به استثمار شهروندان می‌پردازند، نه تنها در دستیابی به رشد اقتصادی پایدار ناکام می‌مانند، بلکه از ایجاد تحولات مثبت نیز بازمی‌مانند. در بیانیه کمیته نوبل آمده است که یافته‌های آنها بر اهمیت نهاد‌های اجتماعی در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور‌ها تأکید دارد.

دارون عجم‌اوغلو و سایمون جانسون در حال حاضر به‌عنوان اساتید مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) فعالیت می‌کنند. جیمز رابینسون نیز به‌عنوان مدیر مؤسسه پیرسون در دانشگاه شیکاگو بر مطالعه و حل مناقشات جهانی تمرکز دارد و در حوزه اقتصاد کشور‌های آفریقای و آمریکای لاتین تخصص ویژه‌ای کسب کرده است.

در سال ۲۰۱۲، دارون عجم‌اوغلو و جیمز رابینسون کتاب تأثیرگذار «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند: ریشه‌های قدرت، رفاه و فقر» را منتشر کردند؛ اثری که به شکلی عمیق به ریشه‌های نابرابری پرداخته و عوامل موفقیت برخی کشور‌ها در کسب ثروت و نفوذ را تحلیل می‌کند.  کمیته نوبل در بیانیه‌ای اعلام کرد که ۲۰ درصد ثروتمندترین کشور‌های جهان اکنون حدود ۳۰ برابر ثروتمندتر از ۲۰ درصد فقیرترین کشور‌ها هستند. در حالی که کشور‌های ثروتمند به توسعه و انباشت دارایی‌های خود ادامه می‌دهند، کشور‌های فقیر همچنان در کاهش این شکاف ناکام مانده‌اند.

برندگان این جایزه در پژوهش‌های خود نشان داده‌اند که نظام‌های سیاسی و اقتصادی تحمیل‌شده توسط قدرت‌های استعمارگر از قرن شانزدهم به این سو، در شکل‌گیری و پایداری نابرابری جهانی نقش اساسی و تعیین کننده‌ای داشته‌اند. به نقل از کمیته نوبل، نکته مهم این است که برخی از مناطق که در زمان استعمار در مقایسه با سایر مناطق ثروتمندتر بودند، اکنون در زمره فقیرترین کشور‌های جهان قرار دارند.

یاکوب سونسون، مدیر و استاد اقتصاد در مؤسسه مطالعات اقتصادی بین‌المللی دانشگاه استکهلم، در یک کنفرانس خبری اظهار داشت: «این پژوهشگران با ابداع رویکرد‌های نوآورانه در هر دو حوزه تجربی و نظری، به شکل چشمگیری درک و فهم ما از نابرابری جهانی را ارتقا داده‌اند.» وی افزود: «پرسش از دلیل پایداری شکاف میان کشور‌های فقیر و غنی موضوعی دیرینه است، اما همچنان یکی از مهم‌ترین و فوری‌ترین چالش‌های علوم اجتماعی به شمار می‌رود»

این جایزه که به‌طور رسمی با عنوان «جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» شناخته می‌شود، شامل ۱۱ میلیون کرون سوئد (حدود ۱.۰۵۸ میلیون دلار) است که به‌طور مساوی میان برندگان تقسیم خواهد شد. این رویکرد پیش‌تر در سال ۲۰۲۲ نیز اجرا شد، زمانی که این جایزه به طور مشترک به بن برنانکی، داگلاس دایموند و فیلیپ دیبویگ برای پژوهش‌هایشان در زمینه بانک‌ها و بحران‌های مالی اهدا شد.  در سال ۲۰۲۳ نیز کلودیا گلدین، اقتصاددان و مورخ برجسته، موفق به دریافت جایزه نوبل در اقتصاد شد. تحقیقات او سهم بسزایی در درک و فهم بهتر عوامل مؤثر بر درآمد زنان و پیامد‌های حضور آنان در بازار کار داشته است.

جایزه صلح نوبل سال ۲۰۲۴ به «نیهون هیدانکیو»، سازمان بازماندگان بمباران اتمی ژاپن اهدا شد. این جایزه به پاس قدردانی از تلاش‌های خستگی‌ناپذیر این سازمان برای رهایی جهان از سلاح‌های هسته‌ای به آنها اعطا گردید.  سایر جوایز نوبل که برای نخستین‌بار در سال ۱۹۰۱ اهدا شدند، حوزه‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی و ادبیات را شامل می‌شوند.  

جایزه علوم اقتصادی نیز در سال ۱۹۶۸ به مناسبت سیصدمین سالگرد تأسیس بانک مرکزی سوئد پایه‌گذاری شد و نخستین‌بار یک سال بعد اهدا گردید. این جایزه توسط آکادمی سلطنتی علوم سوئد به افرادی تعلق می‌گیرد که پژوهش‌های آنها برای پیشرفت علم و جامعه از «اهمیت بالایی» برخوردار باشد.